Dagur - 17.12.1949, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Laugardaginn 17. desember 1949
Verum viðbúnir!
Eftir Vald. V. Snævarr
Erindi flutt á samkomu Slysavarnardeildarinnar á Dalvík 26/11 1949
Oss er það öllum ljóst, að vér
fslendingar erum í tblu þeirra
þjóða, sem mikið verða að verzla:
kaupa og flytja inn, — selja og
tlytja út. Vér verðum að flytja
inn kornvörur, timbur, kol, salt,
vélar og skip o. fl o. fl. Allar inn-
flutningsvörur vorar verðum vér
að greiða í erlendum gialdeyri,
en hans öflum vér með því að
flytja út seljanlegar afurðir fram
leiðsluatvinnuveganna og selja
þær fyrir erlenda mynt Því er
ekki að leyna, að langsamlega
mestan hluta hins erlenda gjald-
eyris vors fáum vér fyrir sjávar-
afurðirnar. Án þeirra kæmumst
vér ekki af. Efnaleg afkoma vor
er á þeim byggð að mestu leyti.
Þetta veit nú, að vísu, svo að
segja hvert mannsbarn hér á
landi, sem komið er til vits og
ára, en ekki sakar, þó ?ð minnt
sé á það. Nú er þessum r.tvinnu-
vegi — sjósókninni — þannig
farið, að honum fylgir mikil
áhætta. Það verður að segja eins
og það er, að sjómennirnir leggja
sí og æ líf að veði við öfiun gulls-
ins úr greipum Ægis. Það er sann
arlega ekki tekið út með sældinni
að fást við þann karl. En — um
það er ekki að fást. Það er lífs-
nauðsyn, sem ekki verður komizt
fram hjá, eins og standa sakir.
Fiskimiðin umhvei'fis landið eru
og verða í sjáanlegri framtíð —
gullkista þjóðarinnar. — Af
•framansögðu ætti að vera ljóst,
að allar stéttir þjóðarinnar standa
:í þakkarskuld við sjómennina
fyrir öflun þeirra afurða, er vér
fáum erlendan gjaldeyri fyrir,
svo að mörgum miljónuin skiptir
árlega. Þetta er sjálfsagt að við-
ui kenna og þakka. Nú ei það svo,
að viðurkenning og þökk er því
aðeins nokkurs virði, að hún
komi fram í verki. Orðin ein og
allt imiantóma glamrið um „hetj-'
ur hafsins“ o. fl. þ. h., gerir
hvorki að létta erfið störf á haf-
inu, né auka öryggi á hættunnar;
stund. Það, sem hefir íaunveru-
legt gildi, er hins vegar það, að
flotinn sé sem beztur að verða
má og allur útbúnaður ;em full-
komnastur, — að landtakan sé
gerð sem allra-öruggust, sigl-
ingaleiðirnar sem b.iartastar og
slysavarnirnar sem fulikomnast-
ar, hvar sem er við strendur
landsins. Skal hver þessara liða
um sig athugaður lítillega. — Um
flotann sjálfan mun eg fátt segja
og sömuleiðis útbúnað lians, því
að til þess skortir mig — land-
krabbann — sérþekkingu. Þó
leyfi eg mér að minna á eitt, sem
mér skilzt að ekki megi vanta í
nokkurt skip eða bát, er á djúp-
:mið sækir, — en það er talstöð.
Eg þekki nokkur dæmi þess, að
talstöðin virðist hafa bjargað á
hættunnar stund. Að gefnu til-
efni mætti líka minna á, að aldrei
mætti sá trassaskapur eiga sér
stað, að ekki væru kaðlar og
krókstjakar og björgunarhringar
um borð í bátum og skipum,
hvort heldur þau eru i höfn eða
á hafi úti. — Um landtökuna og
siglingaleiðina er það að segja, að
bráða nauðsyn ber til skjótra og
mikilla aðgerða í sjómtelingum,
kortagerð, byggingu strand-
mannaskýla og vitamálum lands-
ins. Þetta kostar auðvitað allt
stórfé, en hvert mannsiíf er líka
mikils virði. Með róttækum og
öflugum aðgerðum í þessum efn-
um, sýnum við sjómannastéttinni
þökk í verki og gjöldum henni
rentur af gamalli og nýrri skuld,
— en ekki meira. í raun og veru
væri þetta ekki eingöngu gert
fyrir sjómennina.' heldur alla
þjóðina í heild sinni ,— fyrir mig
— landkrabbann — og þig, sem
ef tií vill hefir aldrei á sió komið
né kemur. Vér njótum öll, hvar
sem vér búum, góðs aí gjaldeyr-
isöflun flotans. Hvert skip, sem
ferst, er alþjóðarmissir. og á
sörnu lund er hvert fullrermi far-
sællega í höfn komið, alþjóðar-
gróði. Svo snar þáttur ei sjávar-
útvegurinn í búskap þjóðarinn-
ar. Þeim, sem hom hafa í síðu
sjávarútvegsins, ferst því
heimskulega, vægast sagt. Það er
illt verk og óþjóðlegt, að stuðla
að 'auknúm stéttarríg," því að
sannarlega hefir hvei stétt í
þjóðfélagi voí'u mikilvægu hlut-
vei-ki að gegna, sem þeim tekst
því betur að leysa af hendi, sem
vinnufriðurinn er öruggari og
samvinnan niilll starfrfgrei nanna
betri. — Eftir þennan útúrdúr
kem eg.þá að síðasta ati iðinu, —
slysavömununi.
