Alþýðublaðið - 28.02.1969, Síða 7

ALÞYÖUBLAÐIÐ 28. febrúar 1969 7
Fyrir tíu árum var breytt sniði
á Andvara, hinu forna tímariti
Þjóðvinafélagsins sem Menningar-
sjóður gefur nú út. Ekki man ég
til að hafa séð neina eiginlega stefnu
skrá fyrir ritið í sínum nýja bún-
ingi, en sýnilega var ætlunin að
gera það að all-stóru og veglegu
riti, almenns menningarlegs efnis,
birta jöfnum höndum skáldskap og
ritgerðir, skemmtun og fróðleik.
Auk þess sem efnisval varð með
þessunt hætti miklu fjölbreyttara en
áður var ritið stækkað í broti og
átti nú að korna út þrisvar sinnum
á ári cn var ársrit áður. En þessi
ráðagerð, hversu þarfleg sem hún
kann að liafa verið, fór brátt út um
þúfur. A þessum tíu árum hefur
aðeins tvisvar tekizt að koma út
þremur heftum Andvara á ári, fimm
sinnum hefur ritið kornið í tvennu
lagi, en þrisvar í einu he'fti. Og í
tíunda árgangnum sem kom út í
einu lagi skömmu fyrir jól er frá
því skýrt að nú verði að nýju horfið
til fyrri hátta og verði Andvari
ársrit hér eftir. Brotið verður þó
hið sama og undanfarið og „stefnt
er að því“ að ritið verði tólf arkir
að stærð árlega. F.n Hklega má
vænta þess að efni ritsins færist nú
að nýju í hið fyrra horf og verði
mest lagt upp ,úr ævisögum og
mannlýsingum, einkum nýlátinna'
manna, annars vcgar, hins vegar
tilfallandi ritgerðum fræðilegs efnis.
Enda hefur Andvari aldrei lagt ævi-
sögurnar með öllu niður og í síð-
asta árganginn skrifar Jón Gíslason
ýtarlega minningargrein um Krist-
in Armannsson rektor. En annað
aðalefni ritsins eru ritgerðir Olafs
M .Olafssonar urn Sonatorrek, Har-
alds Olafssonar um guði og seli í
trúarbrögðum eskimóa og Sverris
Krisfjánssonar um áfanga á • leið
íslenzkrar sjálfstæðisbaráttu, upp-
haflega útvarpserindi.
Það má svo sem segja að þetta
afturhvarf Andvara til sinna fyrri
verka sé ofur-eðlilegt og einungis
viðurkenning staðreyndar: að til-
raunin lil að endurnýja ritið var
andvana fædd og hefur enda mis-
tekizt. Það má segja að eftir sem
áður hafi Andvari verk að vinna á
sínu fyrra verksyiði og geti- þar
orðið þarflegt rit. Slikt, ársrit getur
laðað að sér vandaðar og viða-
miklar ritgerðir sem ef til vill yrði
torvelt að birta annars staðar, og
það er einnig þarflegt að til sé
samastaður fyrir fræðileg útvarps-
erindi sem oft ög einatt eru hinar
vönduðustu ritsmíðar sem vert ér að
séu aðgengilegar á prentil Slíkt rit
sem hending ræður því hvað birtist
þar frá ári til árs er að vísu ékki
líklegt til að vekja mikinn áhuga
eða forvitni, þykja líflegt eða spenn-
andi — en hvað gerir það? Og
vissulega getur hendingin fært slíku
riti upp í hendurnar cfni sem í
sjálfu sér er „spennandi“. Andvari
birti á sínum tíma ritgerðir Barða
Guðmundssonar „Stefnt að höfúndi
Njálu,“ forvitnilegasta efni sem
um ár og dag hefur birzt á sviði
íslenzkra fræða. Ritgerð Olafs M.
