Dagur - 17.10.1951, Qupperneq 6

6
D A G U R
Miðvikudaginn 17. október 1951
r

DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason. •
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sínii 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 40.00.
Gjalddagi er 1. júlí.

PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.

skrifstofustjórar í nefnd, á laun-
um samkv. launalögum, geti leyft
sér lifnaðarhætti hinna ríku,
byggt :sér villur upp á hundruð
þúsunda og ekið lúxusbíl, sem
óbreyttir borgarar mundu aldrei
fá leyfi til að flytja til landsins.
Kannske getum við þakkað for-
sjóninni að við erum ekki eins og
þessir farísear í öðrum löndum,
sem hafa farið ófrjálsri hendi um
leyfisbréf ríkisvaldsins eða gert
kunningsskapinn að verzlunar-
vöru. Kannske erum við svo ham
ingjusamir að eiga engan annan
hulinn verndarkraft en þann,
sem hlífði Gunnarshólma forð-
um? ’
„... lágum hlífir liulinn
verndarkraftur44
OG ÞO HAFA menn sínar efa-
semdir. Nýlega eru nokkur
verzfunarfyrirtæki uppvís að því
að h'afa lagt 100% og meira á
vöru, er þau hafa flutt inn í
skjóli aðstöðu, sem ríkisvaldið
hefur veitt þeim. Þessi misnotkun
trúnaðar var m. a. gerð að um-
talsefni í útvarpsræðu viðskipta-
málaráðherrans og harðlega for-
dæmd. En það hefur vakið alveg
sérlega athygli, að engir Bill
Boyles eða John Belchers hafa
verið nefndir í þessu sambandi.
Sökudólgarnir eru huldumenn,
sem almenningur sér ekki og get-
ur ekki varað sig á,
en skugginn af misgerð þeirra
fellur á þá, sem heiðarlega hafa
starfað, Hvaða verndarkraftur er
hér að verki? Spurningin er
raunar óþörf. Yfirhilmingin í
þessu máli hlýtur að kollvarpa
trausti þeirra, sem enn eiga þá
barnatrú, að heiðarleiki og trú-
mennska séu hyrningarsteinarnir
í opinberu lífi á fslandi.