Eins og kunnugt er, hefir Slysa-
varnafélag íslands aðalfram-
kvéerndi'r þessara mála með
höndum, —. stundum beinlínis,
bg stundu um hendur deilda
sjnna ú,t., um breiðar b.vggðir
landsins. — Aðalskrifstofan í
Eeykjavík 'kállar oftast deildirn-
ar til starfa, þegar eitthvað al-
várlegt kemur fyrir í nágrenni
þeirra. Er oft vel og stórmyndar-
lega brugðizt við kalli af hendi
deildartna, svo að þ'jóðarsómi er
að.! Nægir í því efni að minna á
björgunar-afrekið við Látra-
bjarg, sem mönnum mun minnis-
stætt vera, enda hefir kvikmynd
af því verið sýnd víða nú að und-
anförnu. Af þeirri mynd mátti
margt læra. Auðsæitt virtist mér,
að ..BKÆÍ)RABANDIÐ" er fyr-
irmyndari slysavarnadeild. Hjá
henni virtist allt fara saman:
Fyrirhyggja um öflun áhalda, —
björgunartækja, — góð hirðing
þeirra og reglusemi, — hver
hlutur á réttum 'stað, — góð yf-
irstjórn og dáðríkir menn í
hverju rúmi og hinn rétti slysa-
varnahugur: einbeittur vilji til
að bjarga, hvað sem það kostaði
og hvei jir, sem í hlut kynnu að
eiga og án alls tillits til launa.
Þessir vestfirzku björgunarmenn
sýndu ,að það, sem Grímur gamli
kvað forðum, er bókstaflega satt,
þó að það undir sumum kring-
umstæðum minni á napurt háð,
— eg á við versið:
Táp og fjör og frískir menn
finnast hér á landi enn,
þéttir á vélli óg’ þéttir í lund,
þolgóðir á raunastund o. s. frv.
Manni birtir ósjálfrátt fyrir
augu og brjóstið fyllist góðum
metnaði í hvert sinn, sem maður
reynir sannindi þessarar glæsi-
legu lýsingar skáldsins. En hins
vegar knýr myndin af björgunar-
afrekinu við Látrabjarg alla al-
varlega hugsandi menn til
sjálfsprófunar, — og hennar al-
varlegrar. Hún vekur í hugum
manna óþægilega, en þó nauð-
synlega spurningu. Hún er í senn
nærgöngul og persónuleg. Hún
gengur beint og rakleitt að verki.
Hún ónáðar slysavarnadeildirn-
ar, bæði hér og annars staðar og
krefst svars. Hver eru afrek þín í
slysavörnunum? Hvað leggur þú
á þig fyrir þær? Hversu góðan
og mikinn liðskost áttu að grípa
til, ef á þig skyldi vera kallað
undir svipuðum kringumstæðum,
eins og þegar kallað var á
„BRÆÐRABANDIГ vest-
firzka? Ertu viðbúinn? — Þessar
og þvílíkar spurningar gefa sann-
arlega tilefni til alvarlegrar sjálfs
prófunar og starfsákvörðunar í
vetur og oftar. Er vonandi, að
deildirnar taki sér þær „til An-
leiðingar“, eins og oft var að orði
komizt. — En spurningarnar
fara víðar um .Þær koma við hjá
mér og þér. Vér erum spurðir,
hvort vér höfum gert skyldu
vora afdráttarlaust sem félagar
Slysavarnarfélagsskaparins. —
Hvort vér höfum fylgzt með
störfum deildar vorrar af lifandi
áhuga, — eða livort vér höfum
látið oss nægja, að kjósa -menn í
stjórn hennar og ætlast svo til af
þeim, að þeir „klári heila klabb-
ið“, eins og einn góður kunn-
ingi minn orðaði það hérna um
daginn. Ef svo væri, þá er eg
hræddur um, að „brestur bagi í
keri“, svo að ekki sé meira sagt.
Það eitt er víst, að hversu góð og
dugleg söm deildarstjórnin kann
að vera á þessum eða hinum
staðnum, — þá er það ekki í
hennar valdi að afkasta éins
miklu og góðu starfi í þágu þessa
málefnis, eins og stórum hóp
manna mætti auðnast, ef hann
ætti eld áhugans í félagslegum
efnum. En meinið er, að nokkuð
virðist skorta á eldlegan áhuga
hjá ýmsum þeirra, er til félags-
skaparins teljast. Meðan svo er,
vantar valinn mann í einhver
rúmin. En vér skulum vona, að
áhuginn glæðist og nv vakning
hefjist innan allra deilda félags-
ins, hyar á landinu sem er. Það
er líka þörf nýx-ra félagsmarma.
