Dagur - 10.10.1951, Qupperneq 7

Miðvikudaginn 10. október 1951
DAGUR
7
/r=
■n
NORÐAN - 10- OKTÓBER-
Loílegur vitnisburður heima
og erlendis.
TVEIR MENN hafa nýlega
rætt um tæknina í íslenzkum
landbúnaði á athyglisverðan hátt
Annar hér heima, hinn erlendis.
í síðasta tbl. Dags segir Árni
Jónsson tilraunastjóri í Gróðrar-
stöðinni hér frá því, sem fyrir
augun bar á ferðalagi um Norður
lönd og Þýzkaland nú í sumar.
Árna varð starsýnt á tækni þá,
er frændur vorir beita við hey-
skap og heyþurrkun og á verk-
færi þau, er þýzkir bændur hafa
i höndum úti á vellinum. Á sum-
um þessara staða er heyskapur
að vísu ekki sú megingrein bú-
skapar sem hér gerizt, en eigi að
síður er augljóst, að um tækni-
leg vinnubrögð standa íslenzkir
bændur þegar á ýmsan hátt fram
ar bændastétt nágrannaþjóðanna.
í Noregi og annars staðar á Norð-
urlöndum er súgþurrkun t. d.
verkunaraðferð, sem bændur lesa
e.t.v. um í búnaðarritum, en nota
ekki sjálfir í hlöðum sínum. Hin-
ar aldagömlu hesjur eru enn
mottó dagsips. 1 Þýzkalandi undr
aðist tilraunastjórinn hversu hiri
lagtæka þýzka þjóð hafði van-
rækt að fá bændum sínum
hendur hentug verkfæri til hey-
vinnu. Mikið af orku bóndans fer
í að færa þessi verkfæri úr stað.
Þeim verður ekki sveiflað létti-
lega á túni eða engi. Að öllu
samanlögðu, segir Árni Jónsson,
hafa íslenzkir bændur á fáum ár
um tileinkað sér tæknikunnáttu
í búskap sínum,. sem er fremri
því, sem nágrannabændurnir
þekkja. Vélamenningin í íslenzk-
t
um landbúnaði hefur farið geyst.
Þetta er merkur vitnisburður og
umhugsunarverður.
að fylgjast með tímanum og not-
færa sér nýjungar. Þessi vitnis-
burður tveggja manna um hey-
skap heima og erlendis er líka
ærið umhugsunarefni fyrir alla
íslendinga, ekki sízt þá, sem til
nessa hafa gert lítið úr mögu-
leikum íslenzks landbúnaðar og
atorku íslenzkra bænda. Vafa-
laust er, að þeim röddum fer nú
fækkandi hér heima. Eða hver
talar nú um landbúnað sem
„sport fyrir idióta“? Það er
bending um breytt viðhorf þjóð-
arinnar til landbúnaðarins, að
slíkt hjal tilheyrir liðinni niður-
lægingartíð. Það er sýnishorn
þess tíðaranda, sem vanmat
hörmulega land sitt og þjóð. Nú
er minningin um það hæfilegur
bautasteinn yfir uppgjafarsoldáta
fyrirstríðsáranna, þá, sem höfðu
misst trúna á landið og ætluðu
að frelsa þjóðina með erlendum
kredduvísindum.
Þjóðfélagið og tæknikunnáttan.
Vitnisburður sænsks áhorfanda.
ANNAR vitnisburður hefur
komið fram nú þessa síðustu
dagana, einmitt um þetta sama
efni. Sænski ritstjórinn Jöran
Forsslund er um þessar mundir
að birta greinaflokk frá íslandi
í sænska samvinnublaðinu Vi
Tvær greinar hans fjalla m. a.
um heyskap á íslenzkum bónda-
bæ og þá tækni, sem þar er beitt.
