Alþýðublaðið - 19.09.1968, Blaðsíða 5

LancLsbókas'afs munu bera bæk
Árbók 1967. XXIV. ár
Reykjavík 1968. 139 bls.
Iselnzk ritaukaskrá Lands-
bókasafns, prentuð árlega í Ár
bók safnsins, nú síðast fyrir
árið 1966, er belzta heimild
um íslenzka bókaútgáfu frá
ári til árs, og raunar hin eina
að frátaldri árlegri bókaskrá
Bóksalafélags íslands, og jaín
framt eina bókfræð ritið sem
hér kemur út að staðaldri. Rit
aukaskráin hefur verið prent
uð síðan 1887, síðan 1944 í Ár
bókinni sem er allstórt og vand
að rit og flytur einatt veiga-
mjkið efni auk skránna og
skýrslu um starfsemi safnsins
— nú síðast ritgeröir um Svein
björn Egilsson og Carl Christ-
ian Rafn eftir Finnboga Guð-
mundsson, útleggingarefni
hans á nýafstað nni afmælis-
hátíð safnsins, og um Joris
rarolus og íslandskort hans
eftir Harald Sigurðsson, líkast
til þátt úr væntanlegri korta-
sögu hans, greinargerð um
skrár Landsbókasafnsins eftir
Ólaf Pálmason og skýrslu Ól-
afs F. Hjartar um íslenzka bóka
gerð 1887 - 1966. Vera má að
Árbókin hafi ekki vakið jafn
mikla eftrtekt né hlotið út-
breiðstu eins og vert væri, en
undanfarið mun að minnsta
kosti hafa verið hugsað til þess
að fjölga áskrifendum 'nenn-
ar.
Bókaskráin sjálf, eftir Ásgeir
Hjartarson, er að sjálfsögðu að
alefni hverrar Árbókar, staf-
rófsskrá og efnisskrá ásarnt
viðauka og skrá um rit á er-
lendum tungum eftir íslenzka
menn eða um íslenzk efni.
Skráin á að vera tæmandi og
verður eins og vonlegt er
margt smátt sem tínt er til þeg
ar allt prentað mál er tal ð til
bóka. Yrði skráin að vísu að-
gengilegri og fróðlegri í fljótu
bragði af allskonar smáprent
og sérprent væri talið sér-
staklega, og ef hún væri tólu
markt til að sýna útgáfumagn
ið, heildartölu útgef ,nna ritá
og einstakra bókaflokka, og ó
aðgengilegt verður allt hetta
mikla efni þegar frá líður
meðan ekkert Qr registur. En
hér er sem sagt talið í heilu
lagi það sem Út gengur á
prent á íslenzku ár fyrir ár.
Samkvæmt skýrslu Ólafs
Hjartar um íslenzka bókaút-
gáfu 1887—1966 koma árlega
út á sjötta hundrað bækur á ís
lenzku, 533 árið 1966, og hefur
útgáfutalan verjð svipuð síð-
ustu tíu árin, en varð að vís,u
hæst árið 1946 þegar út komu
604 bækur; Ólafur telur áílt
bækur sem nær 16 bls. svó að
raunveiruleg bókatala mun
vera allmiklu lægri. Auk bók
anna telur skýrslan á þriðja
hundrað tímarit árlega síð-
ustu ájrin, 277 árið 1966, en
flest hafa þa,u orðið 286 árið
1962; og eru þessar tölur þess
legar að hér sé einnig margt
smátt meðtalið. En árið 1887
■þegar skýrslan hefst komu út
hér á landi 32 bækur og 18
tímarit. Síðan fer bókafjöld-
inn vaxandi jafnt og þétt og
vex eins og v'ð var að búast
mest á stríðsárunum, 1938
voru gefnar út 309 bækur sem
var langhæsta útgáutalan
fram að þeim tíma, en 1946
komu út 604 bækur. Eftir
stríð dregujr úr bókaútgáfu
um sinn og kemst bókatalan
n ður í 428 árið 1953, en vex
síðan að nýju og hefur síðustu
árin verið yfir 500 bindi.
Ólafur HjSiTtar flokkar bóka-
útgáfuna í 32 flokka og bók-
menntir auk þess í átta undir
flokka. Bókmenntaflokkurinn
er að sjálfsögðu langsamlega
fyrirferðarmestur, 6997 bækur
alls eða rúmlega 35% allrar út
gáfunnar í áttatíu ár. Og i
bókmenntaflokknuim eru þýdd
skáldrit langsamlega mest fyr-
irferðar, 2429 bækur, meira
en þr'ðjungur útgefinna
bókmennta og rúmlega 12%
allrar útgáfunnar, en það
er kunnugt af alþjóðlegum
skýrslum að íslendingar eru
meðal þeirra.þjóða sem allra
mest þýða af erlendum skáld-
■skáp á sitt mál. Um þá starf-
semi má svo fræðast nokkru
nánar með því að líta á
skrána um þýdd skáldrit í rit-
skrá árs'.ns 1966. Langsamlega
minnsti flokkurinn í skýrslu
Ólafs Hjartar ®r hjns vegar
bókmenntasaga og hafa ein-
ungis komið út sjötíu bækur
um þau fræði á áttatíu árum;
flokkurinn þýdd Ijóð er v'ð-
líka lítill, 83 bækur, eða
rétt rúmlsga ein bók á ári.