Mér skilzt, að margir standi enn
utan vébanda félagsskaparins á
hverjum stað, jafnvel í verstöð-
um og sjávarþoi-pum, hvað þá í
sveitum. Eg er þeirrar skoðunar,
að það sé öllu fremur fyrir fram-
kvæmdaleysi en óvilja, að margir
þessara manna hafa ekki gerzt
félagar. Úr má bæta. Ekkert er
auðveldara. Áminningin er orð-
uð af Grími:
Því er úr
doðadúr,
di'engir, mál
að hrífa sál.
Látið verða af því, að leggja
góðu máli lið. — Vakni og við-
haldist áhuginn, þá er öllu borg-
ð. Þá geta afrek gerzt víðar en
/ið Látrabjarg, ef svo ber undir.
Og — hver veit, hvenær til hverr
ar deildar verður kallað og hún
beðin um hjálp í lífsháska? —
Verum viðbúnir! Hver veit nema
einmitt hér á þessum stað vei'ði
þörf fyrir, — já, enda lífsnauð-
syn að eiga velþjálfaða dóða-
di-engi, sem bæði vilja bjarga og
kunna að bjöi’gun? Væi'i ekki
tímabæi-t, að námsskeið væri
haldið í björgun hér? Því skýt eg
fram réttum hlutaðeigendum til
athugunar.
Enn fer vertíð í hönd. Innan
fárra vikna leggur flotinn úr
höfn. Enn munu sjómenn vorir
leggja líf sitt að veði fyrir af-
komu utanríkisverzlunar þjóð-
arinnar. Enn munu viðkvæm
hjörtu slá í vinabi-jóstum og aug-
un gei-ast vot, er kvaðst verður á
ströndinni. Vel má vei'a, að Ægir
gamli hóti hörðu og krefjist
fórna. En — gegn öllum hans
hótunum stendur slysavarnastarf
semin, eins og góðvættur við hlið
sjómannsins. Því öflugi'i, sem
hún er, því öruggari má sjó-
maðurinn vei'a og ekki sízt bless-
uð sjómannskonan. Slysavam-
imar eru þakkir þjóðarinnar í
verki til sjómannanna! Segið
mér svo, áheyx-endur góðir, — er
hægt að verja það, að taka ekki
einhvern þátt í slysavarnastarf-
inu, — hinni verklegu þöklc
þjóðarinnar til sjómannanna, —
hinum verklega kristindómi? Eg
held, að það sé ekki hægt. Hug-
leiddu þetta við aðventuljósin,
sem kveikt verða á morgun, og
taktu ákvörðun þína á komandi
jólum, — fæðingai'hátíð HANS,
er kenndi: „Allt, sem þér viljið
að mennirnir gjöri yður, það
skuluð þér og þeim gjöra.“
Megi slysavai-nadeildunum
aukast afl og ásmegin!
GLEÐILEG JÓL TIL ALLRA
Á LANDI OG SJÓ!
GÍSLI B. GÍSLASON
Þúfu, Óslandshlíð,
SJÖTUGUR
20. júlí 1949.
Nú skal hefja hugþekkt lag,
hreyfa sti-engjum fínum.
Sjötíu ára er í dag
einn af vinum mínum.
Þar sem ertu á ég vin,
— oft ég naut þess hjá þér.
Alltaf geymi ég áhrifin.
— ánægjuna frá þéi'.
í Þúfum oft mig hefur hresst,
— og hlegið geði þekku.
Alltaf man þó andinn bezt,
eftir „Gísla á Brekku“.
Oft við minja arin dvel,
og með geðu þekku.
Man ég glöggt að mér leið vel,
meðan ég var í Bi'ekku.
Bjartar ljósi, lýsa mér,
liðnir gleðifundir.
Vinai-hjartað þakklátt þér,
þakka horfnar stundir.
Minja glamja glæsta á,
— geymi í minningunni.
Það er gimsteinn geislinn fi'á
gömlu kynningunni.
Þyngjast tekur fótum för,
en f-yndinn þó, sem drengur,
Sálin þín er ennþá ör,
eins og bjartur strengur.
Líkamsorka eyðast fer,
ótal dæmi’ skýra.
Virðing ntína votta þér,
vini manna og dýra.
Margan frjálsan.Tfékkstu sprett
fólks, — á kostum sínum.
Áttir jafnan eitthvað létt,
undir hnakknum þínum
Þá var gaman þig að sjá,
— þykir loftið smugu. —
Gleggst ég man þó gustinn frá,
„Gísla í Bi'ekku“ og „Flugu“.
Sindrar ennþá sálarglóð,
— sömu glettni eixún,
mögnuð heiðum ungum óð,
eins og júlíþeyrinn.
Meðan endist æfii'ól,
án þess kenni skýja,
megi íslenzk sumai'sól,
sinni þínu hlýja.
Sigurbjörn frá Gerðum.
ALLRA VEGA
Ný skáldsaga
eftir
Sigurð Róbertsson
er homin út. Þessi nýja
skáldsaga er þjóðlifslýs-
ing frá síðari árum .og
segir frá ungu nútírna-
fóllti, ástum pess, vanda-
mádum og baráttu. Þessa
bók vcrða allir að lesa.
Útqeíandi.
> íjl