Forsslund dvaldi um hríð á ey-
firzku stórbýli — Möðruvöllum í
Eyjafirði — og hann segir frá því,
sem fyrir augun bar þar og ber
það í huganum saman við vinnu-
brögð þau, er hann hafði séð við
heyskapinn heima í Svíþjóð. Og
niðurstaða þessa leikmanns varð
hin sama og fagmannsins, sem
fyrr getur: Tæknikunnátta ís-
lendinganna og hagnýt vinnu-
brögð var meiri en hann hafði
áður séð. Forsslund fyllir heilar
blaðsíður í víðlesnasta vikublaði
á Norðurlöndum með frásögn um
heyskapinn á Möðruvöllum og
vélarnar, sem bóndinn notar til
þess að létta störfin og marg-
falda afköstin. Þetta er skemmti-
leg frásögn og lofsamleg um ís-
lenzkt framtak og hæfni til þess
En þótt íslenzkir bændur hafi
reynzt mun fúsari að verja fjár-
munum sínum til vélakaupa og
tækninýjunga en stéttarbraéður
þeirra erlendis, og hafi yfirleitt
1 reynzt alveg furðuíega djarfir að
tileinka sér nýjungar, er vissu-
lega ekki þar með sagt, að allt
sé þegar vel um hina nýju tækni-
öld í landbúnaðinum á íslandi.
Menn eiga þar vissulega margt
ólært, e. t. v .ekki sízt í hagnýtri
notkun þeirra tækja, sem búið
er að afla og meiri hagsýni í
vinnubrögðum. Það er alveg
vafalaust — og ber kunnáttu-
mönnum yfirleitt saman um það
— að vélar og tæki endast verr
hér á landi en efni standa til,
vegna vankunnáttu um meðferð
og of lítillar hirðusemi. Það verð-
ur ekki metið í skjótri svipan,
hvað vannýttar vélar og of lítil
ending kostar þjóðarbúið árlega.
Of lítil áherzla er á það lögð
að kenna meðferð véla oi
tækja. Hér er sveitzt við það
átta mánuði ársins að kenna
unglingum ártöl úr mann-
kynssögunni og beygingar
sagna á ýmsum tungumálum,
en þeir sem taka hæstu eink-
unn á landsprófi í þeim
fræðum, gætu ekki lýst gerð
einfaldrar benzínvélar, þótt
þeir ættu lífið að leysa og
þaðan af síður lagfært lítils-
liáttar bilanir. f uppeldismál-
um erum við að þessu leyti
staddir á öldinni sem lcið og
höfum ekki samræmt skóla-
spekina þeim hagrænu við-
fangsefnum, sem nútíminn
hefur fengið þjóðinni að
glíma við og raunar er nauð-
syn fyrir hvern einstakling
að kunna nokkur skil á.
Árni Jónsson tilraunastjóri
benti á það í grein þeirri, er fyrr
er til vitnað, að mjög skorti á, að
nokkurt viðunandi lag væri
komið á varahluta-„lagera“ bú-
véla í landinu. Dýrar vélar vevða
ekki starfræktar tímunum sam-
an fyrir skort varahluta. íslenzk
stjórnarvöld hafa til þessa vetið
alveg furðulega skilningssljó á
nauðsyn þess, að til séu í landinu
birgðir varahluta í þær vélar,
sem fluttar eru inn. Nú mun að
vísu hægt að fá varahluti oftar
en áður, en skilningsleysið ev hið
sama fyrir því. Ríkið þykist
þurfa að fá tolltekjur af vara-
hlutum, sem þeir væru ónauð-
synleg lúxusvara. Ofan á þetta
bætist, að Reykjavíkurkerfi inn-
flutningsmála torveldar mönnuin
úti á landi mjög varahlutaútveg-
anir. Ef reyvískan skrifstofu-
mann, sem notar „nýsköpunar“-
jeppann sinn til þess að aka á
kontórinn og heim í mat og í
lautartúra á sunnudögum, vantar
varahlut í vélina, eru margföld
líkindi til þess að honum auðnist
að fá hlutinn miklu fyrr en þing-
eyska bóndanum, sem notar sinn
jeppa til margvíslegra stavfa í
þágu framleiðslunnar. Þannig
eru dæmin yfirleitt. Varahlutír
eru af ákaflega skornum skammti
úti á landi. Auk tafanna við að
ná nauðsynlegum hlut að sunn-
an er kostnaðurinn við það, sím-
töl fyrir ærið gjald og e. t. v.
