Dagur - 17.10.1951, Page 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 17. október 1951
Líti! skilyrði íyrir kornyrkju norðanlands fyrr en
akuryrkja almennt hefur náð
meiri útbreiðslu
álið semiilega bezt leyst í félagasamtökum
- að áliti Ólafs Jónssonar
Dagskrármál landbúnaðarins:
r
Asetningur og meðferð lieyja
Sunnanblöðin hafa í sumar rætt
nokkuð um kornyrkju, cinkum í
sambandi við Sámsstaði og til-
raunir Klemenzar Kristjánssonar
og möguleikana til að rækta upp
stórsandana á Suðurlandsundir-
lendinu.
Hér nyrðra hefur aftur á móti
verið hljótt um kornrækt og
kornræktartilraunir, ekki aðeins
í sumar, heldur nú um nokkurt
órabil. Er þó kunnugt að tilraunir
hafa verið gerðar hjá Ræktunar-
félagi Norðurlands, af einstökum
bændum á ýmsum tímum og í til-
raunabúi því, er KEA rak um
skeið að Klauf.
Með því að blaðinu lék forvitni
að vita hvort nokkuð hefði gerzt
í þessum málum hér nyrðra nú
hin síðari ár og hvert væri álit
sérfræðinga á kornyrkju hér um
slóðir, sneri það sér til Ólafs
Jónssonar, búnaðarráðunautar,
er sjálfur hafði með höndum til-
raunir í Gróðrarstöðinni um
langt árabil og er manna kunn-
ugastur ræktunarmálum hér
nyr'ðra, og átti við hann samtal
urh þetta efni.
Er ekki sennilegí, að korn-
rækt hafi verið stunduð í
svipuðum mæli norðanlands
og sunnan ,til forna? Má ekki
telja líklegt að uppskera hér
um slóðir hafi vcrið allgóð og
kornræktin arðsöm í þá daga?
— Kornrækt hefur vafalaust
verið stunduð meira og lengur
sunnanlands til forna heldur en
norðanlands. Á Suðurlandi er
kornyrkja við líði fram á 16. öld,
en á Norðurlandi mun hún liafa
lagzt niður þegar á 11. eða 12.
öld. Um uppskeruna til forna vil
'eg ekkert fullyrða, en líklegt
þykir mér að hún hafi verið til
muna rýrari en nú tíðkast, þegar
kornið nær sæmilegum þroska.
Korntegundir voru þó óvaldar og
vafalaust mun afkasta minni en
nú og tækni við jarðvinnslu og
þekking á áburði mjög lítil.
Hver mundi ástæða þcss, að
kornrækt virðizt minna stund
uð hér nyrðra en syðra nú á
dögum?
— Kornrækt er nú reyndar
lítil all's staðar hérlendis nú til
dags, en það sem eg tel valda
mestum aðstöðumun við korn-
yrkju milli Suður- og Norður-
lands er það, að á Suðurlandi er
unnt að hefja vorstörf og sáningu
miklu fyrr heldur en norðan-
lands, en það er mjög þýðingar-
mikið að hægt sé að sá korninu
snemma. Þá er hitamagn sumars-
ins líka meira syðra heldur en
nyrðra. Af þessu leiðir að kornið
er árvissara fyrir sunnan heldur
en hér norðanlands. í Gróðrar-
stöð Ræktunarfélagsins náðu
hafrar mjög sjaldan viðunandi
þroska og aðeins fljótvöxnustu
tegundir, en á Sámsstöðum þrosk
ast ýmsar tegundir af höfrum ár-
lega.
Hvað segja kornræktartil-
raunir hér í Eyjafirði síðustu
ár um möguleika kornræktar?
Er ólíkjegt að arður yrði hér
lakari en t. d. á Sámsstöðum?
