Dagur - 13.12.1950, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 13. desember 1950
Fjárliagyr Akureyrarbæjar
og samvinnuföggjöfin
Rússar hófa aS setja bá fiskimenn
í lugtiiús, sem ekki virða 12 milna
landhelgma
BrezkuF fogari í iialdi í 19 daga í
Murmansk
Fyrir nokkru síðan skilaði at-
vinnumálanefnd bæjai’ins áliti
um atvinnuframkvæmdir í bæn-
um. Álit og tillögum nefndarinn-
ar er ætlað að stuðla að því, að
sem mest atvinna á vegum bæj-
arins fari fram að vetrinum, til
þess að koma í veg fyrir atvinnu-
leysi.
Það er því þýðingarmikið, að
bærinn hafi sem mest fjárráð til
þess að geta staðið fyrir fram-
kvæmdum.
Séráhtið
Tvö sérálit fylgdu tillögum
nefndarinnar. í öðru þeirra er m.
a. lagt til að bæjarstjórn Akur-
eyrar samþykki áskorun til Al-
þingis urn að endurskoða sam-
vinnulöggjöfina tafarlaust með
fyrir augum að fella úr gildi þau
„sérréttindi11, sem samvinnufé-
lög hafa nú í útsvars- og skatta-
gl'eiðslum.
Þessi liður sérálitsins er ákaf-
lega einkennilegur sem tillaga um
auknar atvinnufi'amkvæmdir í
bænum eða til aukinnar fjáröfl-
unar fyrir bæinn.
Ákvæði samvinnulaganna um
skaítagreiðslur.
Það er óeðlilegt að kveða á um
það í samvinnulögg'jöfinni hver
gjöld samvinnufélög skuli greiða
til ríkis og sveitarfélaga. Enda er
það svo, að um gjöld samvinnufé-
laga til ríkissjóðs fer eftir ákvæð-
um annarra laga. Hins vegar er
kveðið á um gjöld samvinnufé-
laga til sveitaiv og bæjarsjóða,
en það er eingöngu af því, að
endurskoðun hefur ekki farið
fram á löggjöfinni um tekjur
sveitar- og bæjarsjóða.
Um skatta, sem samvinnufélög
greiða af lóðum og öðrum fast-
eignum til sveitarfélaga fer eftir
því sem önnur lög mæla um.
Vera má, að sérákvæði um sam-
vinnufélög myndu skipta ein-
hverju máli, en drjúgur ýrði sá
tekjustofn ekki, nema gripið væri
til óyndisúrræða.
Þá greiða samvinnufélög skatt,
allt að 2% af virðingarverði
þeirra húsa, sem félögin nota við
starfrækslu sína. Það er alkunna,
að fasteignamat er nú ekki í
neinú samræmi við gangverð
fasteigna. Þyrfti því rækilegrar
endurskoðunar við í því efni. En
á Alþingi kæmi þar við við-
kvæma hlið þeirra, sem vernda
aðstöðu stóreignamanna í land-
inu. Vera má, að stærsti flokkur
þingsins myndi fylgja því máli,
en hik yrði þar á.
Svo er höfuðákvæðið: „Utsvar
af arði, sem leiðir af skiptum við
utanfélagsmenn, greiða samvinnu
félög eftir sömu reglum og
kaupmenn á staðnum, sam-
kvæmt ákvörðun skattanefndar,
byggðri á skýrslu, er hlutaðeig-
andi félag gefur henni.“
Það má vel vera, að ástæða
væri til að endurskoða þetta á-
kvæði. Það er alkunna, að verzl-
un er yfirleitt ábatasamur at-
vinnuvegur, þótt áraskipti séu
eins og við annan atvinnurekstur.
Önnur ákvæði um skattgreiðsl-
ur samvinnufélaga til ríkis og
sveitarfélaga eru ekki til í sam-
vinnulöggjöfinni. En sá er grun-
ur minn, að fjárhagur Akureyr-
arbæjar myndi lítið aukast, þótt
löggjöfin yrði endurskoðuð.