fluggjald undir pakkann. Allt cr
þetta óhagkvæmt. Þarna býr
þjóðfélagið illa í hendur þeirra
manna, sem reyna að efla fram-
leiðsluna með aukinni vélanotk-
arvísir, sem SIS lét gera og
senda með Farmall-dráttan'él-
unum til fyrirmyndar. En þarna
kemur fleira til greina en kunn-
áttan. Það er ekki fyrir þekking-
arleysi, sem sumir bændur enn
í dag skilja heyvinnuvélar eftir
úti á túni og engi að lokinni notk-
un sumarsins. Slíkt er óheyrileg
trassamennska, sem fyrirbyggir
að vélanotkun geti verið hag-
kvæm til langframa. í annan stað
er alveg vafalaust, að víða í.sveit-
um hefur þess verið o{ lítið gætt,
að áfköst véla nægja vel tveimur
búum' ef samvinna er góð. Full
hagnýting vélaafkastanna er ékki
aðeins þýðingarmikið atriði fyrir
fjárhagSafkomu búsins, heldur og
fyrir efnahágslegt .. heilbrigði
þjóðfélagsins í heild- Þannig hef-
ur nýlega vei'ið bent á það í-land-
búnaðarþættinúm hér, í blaðinu,
að- eirih' saxblásaiá.HVið votþeys-
turn, nægi vel tyeimur. turnum,
%'‘é. 'tv'eímúr ’Búúm, ef• fjarlægðir
milli' bæja' hamlá ekki. Þetta eru
nijög dýr tæki og gfvjða„pijh,-gum
ifeihV,1 sém þorf Hafa 4 • að; eignast
^óðá' ‘ ‘ ‘Vóthéýs'géýmslu. . Þetja er
aðeihs eltt'dæmi; .........
! -SSii Íi ií'io
Skóji reyíisljunnar. r. : < / ,
Róm var ekki byggð'áyeinum
degi. Enginn þar'f að ætla, að við
lærum :að umgangast. vélár eins
og forfeður okkah: amboðr Sín á
örskömmum tíma. En er næg
áherzla lögð á tæknikennslu jafn-
hliða hiiium mikla vélainnflutn-
Einstaklingarnir og hagnýt
notkun.
En þegar rætt er um hagný:-
iugu vélanna, er þetta ekki nema
hálf sagan. Hinn helmingurinn
snýr að einstaklingunum. Hvern
ig nota þeir tækin og hvarnig
fara þeir með þau? Er þar gætt
fyllstu hagsýni?
Kunnáttu manna í meðíerð
jafnvel einföldustu véla er yfir
leitt mjög áfátt. Bandarísk tækni
í vinnubrögðum þótti stórkost-
leg hér á stríðsárunum og efa-
laust er, að dvöl ameríska hers-
ins hér hafði gífurleg áhrif í bá
átt að flýta komu aukinnar vél-
tækni í öllum atvinnugreinum
En þótt við kaupum amerískar
vélar dýru verði, leggjum við
okkur ekki til kunnáttu Banda
ríkjamanna í meðferð þeirra á
skömmum tíma og við virðumst
ekki gera mikið til að öðlast þá
þekkingu. Amerískir skólar
kenna nemendum sínum oft
hagnýt vinnubrögð og þýðingu
og meðferð algengustu véla og
tækja, ásamt með bókvísi þeirri
sem hér þykir eini lykillinn að
menntun og frama. Svo mjög
skortir á í þessu efni, að bændur
og ýmsir aðrir fá í hendur vélar
án þess að kynna sér til nokk-
urrar hlítar leiðarvísa um með-
ferð þeirra. Innflytjendur hafa
líka margir hverjir brugðizt
þeirri skyldu að láta kaupendum
véla og tækja í té leiðarvísa á
íslcnzku. í þessu efni var leið
ji? Væri ekki rétt að sjá af
nokkrum kennslustundum í bók-
vísi í skólum landsins til þess að
kenna ungmennum hvernig á að
umgangast algengustu vélar og
tæki, og opna augu þeirra fyrir
gagnsemi og þýðingu nytjavéla,
sem er vel hirt og jafnan í góðu
lagi? Að sjálfsögðu mun okkur
lærast allt þetta með tímanum án
þess að meira sé að gert til þess
að kenna okkur en nú er tízka.