— Vafalaust eru nokkur
skilyrði til kornyrkju hér í beztu
sveitum Eyjafjarðar, liklega að-
allega. í fcamfirðinum. Hjá Rækt-
unavfélaglriu virtist bygg geta
þr'oskast" nokkurn veginn árlega,
ef vel var að því búið (jarðVSgur
góður, vel unninn og hagkvæm-
legá) og einstakir hændur rækt-
uðu bygg í nökkur ár í.framfirð-
inum með mjög sæmilégrim ár-
angri, sömuleiðis í Fnjóskadal,
þar .sém skilyrðin c:ru pf til vill
að súmu -leyti bétri éri'í Eyjafirði.
(Meiri hiti á s'umrin). En yfir-
burðir kornræktar umfram aðra
ræktu.n eru ekki þeir, að ýti und-
ir bændur að hefja þessa ræktun,
sem - bæði -krefst -vinnubragða,
sem þeim eru ótöm og sérstakra
áhalda og véla er lcosta nokkurt
fé. - '.'.A
Er áhugi meoal bænda fyrir
lcornrækt? Ér grundvöllur
fyrir _ hcndi fyrir eyfirzka
bændur áð leggja í kornrækt
í smáum stíl tii fóðurdrýg-
inda?
——Eg hygg að áhugi bænda
fyrir koi-nrækt sé hvorki mikill
eða almennur; sem varla er von,
til þéss er kornrækt þeim enn of
fjarlæg og' -grasræktin auðveld-
ari, arðvissari og nærtækari,
Auðvitað .er engu hætt, þótt
kornrækt sé reynd í smáum stíl.
Tit'köstnaður lítill og uppskeran
alltaf nothæf á einhvern hátt, sem
sti-áfóður,_ ef;korpið þroskast ekki
og sem hænsnafóður, þó að ekki
sé hægt ao þreskja. (Má láta
hæúsh’ fíriá' kofnið' úr knippun-
um). En :allt verður þetta samt
stirt og böggulslegt meðan rétt
áhöld eru ekkí notuð o^ kúnnátt-
an við kornræktarstörfin er eng-
in. Menn kunna ekki að dæma
um þroskann, ekki að slá með
stuttorfi og löngum ljá, kunna
ekki að binda born, skrífa það,
setja það á staura eða í stakk o.
s. frv. ... . ..
Samtök líklcgust til gagns.
Eg held að iíklegasta leiðin til
þess að efla kornyrkju hér á landi
sé‘ að ptofna til samtaka i þeim
sveitum, þar sem skilyrðin eru
líklegust, milli þeirra bænda í
sveitinni, sem hafa vilja á að
reyna kornrækt. Félagsskapur-
inn yrði svö að tryggja sér fag-
legar leiðbeiningar, varðandi val
og undirbúning lands, sáningu,
hiroingu, skurð, meðferð upp-
skerunnar og þreskingu. Sé ekki
völ á mönnum .innanlands, sem
kunna þetta og geta leiðbeint við
þessi störf, verður að fá þá utan-
lands, eða senda menn út til að
læra störfin. Þegar slíkir menn
eru fengnir, gætu þeir haldið smá
námskeið, þegar bezt hentaði og
kennt rétt handtök og aðferðir. f
hverju félagi nægði að hafa eina
handhæga, sjálfhreinsandi þreski
vél. Lítill traktor gæti dregið
hana milli býlanna og jafnframt
drifið hana. Þegar svo kornrækt-
inni yxi fiskur um hrygg, mætti
á sama hótt nota eina korn-
skurðarvél í hverju kornræktar-
félagi, sameiginlega sáðvél o. fl.
Aukinn skilningur á akuryrkju.
Að lokum vil eg svo segja
þeita:
Kornræktarskilyrðin eru vafa-
laust mest sunnanlands, en líka
dágóð fram til dala á Norður- og
Austurlandi. En í mjög mörgum
sveitum tel eg þau vafasöm, lítil
eða engin.