Hvaða vörur á ég að kaupa?
Innlendar? - Erlendar?
Síðan rýmkað var um innflutninginn, og vöru-
flóðið hóf innreið sína, þarf kaupandinn meira á
dómgreind og athugun að halda en áður var. Þegar
sáralítið var að hafa af hinum ýmsa varningi, kom
aldrei til þeirra kasta að velja og hafna. Hver og
einn var feginn að fá það, sem til var, hvort sem
varan var góð eða léleg, hagkvæm eða óhagkvæm.
Nú hefur þetta gjörbreytzt á skömmum tíma. Til
þess að gera góð kaup í dag, verður kaupandinn að
athuga margar tegundir sömu eða svipaðrar vöru,
bera saman gæði og verð og hugsa síðan rökrétt,
áður en kaup eru fest. Skal lauslega drepið hér á
eina hlið þessa máls.
VESTUR í Bandahíkjunum eiga þeir stjórnmála-
mann, sem heitir Bill Boyle og kemur mjög við
sögu um þessar mundir. Hann er péfsónulegur
vinur Trumans forseta og hefur um skeið verið
framkvæmdastjóri Demokrataflokksiris. Það hef-
ur nú komið í ljós, að vinur forsetans hefur notað
áðstöðu sína til þess að útvega fyrirt^gkjum cftjýr
lán hjá lánsstofnunum rikisins og hefirr jánvel
látið álitlega framkvæmdasamninga renna til
þeirra. Boyle tók laun hjá fyrirtækjutn þessum
fyrir greiðann og gjald fyrir að komaönyjnnpm í
samband við rétta aðila í Washington. Það fór. að
vonum að uppljóstanir um móralskt : ásigkomu,-
lag þessa stjórnmálamanns vektu litiia .hrifningu
þar vestra, enda er tekið hart á yfirsjónurri hans
í flestum blöðum. Þar er litið, svo á, að siðfræði af
þessu tagi eigi ekki heima nálægt stjórnarskrif-
stofum, einkum þó ef þannig er ástatt að ætla má
að bandalagsþjóðir Bandaríkjanna líti, til Was-
hington í von um móralskan styrk og stuðning í
þessum syndumspillta heimi, jafnframt því sem
þær veita móttöku styrktargullinu, .senj vissulega
ber vott um eðallyndi og stjórnmálaþroska hinnar
vestrænu stórþjóðar. Bill Boyle á volduga að, en
skjólstæðingar hafa ekki sveipað hann huliðs-
skikkju. Enginn „hulinn verndarkraftur" hefur
dulið tengsl hans við vafasamar fjáraflaaðferðir.
Trúnaður manna við heiðarleg stjórnmál reynd-
ist meiri en persónuleg tillitssemi þegar á hólm-
inn kom. Nafn hans komst á forsíður dagblað-
anna. — f Bretlandi áttu þeir stjórnmálamann og
aðstoðarráðherra auk heldur, sem heitir John
Belcher. Sá varð uppvís að því, að hafa þegið
vindlingaveski úr gulli og nokkurra daga hvíldar-
vist á baðhóteli af business-manni einum, sem
eftir þessi viðskipti hlaut skjóta fyrirgreiðslu um
leyfisveitingar hjá ráðuneyti því, er Belcher hafði
völd í. Tveir og tveir voru lagðir saman og út-
koman varð fjórir. Belcher varð að segja af sér
ráðherraembætti og þingmennsku og varð stjórn-
málasaga hans ekki lengri. Brezkt almenningsálit
og sá siðferðismælikvarði, sem brezkir stjórn-
málamenn sjálfir halda í gildi, dæmdi hann úr
leik. Flokksstjórn og vinir í ráðherrastétt reyndust
honum enginn „hulinn verndarkraftvir“. Hann
féll á verkum sínum. ,
HÉR HEIMA höfum við ekkert haft að segja af
þinglegum rannsóknarnefndum eða opinberum
ákærendum, sem hafa beint vísifingrinum að éin-
stökum valdamönnum eða skjólstæðingum þéirrá
og dregið fram í dagsljósið misnotkun opiribers
trúnaðar. Stafar það annað tveggja af því, að hér
þrífast ekki persónuleikar á borð víð Bíll Boyle
og John Belcher eða „hulinn verndarkraftur"
stórmenna er hér fleiri hestöfl en tíðkast hjá ná-
grannaþjóðunum. Hér hefur því ekki verið haldið
fram í blöðum, að þeir, sem setið hafa í hring um-
hverfis kjötpott ríkisvaldsins hafi látið leyfi fljóta
til kunningja eða embætti og aðstöðu til skjól-
stæðinga. Hér hefur það ekki verið talið neitt
óeðlilegt, að embættismenn, sem e. t. v. haía ekki
komizt hærra í mannfélagsstiganum en vera
FOKDREIFAR
Göfugmcnnsku lýst með
breyttu Ietri.
AyþýÐUBLAÐlÐ birti nýlega
.með J>rjfyttu letri þáfrétthéðanað
ndi'ðíuv að Stefán Jóhann hefði
verið hér staddur og hefði boðið
^upstaðnum lækkun (leturbr.
.AJþ.bl.J brunabótagjalda, ef
ákveðnum skiíyrðum væri full-
hæg'f'' ‘Efígiri’ ’'hiynd af hinum
y,æfða'! stjÓrnmálamanni“ fylgdi
þfissari .frásögn. Alþýðublaðsins
og má það nýlunda teljast þar í
sveit. Ástæða er til þess að gera
nokkrar athugasemdir við þessa
frásögn' blaðs'iris, sem augsýnilega
var uppfærð í þeim tilgangi að