— Skóli reynslunnar er oft
haldbeztur, en hann er ekki alltaf
ódýrasti skólinn. Maður, sem
eyðileggur dýra vél á skömmum
tíma fyrir kunnáttuleysi og hand
vömm, endurtekur naumast mis-
tökin. En slíkt skólahald er of
dýrt. Margt bendir til þess, að of
miklu fé sé í dag eytt í þennan
reynsluskóla, enda þótt víða sé
aðgæzla vinnuvéla ágæt og fari
yfirleitt batnandi. Eiga bændur
hér vissulega ekki einir aðild þótt
hér hafi einkum verið við land-
búnaðinn dvalið. Sama sagan
gerizt í bæjunum í mörgum
starfsgreinum.
Nýjungar fljóta hér margar að
fjörusteinum og við erum fljót að
taka þær upp á arma okkar og
segjumst þá nota nýtízkuleg
vinnubrögð. En hversu hagsýnir
erum við í sókn okkar til auk-
inna afkasta og bættrar. tækni?
Er ekki þörf aukinnar aðgæzlu á
þeim vettvangi á mörgum svið-
um þjóðlífsins?
H. Sn.
Aðalfundur Kennarafélags
Eyjafjarðar
Tuttiififii ára afmæli félaffsins
Aðalfundur Kennarafél. Eyja-
fjarðar var haldinn í Barnaskól-
anum á Akureyri laugardaginn
29. sept. sl. 36 kennarar sátu
fundinn. Fundarstjórar voru
Sæmundur Bjarnason og Sigur-
steinn Magnússon.
Formaðui' félagsins, Snorri
Sigfússon námsstjóri, flutti
skýrslu stjórnarinnar og minntist
jafnframt 20 ára afmælis félags-
ins. Kennarafélag Eyjafjarðar
var stofnað 4. okt. 1931. í því hafa
verið frá byrjun eingöngu barna-
kennai'ar, og oftast hafa allir
starfandi barnakennarar við
Eyjafjöfð verið í félaginu. Með
fundum sínum hefur félagið á
umliðnum tuttugu ái'um aukið
kynningu og samstai'f milli kenn-
ara á félagsávæðinu. Ut á við
hefur það með ýmsu móti stutt að
auknum skilningi almennings á
skóla- og upþeldismálum. — Þá
hefur félagið gengizt fyrir nokkr-
um námskeiðum fyrir kennai-a og
sýningum á skólavinnu. Hafa
möi'g þessi námskeið verið fjöl-
menn _og áhrifamikil, enda oft
fengnir ágætir menn til leiðbein
inga á þeim. — Þá hefur félagið
gefið út uppeldismálatímaritið
„Heimili og skóli'' undanfai'in 10
ár og hefur Hannes J. Magnússon
verið ritstjóri þess frá byrjun.
Hefur ritið jöfnum höndum verið
ætlað kennurum og foreldrum til
að glæða skilning og auka áhuga
á uppeldismálum þjóðai'innar. Þá
gaf félagið út fyrir tveim árum
vinnubókarblöð í átthagafræði
handa börnum. Er af öllu þessu
auðsætt, að félagið hefur verið
stai'fsamt. í stjórn félagsins hafa
þeir Snoi'i'i Sigfússon og Hannes
J. Magnússon verið frá byrjun.
Helztu mál fundarins voru þessi:
Vinnubókaútgáfa og vinnu-
bókagex'ð. (Framsögumaður Ei-
ríkur Stefánsson). Sparifjái'starf-
semi í skólum. (Fi-amsögumaður
Snori'i Sigfússon). Námsbæk-
urnar. (Framsögum. Hannes J.
Magnúss.). Veti'arstai'fið. (Fram-
sögum. Snori'i Sigfússon). Bind-
indisfræðsla. (Framsögum. Ei-
ríkur Sigxu'ðsson). Skólasaga
sveitanna. (Framsögum. Snorri
(Framhald á 8. síðu).