Hér skal hins vegar látjð hjá
líða að draga af þessum töl-
um neinar ályktanir um bó!:a-
bókmemita- og söguþjóðína
norður vð yzta haf.
Yfirleitt mun vért að álykta
varlega af þessari talnamargð,
þó skýrslan sé gríðar-fróðleg,
um stöðu og hagi bókaiitgáf-
unnar, hvað þá menningará-
stand almennt. Skrár og
skýrslur sem þessar eru sem
,sé ekki nema annar helmíng
ur dæmisins, en hinn væri
töiur um uppiag, sölu og aðra
dreif ,ngu bóka. Bókaútgefend-
ur bera sig sem kunnugt er
jafnan illa þegar talið berst að
þeim efnum og telja upplög
bóka fara síminnkandi hér á
landi; en áþreifanlegri vitn-
eskja er ekki handbær. En
skýrsla Ólafs Hjartar byggist
sem fyrr segir raunverulega
á hámarkstölum, og eru
jafnan til muna færri bæk-
á venjulegum bókamark-
að', eða 250.300 að tali
bóksala, og mun sú tal
hafa verið lítt breytt i undan-
farin ár. Þá er einnig líklegt
að hlulur ýmis konar „þurftar.
bóka“, handbóka, kennslu-
bóka, ýmiskonar skýrslugerð
ar 'o.sfrv., fari vaxandi i
bókaútgáfunn'i; með vaxandi
fólksfjölda og umsvifum,
þó torvelt sé að gera séir grein
fyrir því af skýrslunni, og
minnki að því skapi hlutur
hinnar „frjálsu" bókaútgáfu.
Þá er einnig í Árbókinni
skýrsla landsbókavarðar um
starfsemi safnsins árið 1967 (raun
ar prentað 1966 í fyrirsögn),
þar á meffial aðsókn og bókalán
á lestrarsal og útlán bóka úr
safninu. Bókaeign Landsbóka-
safns var í árslok 1967 talin
266.200 bindi prentaðra bóka,
segir þar fyrstra orða, og hafði
á árinu aukizt um 5089 bindi;
hins vegar eru lesendur á lestr-
arsal taldir 14.732, en bókalán
í lestrarsal samtais 10 028 bindi.
Að því verður 'áð vísu að gæta
lað ýmsir gcstir á lestrarsal
ur sínar með sér heiman og
heim, og að ilestrarsalurinn er
ekki nema einn og ekki ,í önnur
hús að venda til að lesa blöð
og tímarit sem frammi liggj'a á
safninu. En hvert skyldi vera
eðlilegt notkunarhlutfall safns á
borð við Landsbókasafnið? Safn
er ekki einungis bókageymsla,
og þörf safns fyrir 'aukið og
bætt húsnæði helgast ekki ein
göngu af bókaeign þess
heldur af notkun þess — en
hve mikinn hluta af bókastól
þjóðbókasafns þarf raunveru-
lega til notkunar ár hvert? Enn
einkennilegri leru þó tölumar
um útlán af Landsbókasiafni:
þau voru á árinu 809, sam-
kvæmt skýrslunni. og lántakend
ur 183. Til útlána 'af Landsbóka
safni eru, sem kunnugt er, ein
ungis erlendar bækur s.ufnsins,
en af þessum tölum að dæma
stendur alilur sá mikli bókastóll,
hinn mesti í landinu, beinlínis
ónotaður ár fyrir ár, og af
'skýrslunni er ekki að sjá að
neitt isé lánað >af Landsbókasafni
til ann’arra safna eða nein skipti
höfð við þau yfirleitt.
Undanfarið hefur rnargt verið
rætt um fyrirhugaða sameining
Háskólabókasafns og Dandsbóka
safns í eitt þjóðbókas'afn, og
á afmæli safnsins var því loks
ákveðinn staður og fengin lóð
til byggingarinnar. Um skipu
lagsmál safnsins hefur hins veg
ár fátt verið rætt ann'að >en að
það taéki við starfsemi Lands-
bókasafn og leysti að mestu úr
þörfum h'áskólastúden.ta fyrir
lestrarrými og bókakost um
leið og það samelwaði söfnun
og vísindalega starfsemi
Lándsbókasafns og Háskólabóka-
safns. En eru ekki þjóðbókasafni
ætlandi víðtækari lahnennari við
-fangsefni — ríður ekki á að
bókastóll þess verði sem nota-
drýgstur, starísemi þess sem
allra mest og virkust, safnið
ékki einungis vísindalegt bóka
safn heldur alþýðleg menning
larmiðstöð? Um þau efni væri
fróð-legt að heyria rætt nánar
enda líklega nógur tími til sefnu
áður en rís hin nýja bókhlaða
hins nýja þjóðbókasafns. — ÓJ.
ÓLAFUR JÓNSSON SKRIFAR
Blómlaukarnir
komnir
LÆGRA VERÐ EN í FYRRA.
Túlípanar kr, 4.50 margir lifir, hægt að velja eftir mynd-
um.
Páskaliljur kr. 7.25. Híasentur kr, 12.—
Krókusar kr. 2.50.
Sparið peningana. Kaupið þar sem þér fáið
mest fyrir þá.
Geymið auglýsinguna.
Athugið verð og gæði. Opið frá kl. 10—10 alla daga.
Blómaskálinn við Nýbýlaveg, sími 40980.
Laugavegi 63, opið frá kl. 9—6 alla virka daga.
19. sept 1968 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ 5