Olafssonar um Sonatorrek með nýj-
um skilningi og skýringum kvæð-
isins, náskyld rannsóknum höfund-
ar á Völuspá sem áður hafa birzt
í Arbók Landsbókasafns virðist að
minnsta kosti nógu forvitnileg, þó
ég ætli mér ekki þá dul að fara
að dæma um um fræði Olafs; það
er annarra fræðimanna að játa eða
neita kenningum hans og leggja á
þær mat í heilu lagi. En vettvangur
slíkrar umræðu >gæti Andvari efa-
laust orðið.
Margt ber sjálfsagt til þess að til-
raunin sem gerð var til endurnýj-
únar Andvara mistókst svo sem raun
ber vitni. Eitt er það hve stopult
ritið hefur komið út — en þó svo
tekizt hefði að koma ritinu reglu-
lega út þrisvar á ári hefði það þó
ekki nægt til að gera ritinu kleift
að fylgjast með og taka þátt í um-
ræðum líðandi stundar. Enda var
brátt hætt að birta ritdóma í And-
vara sem reynt var í fyrstu, en reglu
tímarit
bundnar umsagnir um önnur efni
hafa aldrei birzt þar. Stundum hef-
ur Andvari reynt að birta yfirlits-
greinar um bókmenntir ár fyrir ár,
og ktinna einhverjar þær greinar
að vera eða hafa verið þarflegar;
en regla komst aldrei á það starf, og
aldrei var reynt að fjalla á sama
hátt um annað menningarstarf í
stærra samhengi. Lýsandi dæmi um
aðferð Andvara til að fylgjast með
því sem er að gerast er fróðleg grein
I’orgcirs Þorgeirsson í árgangnum
1968 um sex daga stríðið og deil-
ur Israela og Araba. Greinin fjallar
um atburði sem gerðust vorið 1967,
dtigsett í desember 1967 — en birt-
ist.ekki fyrr en heilu ári síðar. Mun
seint vinnast að fylgjast með fram-
vindu á hvaða sviði sem er með slík-
um vinnubrögðum. A. sviði bók-
mennta og menningarmála hefur
Andvari heldur aldrei ætlað sér
nein sérstök verk að vinna sem hefði
þó ef til vill nægt því til fram-
dráttar: að afmarka sér eitthvert
ákveðið verksvið og vinna síðan
staðfastlega að því. En meðan And-
vari telst tímarit Menningarsjóðs,
dreift til allra áskrifenda þess, hlýt-
ætli sér eitthvért slíkt menningar-
lcgt hlutverk. Auðvelt er að nefna
dæmi um óunnin verk sem þarflegt
ur maður þó að vænta þess að það
væri að vinna: hér væri t.d. þörf
fyrir tímarit sem einvörðungu helg-
aði sig erlendum bókmenntum, að
birta erlendan skáldskaþ og aðrar
bókmenntir j vönduðum þýðing-
urn, fjalla um lengsl innlendra
bókmennta og erlendra, vaka yfir
þýðingum erlendra bóka ■ á íslenzku
og reyna til að siðbæta þá starfseini
sem ekki veitir nú af.
Nýr skáldskapur hefur birzt f
Andvara þau tíu ár sem ritið hefur.
komið út í sínum nýju sniðum, æði
misjafn að verðleikum að ég hygg;
en í -síðasta árgangnum eru þýdd
ljóð eftir Jón úr Vör og frumort
eftir Guðmund Böðvarsson og
Matthías Johannessen. En ekki hef-
ur ritið frekar en von er til laðað
að sér nýjan og forvitnilegan skáld-
skap, og tilfallandi skáldskaparefni
náttúrlega ekki nægt til að skapa
því tilverugrundvöll. Sannleikurinn
er sá að endurnýjunarstefna And-
vara á sínum tíma virðist liafa mót-
azt, eins og mestöll íslenzk tíma-
ritagerð um menningarmál enn í
dag, af viðmiðun við þau tímárit
sem döfnuðu hér fyrir svo sem
fjörutíu ái'um, alhliða menningar-
leg tímarit til skemmtunar og fróð-
leiks — fyrir tilkomu útvarps, svo
sjónvarp sé ekki nefnt, stórvirkrar
blaðaútgáfu og stóraukinnar bóka-
gerðar. Dæmi Andvara sýnir Ijós-
lega að slík tímaritagerð á ekki
framtíð fyrir sér, að eigi tímarit
um menningarmál að þrífast, duga
sínurn tíma, þarf það að taka tillit
lil annarrar fjölmiðlunar í sam-
félaginu, ætla sér einhver verk sem
slíkt rit, og einungis slíkt rit, sé
fært um að vinna með góðu lagi.