Löggjöfin, sem þarf að endur-
skoða
Lög frá 20. maí 1042, 2. gr.
hljóðar svo: „Meðan ákveðið er
í lögum, að greiða skuli 90% —
níutíu af hundraði — samtals í
tekjuskatt og stríðsgróðaskatt af
skattskyldum tekjum yfir 200
þús. kr., ei' óheimilt að leggja
tekjuútsvar á þann hluta af
hreinum tekjum gjaldanda, sem
er umfram 200 þús. krónur."
Það væri alveg sama, hve mikl-
ar tekjur kaupmaður eða sam-
vinnufélag hér í bænum hefði
umfram 200 þús. krónur. 90% af
því félli alltaf í ríkiskassann.
Ef t. d. er litið á Kaupfélag Ey-
firðinga, það greiðir nú rúmar
140 þús. í útsvar. Er vart
.hugsanlegra hærra útsvar, meðan
þessi háttur er hafður á.
Þessvegna hefði verið gáfulegra
að leggja það til, að lögin um
stríðsgróðaskatt yrðu endurskoð-
uð með tilliti til fjáröflunar fyrir
Akui-eyrarkaupstað.
Kagur Akureyrar og aðrir
skattar.
Öllum byggðarlögum landsins
er beinn hagur að því, að fjár-
magn, sem þar verður til eða
safnast saman, verði varið til
framkvæmda á staðnum. Akur-
'eyri er engin undantekning í því
efni. Því meira fjármagn, sem hér
safnast saman og verður kyrrt.
því meiri möguleikar eru fyrir
hendi um allar framkvæmdir. Að
vísu má til sanns vegar færa, að
skattar til ríkisins komi lands-
mönnum yfirleitt til góða. En
staðreynd er það eigi að síður, að
ef ríkisskattar hækkuðu á sam-
vinnufélögum, myndu Akureyr-
ingar sjá á efjtir drjúgum skild-
ir.gi í ríkiskassann í stað þess að
nota fjármagnið til atvinnufram-
kvæmda hér í hænum. Sam-
vinnufélagsskapurinn hefur ein-
mitt notað fjármagn sitt til frapi-
kvæmda og í ríkari mæli á Akur-
eyri en annars staðar á landinu.
T. Á.
DANIR Icggja nú mikið
kapp á að koma loftvörnum
sínum í lag aftur. Þessa dag-
ana cr veriö að koma loft-
varnaflautum Kaupmanna-
hafnar í lag og prófa þær. —
Blöðin minna fólk í sífellu á
að hér sé aðeins um „prufur“
að ræða og engin ástæða sé til
ótta. Þá er verið að koma
steinsteyptu bvrgjunum, scm
Þjóðverjar gerðu víða í
Khöfn, í lag aftur og undirbúa
að byggja ný loftvarnaskýli.
Alls er ráðgert að danska rík-
ið verji 100 milljóiuun króna
til þess að endurbyggja og
endurnýja liinar „borgaralegu
loftvamir".
I STUTTU MALI
UNGUR XSLENZKUR lista-
niaðui' í Kaupmannahöfn vek-
ur alla jafna mikla atbygli, er
hanii kemur opinberlega fram,
og það er nú orðið mjög oft.
Samt er mjög hljótt um afrek
hans hér lieima. Þetta er Frið-
björii Björnsson, ballettdans-
ari lijá Kgl.ballettinum. Ball-
ett er gömul og æruverðug
list, sem Iengi licfur verið í
hávegum hjá menningarþjóð-
um, en hér á landi er þessi
listgrein naumast til svo að list
megi kalla. Er því aukin
ástæða til þess að taka eftir
því, að íslendingar hafa í Frið-
birni Björnssyni eignast ágæt-
an listamann á þessu sviði,
sem hlýtur lof hjá bjóð, sem
kann ballett og metur hann
mikils. Nýlega var ballettinn
„Fagra Dóná“ sýndur á Kgl,-
leikhúsinu í Kaupmannahöfn
og hlaut mjög misjafna dóma.
En frammistaða Friðhjörns
Björnssonar er mjög rómuð í
dönskum blöðum 6. des. T. d.
segir „Social-Dernokraten“ að
dans Friðbjörns hafi verið
meö þeim ágætum, að hann
hefði verðskuldað að vera
heilt „númer“ út af fyrir sig.
