Alþýðublaðið - 28.04.1968, Blaðsíða 6

BYGGÐASAFN VESTMANNAEYJA er stórt safn sem hefur að
geyma marga gripi, suma mörg hundruð ára gamla. Þeir eru á ann-
að þúsund, allir viðkomandíi sögu Vestmannaeyja, atvinnulífi og
menningu. Frumkvöðull og gæzlumaður safnsins er Þorsteinn Víg-
lundsson fyrrverandi skólastjóri, og hefur hann lagt fram mikið
starf í þágu þess. Hann byrjaði að tína saman gripi fyrir mörgum
árum og naut við það hjálpar nemenda sinna sem hirtu fyrir hann
ýmislegt dót sem átti að henda heima hjá þeim.
Blaðamaður Alþýðublaðsins
átti nýlega tal við Þorstein um
safnið.
— Hvað eru nú elztu gripirn
ir sem þú átt hérna, Þorsteinn?
— Til dæmis þessi hérna.
Þetta eru sannanlega ramböld
úr beirri Landakirkju sem Tyrk
ir brenndu 1627. Þau eru úr
harðri eik og hafa sjáanlega
orðið fyrir eldi. Klukknaportið
Var alltaf utan við kírkjuna, og
kirkjan virðist hafa fallið yfir
það í brunanum. Það hefur
bmrmið en ramböldin bara
sviðnað. Þptta er { eina skipt
ið «em Landakirkja eyddist í
eldi. og það hefur meira að
. ’Segia aldroi knmið unn eidur
í IrVMii har nemn M Kftir bað
miimi he=si ramhöld hafa verið
UOt”ð í finrnr kirkiur sem SÍð
ar vnru rei=tar bar. og síðast í
turmnn á heirri kirkiu sem riú
stendur, en voru tekin úr henni
1960
i Átfu. engar aðrar minjar
frá Tvrkjum?
— .Tú, revndar. það er Tvrkia
hnannur S“m fannst hér í kál
garði fvrir nokkrum árum.
Þe«ci hnnnnur «era er úr látúni
; eins og bú sérð og pieð hálf-
mána 0g ctiörnu, hefur verið
á iakka eins af ræningjunum,
og ' svintingnnum hefur hnapp
urinn fallið af, og hann fannst
eins og ég sagði við pælingu
á kálgarði hér fyrir nokkrum ár
um. ,
— Þú telur víst að bessir
gripir séu elztir. Er ekki sumt
sem enginn veit hvað er gam
alt?
— Það veit náttúrulega eng_
inn hve ramböldin eru gömul. En
þar að auki á ég hérna bút úr
eldgömlu skini sem sokkið hef
ur hér í höfninni einhvern
tíma í fyrndinni. Það kom hér
uod og við söguðum þetta úr
því. Þet+a hefur verið eikar-
skin, og líklega ekki einn ein-
. a<?ti málmnavli í bví, allt tré
neglt. Ég hef séð í annálum
.að hér sekknr °kin í höfninni
1710 eða 1711 Það gæti verið
þetta skin. en bað gæti líka
verið miklu eldra.
— Ég sé að bú leggur mikið
kann á að varðveita minjar úr
atvmnu.sögunni?
— Já. hérna sérðu t. d. mvnd
ir af þrnun hafnarmála. Mig
lapgar t.il að vekia sérstaka
athvgli bína á ,þeim. Þessi
mvnd hér hefur verið máluð
fwir bvggðarafnið af höfninni
áðnr en mannvhöndin kom þar
nokknð nærri. Át.tæringarnir
og teinæringarnir eru að koma
að Fi=knrinn var allur seilað-
ur. fluttur unn á klanpirnar og
skipt þar. Til þess að undirbúa
setningu á skipunum þá voru
siglutrén og árarnar bornar upp
og lagðar hérna á grasflötinn
til þess að létta setninguna.