Kornrækt kemur aðeins til
greina hér sem þáttur í alhliða
búskap. Hreinn kornyrkjubú-
skapur kemur varla til mála.
Hvaða möguleikar eru hér til
kornræktar er ekki hægt að segja
um til fulls, fyrr en jarðveginum
hefur verið með langvarandi
ræktun og hagkvæmu sáðskipti,
breytt í akurjörð.
Engan þarf að undra, þótt
kornyrkja eigi hér örðugt upp-
dráttar. Það þarf gerbyltigu í
hugsunarhætti og viðhorfum og
tekur þó langan tíma að breyta
varanlegu graslendi í fullskapað
akurlendi, breyta varanlegri
grasrækt í akuryrkju og ekki
sízt þar sem það er óhrekjanleg
staðreynd, að skilyrði fyrir var-
anlega grasrækt eru hér mjög
hagstæð og- arðvænleg.
Rófna- og kartöflurækt okkar
sýnir ef til vill bezt, hve örðugt
uppdi'áttar akuryrkjan á hér. í
stað þess að koma okkur upp vel
hirtum og þaulræktuðum kart-
öflu-og rófnaökrum, sem geta
gefið nokkurn veginn örugga
uppskeru í flestu árferði, þá er-
um við á eilífum flótta með þess-
ar nytiajurtir undan arfanum út
um óræktarholt og mýrar, þar
sem mislyndi náttúrunnar gerir
uppskeruna mjög ótrygga. Aðrar
norðurlandaþjóðir rækta rófur
og kartöflur í sáðskiptum, í þeim
tilgangi að fá tækifæri til þess að
eyða illgresinu úr ökrunum. Við
ræktum þær í nýræktarlöndun-
um og fyllum þau af arfa til óút-
reiknanlegs tjóns fyrir eftirfylgj-
andi grasrækt. Ef sú á að vera
tilhögun kornyrkjunnar, veit ég
ekki hvort hún er æskileg, jafn-
vel þótt hún skili sennilega
þroskuðu korni, sagði Olafur
Jónsson að lokum.
í STUTTU MÁLI
DANIR ætla að verja 15
millj. króna af Marshallfjár —
mótvirðissjóði sínum til þess
að endurbæta hótelkost lands
ins. M. a. er nú verið að reisa
eitt nýtízkulegasta hótel
landsins í Helsingör. — Þetta
nýja hótel — „Kystens Perle“
— mun kosta 2,5 niiílj. d. kr.
og lánar mótvirðissjóður 1/5
byggingarkostnaðar. Á sl. ári
heimsóttu 26000 amerískir
túristar Danmörk og eyddu
þar um 20 millj. króna.
★
AMERÍSKA blaðið New
York Herald Tribune heldur
því fram nú um helgina, í rit-
stjórnargrein, að líklegast sé
Mossadegh forsætlsráðherra
frans, sniðugasíi stjornmála-
maðurinn, sem nú tefli ref-
skák alþjóðamáianna. — Til
þessa liafi hann skákað Bret-
um í hvcrjum leik og alltaf
haft betur.
★
NÝTT gjaideyris-svindilmál
er á döfinni í Danmörk, og
segja blöðin að viðskiptin hafi
numið 10 millj. d. króna. — f
þessu máli hefur verið farið í
kringum vöruskipfaverzlun-
arsamninga Dana við Austur-
Evrópulönd og varan í þess
stað látin til ftaliu í skiptuni
íyrir metravöru, er seld hefur
verið heima í Danmörk með
góðri forþénustu. Háttsettir
stjórnareinliættismenn eru
meðal þeirra, scm við málið
eru riðnir.