★
TASS-FRÉTTASTOFAN
riissneska skýrði svo frá fyrra
þriðjudag, að sögn danskra
blaða 6. dcs„ að „friðarneínd“
kínversku kommúnistanna
hefði lýst því yfir, að þeir
Kínverjar, sem nú berjasí í
Kóreu, starfi í algeru sam-
ræmi við anda og tilgang
,,heimsfriðarþingsins“ í Var-
sjá! í yfirJýsingunni segir:
„Það á ekki að bíða eftir frið-
inum, heldur berjast til þess
að ná honum“!
★
DÖNSKU BLÖÐIN eru
hneyksluð á því, að þegar O’e
Björn Kraft utanríkisráðherra
fliitti stórpólitíska ræðu um
steínu stjórnarinnar í utanrík-
ismálum hinn 5. des., voru
ckki nema 50 þingmenn á
fundi í ríkisþinginu af 151,
sem eiga þar sæti.
★
í DESEMBERBYRJUN
fannst 2800 ára gönud gröf
skammt frá Cairo. Fornfræð-
ingav segja aö þar sé legstað-
ur Raj-Djaa, æðstaprestsins í
Ileliopoiis, sem taiinn er hafa
látizt árið 860 f. Kr. Er þessi
fornleifafunduri talinn hinn
merkasti.
*
JACOB PREBENSON, for-
maður norska útflulnings-
ráðsins, er í Bandaríkjunum
um þessar mundir. í viðtali
við New York bíöð hinn 3.
des„ skýrði hann svo frá, að
Norðmenn reiknuðu með því
að þurfa ekki á Marshail-
hjálp eða annarri aðstoð að
hakla eftir 1952. Norðnienn
vinna að því að stórauka út-
flutning sinn til Bandaríkjnnna
cg mun útílutningur þeirra
þangað í ár vcrða 25% meiri
að verðmæti en í fyrra. Pre-
bcnson sagði að markverðasta
aukningin væri í liraðfrystum
fiski. Bandaríkin kaupa nú
nær allan þann hraðfrysta
fisk, sem Norðinenn framleiða
til útflutnings og er aðal-
markaðurinn fyrir hann í
miðvesturríkjunum. — Alls
munu Norðmenn selja Banda-
líkjamönnum vörur fyrir um
það bil 200 milljónir norskra
króna i ár.
★
Rússar telja landhelgi sína 12
mííur undan yztu annesjuixr og
12 mílna svæði í kringum eyjar,
og þeir verja þessa landhelgi með
vopnum, enda þótt ekkert ríki
liafi viðurkennt svo stóra land-
helgi, enda leituðu þeir engra
samninga um hana, heldur til-
kynntu aðeins að þetta væru lög
landsins.
Að undanförnu hafa þeir tekið
brezka togara undan norður-
strönd Rússlands og hafa haldið
þeim dögum og jafnvel vikum
saman.
Brezkur togari, sem sakaður
var um að hafa farið inn fyrir
12-mílna landhelgina, var nýlega
í haldi í Murmansk í 19 daga áð-
ur en honum var sleppt. Togar-
inn er nú kominn til Grimsby, og
skipstjórinn hefui' skýrt blöðum
þar svo frá, að hann öfundi ekki
þann skipstjóra, sem næstvu'
verði til þess að komast í kast við
Rússa á þessum slóðum, því að
þeir hafi sagt sór, að næst er þeir
tækju togara innan 12-mílna
ODDVITINN í Öngulsstaða-
hreppi sagði mér frá því á förn-
um vegi á dögunum, að nú hefðu
flest heimili í Öngulsstaðahreppi
keypt sér handslökkvitæki og
stefnt væri að því. að slökkvi-
tæki væru til á hverjum bæ. Mér
fannst þetta svo athyglisvert, að
eg tel sjálfsagt að vekja athygli á
því og skjóta þar með þeirri
spu.rningu til bænda í öðrum
hreppum, hvort ekki sé ástæöa
fyi'ir þá að taka sér bændur í
Öngulsstaðahreppi til fyrir-
myndar að þessu leyti. Hér er
ekki um veruleg fjárútlát að
i-æða, en þessi tæki auka öryggi
búsins og heimilisins og þau gefa
auk þess nokkuð í aðra hönd
með því að þau skapa grundvöll
fyrir afslætti af vátryggingarið-
gjöldum.
