Alþýðublaðið - 03.05.1968, Blaðsíða 8
Það var óneitanlegra dularfullt: Masaryk fannst ekki béinlínis undir glugganum, sem ætla mátti
að hann hefði fallið úr, heldur um 12 fet frá veggnum.
TÉKKNESKA ríkisstjórnin hef-
ur undanfarið látið rannsaka
hver hafi orðið hinn raunveru-
legi dauðdagi Jan Masaryk, fyrr
verandi utanríkisráðherra Télckó
slóvakíu, sem fannst látinn fyr
ir neðan glugga íbúðar sinnar í
þinghöllinni í Prag 2 vikum eft
ir valdatöku kommúnista 1948
eða fyrir réttum 20 árum.
í Tékkóslóvakíu mun það al-
gengt að menn séu myrtir á þann
einfalda hátt, að þeim er hránt
út um glugga, Þykir þess vegna
skýring sú, sem þær ríkisstjórn
ir, sem með völd fóru í Tékkó-
slóvakíu áður en hinn frjáls-
lyndi Dubeek náði völdum harla
ósennileg, en hún var á þá
leið að hann heíði fyrirfarið sér.
Málið hlaut að sjálfsögðu þá
meðferð sem öli önnur mál, sem
líkleg voru til skaða stjórnar-
herrana þ. e. a. s. fyrir lukt-
um dyrum. Hefur nú opinber-
lega komið fram í Tékkóslóva-
kíu, að 10 vitni, sem líkleg voru
til að geta veitt upplýsingar um
málið hafa öll horfið á dularfull
an hátt.
Hefur tékkneska ríkisstjórnin
nú fyrirskipað nýja rannsókn í
málinu, og geyma tvö stór geyms
luhólf merkt einkennisstöfunum
VSTB 448891 og VSTB 4581, úí
troðin skjölum upplýsingar um
málið. Hefur sá grunur, sem
lengi hefur leynzt með fékk
nesku þjóðinni að rússneska
leyniþjónustan undir stjórn Ber
ia hafi mvrt Masaryk, nú komið
upp á yfirborðið eftir 20 ár,
- Hafa undanfarið verið látlaus-
ar hringingar til höfuðstöðva
rannsóknarnefndar þeirrar sem
rannsakar málið.
Þegar er tékkneska ríkisstjórn
in tilkynnti að hún hefði fyrir-
skipað rannsókr. á dauðdaga hins
fyrrv. utanríkisráðh. hafa upp-
lýsingar, sem ef til vill geta svipt
hulunni af þessu máli komið fram
þótt enn sé erfitt að átta sig á,
hverjar upplýsingar eru nothæf-
ar í rannsókn málsins og hverjar
ekki. Dularfullur dauði ’inna 10
manna, sem áliíið er að kynnu
á einhvern hátt að svipta hul
inni af málinu hefur enn aukið
grun manna um að ekki sé allt
með felldu varðandi dauða Masa
ryks.
í marz mánuði 1948 virtist
mönnum Masaryk vera eitthvað
miður sín, en hann hafði þá
skömmu áður nauðugur viljugur
gerzt ráðherra í hinni nýstofn
uðu kommúnistastjórn undir ráðu
neyti Clements Gottwalds, sem
skömmu áður hafði hrifsað til
sín völdin í Tékkóslóvakíu. Jan
Masaryk hafði verið alinn upp
við vestrænar siðvenjur og lýð-
ræði, en faðir hans var forseti
tékkóslóvakíska lýðveldisins
milli heimsstyrjaldanna og var
þess vegna í andstöðu við hina
nýju ráðamenn. Hann gerði sér
þó Ijóst, að öll andstaða gegn
hinni nýju stjórn myndi árang-
urslaus. 9. marz 1948 var hon-
um tilkynnt, að honum bæri að
vera viðstaddur setningu hinnar
nýju stjórnar og er haft eftir
einum einkaritara hans dr. Lu
mir Soukup, að honum hafi far
izt orð á þá leið, að hann myndi
ekki verða viðstaddur setninguna
Seinna voru þessi ummæli Masa
ryks notuð af tékkneskum ríkis-
stjórninni sem sönnun þess, að
hann hefði fyrirfarið sér í ör-
væntingu vegna áróðursherferð
ar sem skipulögð átti að vera
gegn honum af vestrænum ríkj
um. Þessi ummæli Masaryks hafa
einnig verið túlkuð á þá leið,
að hann hafi verið að undirbúa
flóttatilraun.