★
Sumarið er brátt liðið, þótt að
jessu sinni verði það viku lengra
— sumarauki. — Hey eru komin
í hlöður, kai'töflur í hús, korn í
stakka. Um allt land mun hey-
fengur vera nokkuð misjafn að
vöxtum og gæðum. K°m þar til
m. a. kal í túnum, þurrkar sunn-
anlands, sem drógu nokkuð úr
sprettu. Kuldar og úrkoma norð-
an og austanlands ollu minni
grasvexti og nokkurri rýrnun á
heyi. Kartöfluuppskera hér nofð-
anlands mun víðast hvar vera
með minna móti.
Sumarið í heild var ekkert
óvenjulegt, íslenzkt sumar, og því
engin ástæða að fjölyrða um það.
Hver eru nú heyin að vöxtum?
Oruggasta leiðin til að vita um
hversu heyin eru mikil, er að
mæla rúmmál þeirra. Allt mat á
heyjum að sumrinu, að undan-
skildu gæðamati, er meira og
minna ónákvæmt og því ekki ör-
uggur mælikvarði á heymagni.
Það, sem máli skiptir, er að vita
um rúmmetrafjöldann og með
því að mæla hey þannig, má fara
nærri um fóðurmagn þeirra og
segja má að engin önnur aðferð
taki þessu mati fram. Er það sú
aðferð, er forðagæzlumenn nota.
Ættu menn almennt að veita hey
mælingum forðagæzlumanna
meiri athygli, ef til þeirra starfa
eru valdir menn, sem vit hafa og
skilning á sínu starfi.
Hér skulu sýndar nokkrar töl-
ur urn heymagn í rúmmetrum
(m.s) og kg. í fóðureiningu:
Kgi i m.3 kg. í F. E.
Taða, fullsigin 160—180 2.0
Úthey, fullsigið 120—140 2.5
Vothey, taða 600—800 7.0
Þessar tölur eru miðaðar við
vel verkað og snemmslegið hey.
Nánar um þetta má m .a. sjá í
Vasahandbók bænda. Þegar hey-
.in eru illa verkuð, verður að gera
ríflega fyrir þvi, þegar ásetning-
ur fer fram.
í apríihefti Freys si. áætlar Páll
Zóphoníasson meðal kú 35 hesta
af töðu, ánni um 2.2 hesta, hrossi
um 15 hesta. í rúmmæli svarar
þetta til þess að:
Kýrin þurfi um 20 m.:í af töðu.
Ærin þurfi um 1.3 m.3 af töðu.
Hrossið þurfi um 8.0 m.3 af
töðu.
Þá er eitt atriði, sem getur haft
mikil áhrif á fóður-°vðsluna, en
það er meðferðin á heyinu að
vetrinum, svo og hvernig hey-
14 TÉKKAR komust nýlega
til Vestur-Þýzkalands eftir að
hafa sioppið úr vinnuþræla-
bú'ðum við úraníum-námurn-
ar. Þeir notuðu aðferð, sem
iræg varð á stríðsárunum, en
Iiún er að grafa neðanjarðar-
göng úr fangabúðunum út
fyrir gaddavírsgirðingar þær,
sem umlykja kvalasta'ðina. —
SIuppu brezkir herfangar
þannig úr fangabúðum naz-
is-ta á stríðsárunum, sem frægt
er. Lýsingar flóttamannanna
á lífinu í fangabúðum komm-
iinista sýnir glöggt skyldleika
hinna brúnu og rauðu ógnar-
stjórna.
★
NÝ’LEGA FÉLL dómur yfir
dönskum lækni fyrir að hafa
gefið út votíorð um heiibrigði
manns, sem eklci reyndist réit.
Vottorðið var notað til að íá
ökuskírteini, en í ijós kom, að
viðkomandi maður hafði ekki
fuila orku né e'ðlilega hreyf-
ingu á handlegg. Hlaut lækn-
irinn 400 Icr. selct og stranga
áminnmgu.
geymslurnar eru. Það er allcunna
að bændum helzt mjög misjafn-
lega á heyjum. Sumir verða allt-
af heylausir á hverju vori, enda
þótt ásetningur virðist í lagi að
hausti. Aðrir fyrna, alltaf og
ganga þó skepnur þeirra eins vel
undan og nágrannans, sem e. t.
v. hefur haft álíka mikið hey
undir höndum.