ÞAÐ VAR hrcppsnefnd Öng-
ulsstaðahrepps, ssm beitti sér
fyrir þessum framkvæmdum. Var
hvont tveggja, að hún vildi auka
öryggi hreppsbúa gagnvart eld-
hættunni, og að auki ti'yggja
þeim betri vátryggingarkjör. —
Samvinnutryggingar veita 5% af
slátt á iðgjöldum af innbúum ef
slík tæki eru til á heimilinu, og
Brunabótafélag íslands hefur
UNNIÐ er því í Danmörk
að koma upp „dobbel-pro-
gram“ eða tvöfaldri dagskrá í
í'íkisútvarpinu og er nú ráð-
gert að hrinda þessari hug-
mynd í framkvæmd næsta
haust. Geta Danir þá valið um
tvær dagskrár á hverju
1 kvöldi, frá kl. 19—22.
landhelginnar mundu þeir setja
skipstjórann í tugthús til viðvör-
unar stéttarbræðrum hans. Hóta
Rússar nú 12 ára betrunarhúss-
vist þeim skipstjórum, sem hér
eftir gerast brotlegir við hina
nýju landhelgi þeirra.
Danir og Svíar hart úti.
Þetta gerðist undan norður-
strönd Rússlands. En í Eystra-
salti hafa Rússar líka- gerzt að-
gangsharðir gagnvart dönskum
og sænskum fiskimönnum og
hafa oft tekið skip þeirra úti á
miðju hafi og flutt þau til rúss-
neskra hafna og hafa iðulega
haldið skipshöfnunum þar um
lengri tíma, án þess að- láta
stjórnar.völd viðkomandi lands
vita um þá. Síðustu dönsk blöð,
sem hingað hafa horizt, greina t..
d. frá því, að báts með fjórum
mönnum, frá Bornholm, sé sakn-
að, og er almennt gert ráð fyrir
því, að hann sé í haldi hjá Rúss-
um í einhveni austurþýzkri
höfn.
haft við orð að veita ívilnun í ið-
gjöldum vegna tækjanna, þótt
ekki hafi orðið af framkvæmdum
enn sem ’komið er. Hitt er þó
mest um vert. að slík slökkvitæki,
þótt einföld séu og ódýr, skapa
nokkurt öryggi gegn eldhættu og
geta vel ráðið úrslitum, ef eldur
verður laus, hvort bóndi heldur
húsi og munum, eða eldurinn
gleypir bað allt, eins og allt of oft
hefur komið fyrir í sveitum
landsins á undanförnum áruin. —
Mér er ekki kunnugt um, hvort
slík tæki fást nú, en KEA útveg-
aði bændum í Öngulsstaðahreppi
þeirra tæki, með góðum kjörum.
Annars mun það vera í verka-
hring eldvarna ríkisins, að hjálpa
til við útvegun. slíkra tækja, og
vafalaust mundu hau fást ef kapp
væi-i lagt á það af heilum hrepps-
félögum.
BRUNAVARNA- og vátrygg-
ingamál sveitanna eru nú smúm
saman að komast í betra horf en
áður var. Það gerizt nú sjald-
gæfara, að innhú séu óvátryggð,
er eldm' herjar. Tjónið kemur því
ekki allt á balt tjónþolans, held-
ur er því dreift með starfsemi
vátryggingafélaganna. — Margir
bændur tryggja nú ekki aðeins
innbú heimilanna, heldur og
gripina og lieyin og er það fyrir-
hyggjusamt og' raunar sjálfsagt.
Enginn hefur í rauninni efni á
því að hafa allt sitt óvátryggt.
Slíkt er í rauninni lúxus, sem
enginn ætti að leyfa sér. Að því
miðar líka óðum, að þetta fyrir-
hyggjuleysi verði gert útlægt úr
sveitum landsins.
Flest lieimili í Öngulstaðahreppi liafa
fengið sér slökkviiæki