Síðast er vitað um Masaryk
á lífi kl. 11 sama kvöldið sem rík
isstjórn Gottwalds tók við völd-
um, er einkalæknir hans færði
hinum tebolla. Rannsóknin, sem
nú hefur verið fyrirskipuð miðar
að því að fylla í eyðurnar frá kl.
11 að kvöldi 9. marz og til kl.
4 að morgni 10. marz, er leyni
lögregla Gottwalds segist hafa
komið að Masaryk látnum fyrir
neðan baðherbergisglugga íbúð-
ar hans í þinghöllinni í Prag.
Meðal annars hefur komið í ljós,
að leigubílstjóri, sem var í þjón
ustu levniþ.iónustunnar til árs-
ins 1 9 4 9 var fangelsaður í
tvö ár „sem viðvörun.“ Var
honum skipað af 2 eða 3 leyni-
lögreglumönnum að aka til þing
hallarinnar kl. 4 að morgni þess
10. marz. í portinu undir bað-
herbergisglugganum í íbúð Masa
ryk komu þeir auga á lík Masa
ryks íklætt bláum náttfötum og
hafði teppi verð breitt yfir það.
Ekkert blóð var sjáanlegt hjá
líkinu, aftur á móti voru fætur
Masaryks mikið hnjaskaðir og
beinaflísar nálægt líkinu. Leigu
bílstjóri þessi segist hafa safn
að þessum flísum saman, en seg
ist þá hafa uppgötvað, að Masa
ryk hafi ekki legið beint undir
baðherbergisglugganum, heldur
legið í um 12 fet frá húsveggn-
um og 2 fet til hliðar frá glugga
horninu.
Segir leigubílstjórinn að einn
þeirra manna, sem komið hafi
inn í portið á þessum tíma hafi
verið dr. Borkovec, sem nú hef-
ur komið fram á sjónarsviðið
löngu eftir að tilkynnt hafði ver
ið að hann væri látinn.
Varð hann strax óvinsæll af
yfirmönnum sínum vegna áhuga
síns á að komast til botns í dauða
orsök Masaryks. Segist Borkovec
aðeins ræða þessi mál við rann-
sóknarnefndina, þar eð i-upplýs-
ingar. þær sem-hann kynni að
gefa um málið gæti valdið mis-
skilningi meðal fólks. Bróðir
Borkovecs var tekinn til fanga
1948 sakaður um að hafa brugg
að launráð gegn kommúnista-
stjórninni. Er sagt, að hann hafi
trúað klefafélögum sínum fyrir
því að Masaryk hafi verið fórn
ardýr höfuðsmanns í rússnesku
leyniþjónustunni, Franz Schr-
amms, sem njósnaði um gjörðir
tékkneskra kommúnistaforingja í
útlegð þeirra í Rússlandi. Hvað
sem hæft kann að vera í þessari
frásögn bróður Borkovecs, er
ekki unnt að sannreyna þær, þar
eð hann var einn þeirra tíu
sem álitið er að kynnu að geyma
upplýsingar um málið, og komn
ir eru undir græna torfu. Helztu
þeirra eru: Bróðir dr. Borkov-
ecs, sem tekinn var af lífi vegna
andkommúnstískrar starfsemi.
Franz Schramm, sem grunaður
er um, að hafa banað Masaryk,
Jiri Choc, 21 árs lagastúdent,
leiðtogi andkommúnistískrar
hreyfingar. Var hann sakaður
um að hafa orðið Schramm að
bana, þótt hann hafi neitað því
•og pyndaður af leyniþjónust-
unni. Choc var tekinn af lífi.
Jose Kadlec, fyrrverandi lífvörð-
ur Masaryks og síðar aðstoðar
maður dr. Zedenek Borkovec.
Kadlec var háttsettur í lögregl
unni, en þótti sýna einum of mik
inn áhuga á dauða Masaryks og
lét lífið við yfirheyrslu.
Moravec, liðsforingi, og einn
Mver var hinn raunv
andi ufanríkisráðher
ur vikuun eftir valdal
tuttugu árum?
og lézt skömmu síðar í Bret-
landi.
Vaclav Sedm, einn af vörð-
um Þingballarinnar í Prag, sem
hafði lykl.-i að íbúð Masaryks.
Hann var á va,kt 9. marz og var
af gagnni"=vnrnm tékknesku út
lagastjórnarinnar í London á
styrjaldar^r'.nnnv 2i vikum1 eftir
dauða Masarvks flýði hann land
fyrir ne£an glugga íl