En þó sú ákvörðun kunni að
vera réttmæt að hætta nú við þessa
tilraun til að gera Andvara að
meiriháttar menningarmálgagni, og
sú ákvörðun er hin sama þó hafa
eigi bæði sögur og kva>ði til að
lífga upp á æviminningar og rit-
gcrðir hér eftir,- er ekki þar með
sagt að nauðsynlegt sé að ritið fær-
ist í óbreytt sama horf og var fyrir
1959. Augljóslega gæti Andvari
eftir sem áður helgað sér citlhvert
ákveðið verksvið, alþýðlégt eða ekki
eftir atvikum, og ætti ef til vill
auðveldara með það sem ársrit.
Andvari gæti aalað sér verk á sviði
íslenzkra fræða við hlið þeirra rita
sem fyrir eru, Skírnis, Sögu, Is-
lenzkrar tungu ef það rit er þá
ekki komið endanlega í þrot hjá
Menningarsjóði: Andvari gæti gefið
sig af alefli að-íslenzkri mannfræði
og persónusögu, efntinV sem jafnati
er veittur mikill áthugi. Hann gæti
helgað sig íslenzkri nútímasögu og
stjórnmálum sérstaklega, efnum
sem vel hæfðu málgaghi Þjóðvina-
félagsins. Verkefnin eru ótölulcg.
En engin slík stefna, né nein stefna
önnur, verður ráðin af árgangnum
1968. — ÓJ.
SIGTÚNI 7 — SÍMI 20960
BÝR TIL STIMPLANA FYRIR YÐUR
FJÖLBREYTT ÚRVAL AF STIMPILVÖRUM
Takið eftir - Takið eftir
Nú er fátt til bjargar, því góður tími til að taka til á háa
loftinu- Við kaupum allskonar eldri gerð húsgagna og hús-
muna svo sem buffetskápa, borð stóla, blómasúlur, klukkur,
rokka, prjóna- og snældustokka, spegla og margt fl.
Fornverzlunin Laugavegi 33 (bakhúsið)
Sími 10059 — Sími heima 22926.
MATUR OG BENSfN
allan sólarhringinn.
Veitingaskálinn* Geithálsi.
ATHUGIÐ
Trésmíða-þjónusta.
Tökum að okkur smíði á eldhúsinnréttingum
og öllum gerðum af fataskápum ásamt fleira
tréverki og breytingum. Mælum upp og teikn-
um' Föst tilboð eða tímavinna. Vönduð vinna.
Verkið framkvæmt af meistara, er skrifar upp
á teikningu, ef um breytingu er að ræða. —
Greiðsluskilmálar.
Upplýsingar í síma 24613 og 38734.
Geri gamlar hurðir sem nýjar, skef jgp,--otíuber og iakka.
Olíuber einnig nýjar hurðir og“víffáríilæðningar utanhúss- Fjar
lægi málningu af útihurðum og harðviðarlita þær.
GUÐMUNDUR DAVÍÐSSON-
Sími-36857. - —
HÚSGÖGN
Sófasett, stakir stólar. — Klæði gömul hús-
gögn. — Úrval af góðum áklæðum.
Kögur og leggingar.
BÓLSTRUN ÁSGRÍMS.
Bergstaðarstræti 2. — Sími 16807.
Auglýsingasíminn er 14906