Alþýðublaðið - 24.03.1968, Blaðsíða 5

3
ES
«
T J ALDS
*

EINN af fáum norrænum ris-
um á sviði kvikmyndalistarinnar,
danski kvikmyndaleikstjórinn
Oarl, Th. Dreyer, er nýlátinn í
Kaupmannahöfn, tæplega átt-
ræður að aldri. Hann hefur verið
talinn einn af merkustu lista-
mönnum síns tíma og hefur haft
geysimikil áhrif á kvikmynda-
gerð heimsins með listrænum og
eftirminnilegum myndum sínum
sem sumar hverjar eru sígild
iistaverk. Nokkrar mynda hans
hafa verið sýndar hér á landi,
bæði í almennum kvikmyndahús
um og á vegum Filmíu. Munu
þær ýmsum minnisstæðar, svo
sem meistaraverkið „Gertrud",
sem á sjnum tíma var sýnt í
Hafnarfirði.
★
Dreyer var upphaflega biaða-
maður með skáldlega æð, en
snéri sér síðan að kvikmynda-
.gerð. Stóð hann þar í nánum
tengslum við ,franska nýtízku
kvikmyndagferð, en að kvikmynd
um sínum vann hann í ýmsum
löndum; ’ enda héimsboVgari að
eðlisfari. Hann var ekki hrað-
virkur í list sinni né mikilvirk-
ur, en beítti þess í stað lista-
tökum, sem seint munu gleym-
ast.
★
Af kvikmyndum Dreyers má
nefna „Forsetann”, „Orðið”,
„Jeanne d‘Are”, „Dag reiðinnar”,
„Gertrud” Orð megna eklci að
tjá list þessara mynda, en þar
fer saman hárfín og eftirtektar-
verð leikstjórn og hittin og list
ræn myndataka með áherzlu á
ljósi og skuggum til að skapa
andstæður. Sinn fyrsta stóra sig
ur vann Dreyer með „Jeanne
d’Arc”, franskri mynd frá 1928,
en fyrir hana vár honum skipað
í fremstu röð upprennandi kvik
myndahöfunda. Eins og nafnið
bendir til var myndin byggð á
sögninni um meyna frá Orleans,
„Heilaga Jóhönnu”, eins og hún
hefur verið nefnd á íslenzku. En
það eru e.t.v. ekki stórviðburðirn
ir, sem eru aðalatriði þessarar
myndar heldur röð hárfínna f.má
atriða og óteljandi blæbrigða.
Það voru kvikmyndafélögin „Soc
iété Générale de Films“ og L’
Alliance Cinématographique Eur
opéenne", sem framleiddu „Je-
Carl Th. Dreyer
anne d’Arc”, en með aðallilutverk
ið fór hinn fagra og áhrifaríka
leikkona Falconetti.
Annan aðaláfangann á lista-
ferli Dreyers má e.t.v. tel.ia
dönsku kvikmyndina „Dag reið-
innar” frá 1943. Mynd þessi, sem
framleidd var á styrjaldarárun-
um ber auðvitað keim þeirra
ytri og innri baráttu sem fram
fór á vígvellinum og í manns-
sálinni. Dreyer stóð ekki öðrum
listamönnum frekar utan við
þann hildarleik. Einnig í þess-
ari mynd, sem er sögulega stór-
brotin, leikast á ljós og skuggar,
hvítt og svart, ytra og innra.
Yfirnáttúrleg öfl innri kvika
leikur og óhugnannleg ytri atvik
eru Dreyer hugstæðust í „Degi
reiðinnar” engú síður en í „Je-
anne d’Arc”. Hann hefur samúð
með manninum, en er jafnframt
■ljós vanmáttur hans. „Dagur reið
innar” gerist á sautjándu öld,
þeirri myrku öld reiði og hat-
urs, galdraofsókna og hjátrúar,
sem ber hið góða ofurliði. Hér er
söguefnið ekki ósvipað einstæðri
sögu meyjaripnar frá Orleans,
og virðist sem Dreyer hafi ver-
ið fortíðin einna hugstæðust við-
fangsefna.
X
. Með Dreyer er fallinn í val
merkur og óumdeildur listamað
ur, sem norrænar þjóðir mega
vera stoltar af, enda lýsir af
kyndli hans langt inn : framtíð-
ina. Um Carl Dreyer hafa verið
skrifaðar og munu verða skrifað-
ar margar bækur. Og vonandi eig
um við enn eftir að sjá myndir
hans oft og mörgum sinnum í
íslenzkum kvikmyndahúsum eða
íslenzku sjónvarpi.
GA.
Nýlega er látinn í l€asjp
mannaköfn hItm kMm
Daiiski kvikmyndaieik"
stjéri Cari Dreyer* Nafn
kEíis er þekkt um aiiaai
héim vegha afreka, sem
erti eisistæð í sinni
Nægir þar aö foenda á
kyiicmyíidirnar ilærin
frá Qrleans, Dagsir reiö-
itgar ®g Geirþfúðurr
Neklcrar mynda hans
hafa yerlö sýndar hér á
lándl.
Falconetti í hlutverkki Jeanne d’Arc.
24. marz 1968 - ALÞYÐUBLAÐIÐ 5