Það er yfirleitt svo með búfé,
að það fóðui', sem það étur og
meltanlegt er, breytist ýmist í
afurðir eða til viðhalds og vaxtar.
Því má segja, að það fóður, sem
eytt ei’ í búfé, kemur til slcila í
hlutfalli við veroleika þess. Með
mannfólkið virðist þetta atriði á
allt annan veg.
Talið er að milcill fjöldi íslend-
inga borði mun meira en þörf er
fyrir. Hjá mörgum er það bein-
línis vani að borða mikið. Og
þrátt fyrir mikið át séi' ekki á
þeim. Þeir eru hvorki feitari en
aðrir menn né vinna meira. Að
þessu leyti er mikið betra og
skemmtilegra að fóðra búfé en
menn.
Höfuðástæðan fyrir því, að
einum bónda endast hey betur en
öðrum, er meðferðin a heyinu að
vetrinum. Með því að ganga illa
um heyrúm og peningshús fer oft
mörg tuggan í „skítinn“. Hér áð-
ur fyrr var það venja að byrja á
því að gefa geilar meðfram
veggjum hlöðunnar. Með því
tókst að notfæra sér hey, í léleg-
um heygeymslum, út við veggi,
sem annars hsfði orðið ónýtt. Hér
má því segja, oft er það „gott,sem
gamlir kveða.“ Góð umgengni í
heyrúmum og peningshúsum
þarf ekki að kosta meiri vinnu,
,svo neinu nemi, og óhætt er að
fullyrða, að gú fyrirhöfn svarar
kostnaði, auk þess sem það er
menningaratriði að ganga vel um
og fara vel meðlfiéjí og láta enga
heytuggu eyðileggjast að óþörfu.
Við íslendingar eigum því láni
að fagna, að meginhluti af búfé
okkar, svo sem sauðfé ,kýr og
hross, þurfa ekki annað til fóð-
urs en hey. Eins og verðlagi er
nú háttað, er mjög mikið spurs-
mál, hvort ekki ber að draga
stórlega úr fóðurbætisgjöf, t. d.
handa nautgripum og verja í stað
þess nokkrum milljónum í að
auka grasrælctina og bæta að-
•stöðu við heyöflun og heyhirð-
ingu. Við verðum að gera okkur
það ljóst, hvar við búum á hnett-
inum og að veðráttan setur okkur
ýmiss takmörk. Búskapur okkar
verður alltaf einhæfari en þeirra,
er búa við miidara veðurfar, en
hann getur samt sem áður verið
jafn arðvænlegur og búskapur
annars staðai'. Við getum í raun
og veru kært okkur lcollótta um
það, þótt hér á iandi sé ekki liægt
að rækta aldini, né brauðkorn..
Við getum lifað góðu lífi fyrir því
og þurfum elckert að kvarta, ef
við breytum við búskap okkar
réttri tækni, betri rælctun túna
og nýrækta, kynbættan bústofn,
svo og góða umgengni, svo vel
úti á túnum, í heyrúmum og
peningshúsum. Hugsunarhátt-
urinn, sem skapaði máltækið „að
setja á guð og gaddinn“, á að
hverfa. Takmarkið í góðum bú-
skap er ekki að hafa margt búfé,
en lítil hey, heldur að hafa nóg
hey og hæfilegan bústofn. Gangi
heyöflun illa af einhverjum
ástæðum eitt sumar, svo að ekki
séu örvgglfga nægar heybirgðir
handa bústofninum, eru aðeins
tvö ráð til úrbótar. Annars vegar
að kaupa fóður, hins vegar að
fækka bústofni þegar að hausti
til samræmis við heyforðann.
Á. J.