Konurnar gengu í sandinn,
svona klæddar, með striga-
svuntu og prjónahyrnu, og þær
drógu fi-kinn upp úr sandi. sem
kallað var, með sérstökum drátt
arkrókum. Svo gerðu þær að
fiskinum fyrir ofan Strandveg
inn, og gerðu að úti, hvernig
sem viðraði og söltuðu fiskinn
inn inn i krærnar. Svo er þessi
mvnd héma frá 1938. Þá lágu
allir bátar Eyjarskeggja við
mjög gildar festar sem lagðar
voru eftir höfninni endilangri.
En nú er beim tíma líka lokið.
Síðasti bátturinn sést á þessari
mvnd héma Hún var tekin á
páskadag 1958, þá liggja allir
bátamir í bátakvíum og þá. er
eKfci þörf fyrir festarnar leng-
ur. Þessar mvndir þrjár hef ég
til að sýna fólki þróun hafnar-
mála.
— Ég sé að þú ert hér með
sérke”nilpi?t. líkan. Af hveriu
er það? (sjá mynd af fiskigæð-
I
— Já, þetta er merkilegt
líkan. Á miðöldum steig skreið
mjög í verði. Þá stóðu eyjar_
skeggjar höllum fæti vegna rak
ans hér úti í hafi. En þeir sigr
uðust á þeim vanda með þess
um fiskigörðum. Fyrst skulum
við athuga að utan um þetta
er girðing, enda ekki vanþörf
á, því margt fé gekk hér á
eynni. FÍRkigarðarnir voru á
vesturhluta Heimaeyjar alveg
sUður á miðja eyju, og að görð
unum var fiskurinn ýmist bor
inn á bakinu eða fluttur á hest
um. Svo var fiskurinn látinn
kasast sem kallað var, en það
er uppfinning Norðmanna. Þeg
ár fi'skur er hertur eftir að
hann hefur kasast er hann
mvkri til átu. Þegár það var
búið eftir nokkra daga og byrj
að að slá í hann, þá var liann
breiddur á garðana, en þegar
svo hann var orðinn hálfharð
ur var hann settur inn í bessa
kró sem hláðin er upp úr hraun
grýti og blés í gegn án þess að
hann rigndi. Og eftir það var
hann tilbúinn til útflutnings.
Þétta líkan er gert eftir síðustu
rústunum, má segja, af fiski-
görðum sem hér voru til um
1880. Þeir sem ekki notuðu
segja frá því. Um 1857 kom
hingað danskur sýslumaður sem
hét Kaptain Khul. Hann var
lærður liðsfoi'ingi. Hann fann
það fljótt að hér þurfti að bæta
ménníngarástandið, og í því
augnamiði fékk hann leyfi til
að stofna hér her.skóla. Og ung
ir og aldraðir Vestmannaeying-
ar voru í þe=sum herskóla.
Sýslumaður fékk danska kóng-
inn til að senda sér sjötíu byss
ur úr sínu eigin vopnabúri. og
þetta er sú einasta sem við höf
um fundið. Þetta er framhlaðn
ingur. Svo dó sýslumaðurinn
1860, og eftir það dofnaði yfir
herskólanum og svo lagðist
hann niður. En við eigum minj
ar eftir hann og hann þótti
Sigvaldi Hjálmarsson ræðir
við Þorstein Víglundsson skóla
stjóra i Vesfmannaeyjum um
Byggðasafn Vestmannaeyjum
sem er mikið að vöxfum og
merkilegt
fiskigarðana notuðu hellana
hérna innarfrá.
— Það kennir margra grasa
hér, og engin leið að taka
nema fáa hlu'ti til athugunar,
en hvaða fornlega byssa er
þetta sem þú hefur þama?
— Ja, það er nú saga áð
bæta mjög menningarástand
bæjarins. Menn Iærðu þar
mannasiði, lærðu að ganga á
hermanna vísu, rétta úr bak-
inu.
— Og þú ert með fleiri byss
ur hér.
— Já, þessi var notuð í
t adsKi járðari; r . i i c •
Ramböld úr Landakirkju.
g 28. apríl 1968
ALÞÝÐUBLAÐ1Ð