festa ókunnugum vel í minni
hjartagæzku og göfuglyndi for-
manns Alþýðuflokksins. Er þess
þá fyrst að geta, að nefnt tilboð
var ekkert prfvatfyrirtæki Stef-
áns Jóhanns, þótt engu væri sleg-
ið .föstu um það til né frá í Al-
þýðubl., heldur var það gert í
riafrii Brunabótafélags íslands. —
En tengsl Stefáns við það fyrir-
tæki eru þau, að með því að það
er hálfgildings ríkisfyrirtæki var
hann settur þar forstjóri, án þess
að til samkepni kæmi um emb-
ættið við „óbreytta" borgara. Er
embættisveiting sú harla glöggt
dæmi um það, hvernig afdankað-
ir pólitíkusar fara að því að sjá
sér farborða áður en þeir hverfa
frá kjötkötlunum.
•
ÞETTA FÉLAG, Brunabóta-
félag íslands, hefur að lögum
einkarétt á brunatryggingum
húsa alls staðar á íslandi nema í
Reykjavík. Það hefur farið með
þennan einkarétt ósköp svipað og
ríkisfyrirtæki og einkasölur yf-
irleitt fara með forréttindi, sem
þeim eru fengin í hendur: Það
hefur selt þjónustu sína mun
hærra verði en gilt hefur á frjáls-
um márkaði í skjóli þess að laga-
vernd hefur forðað frjálsri sam-
keppni. Reykjavík notaði
snemma aðstöðu þá, sem hún
hefun á Alþingi og fékk sig lausa
úr greipum Brunabótafélagsins
og baúð’ brúnatryggingar húsa út
á’ fi-jálsúm markaði. Auðvitað
hlaut Brunabótafélagið ekki
tryggingarnar aftur, heldur
fi'jálst fyrirtæki fyrir verð, sem
sparaði húseigendum í höfuð-
staðnum hundruð þúsunda króna
á ári í brunatryggingaiðgjöldum.
IÐGJÖLD ÞAU, sem félag
þetta tekur árlega af húseigend-
um hér á Akureyri, er meira en
hundrað þúsund krónum hærri
en ætla má að þeir mundu greiða
éf ti'yggingarnar væru boðnar út.
Bæjarmenn hér hafa reynt að
losna undan kverkataki ríkis-
einkasölu þessarar og m. a. komið
því til leiðar, að reynt hefur ver-
ið á Alþingi að fá undanþágu þá,
sem Reykjavík fékk fyrirhafnarT
lítið, til þess að ná til þessa bæj-
arfélags líka. En hver stóð þar
þversum í vegi og notaði reynslu
hins „æfða stjórnmálamanns" til
þess að koma þessu máli fyrir
kattarnef? Enginn p.nnar éfl göf-
ugmennið, sérii ! Alþýðubl.: segir
klökkt frá, aðýhafi komið hér
með útréttá hendi og boðið bæj-
armönnum Iækkún (leturbr.
Alþýðubl.) brunabótagjalda eftir
að skilyrðum væri fullnægt. All-
ir vita, að þéssi' lækkun ög e. t.
v. meiri, mundi fást þegar í dag,
ef tryggingarnar hér væru boðn-
ar út á frjálsum markaði. Líklegt
má því telja að tilboð Stefáns Jó-
hanns og göfugmennskuáróður
Alþýðubl. sé til þess gert, að
drepa á dreif áhuga bæjarmanna
fyrir því að fá bæinn lausan úr
greipum Brunabótafélagsins. —
Vitaskuld er það hagkvæmast og
eðlilegast, að tryggingarnar séu
boðnar út. Ef Stefán Jóhann er
hinn mikli business-maður, sem
málgagn hans telur, fær félag
hans tryggingarnar áfram. En ef
svo skyldi fara, að önnur fyrir-
tæki gætu boðið húseigendum
betri kjör, þá verður göfugmenn-
ið með útréttu höndina að taka
því sem hverju öðru mótlæti, sem
jafnvel óeigingjörnustu menn
reka sig stundum á á lífsleiðinm.
En um það verður ekki deilt, að
skipan brunatryggingamála hér í
bæ er allsendis óhafandi eins og
hún er og kostar bæjarfélagið
stórfé að óþörfu. Hvað segir mál-
gagn Alþýðufl. hér í bæ, sem
hefur þungar áhyggjur af af-
komu bæjarmanna um þessar
mundir, um það að taka í streng
með þeim öflum, sem vilja létta
ranglátum og ónauðsynlegun,
skatti af húseigendum í bænum?
Schaefers-
sjálfblekungur
(hettulaus) tapaðist í síð-
ustu viku. Merktur Jóhann
Guðmundsson. — Vinsaml.
skilist á pósthúsið.
English Teaching.
There are vacancies for a
few more English students.
Beginners and advanced.
Private tuition or class ar-
ranged.—Tel. 1376.
Irene Gook.
Ekki er allt betra, sem erlent er.
Við eigum ekki langa sögu sem iðnaðarþjóð og
ekki mikla reynslu í þeim efnum, miðað við margar
aðrar þjóðir. Þó hefur á mörgum sviðum náðst mjög
góður árangur og framleiddar eru vörur, sem eru
fyllilega samkeppnisfærar við erlendar vörur sömu
tegundar. Sumt af iðnaði okkar þróaðist í skjóli
vöruskorts undanfarinna ára. Ymiss konar „gerð-
ir“ spruttu upp, þegar ekkert var að fá, en margar
þeirra voru aðeins stundarfyrirbæri, bóla, sem
hjaðnaði fljótt, og ekki er hægt að segja, að eftirsjá
væri að þeim öllum. Annar iðnaður á lengri sögu og
merkilegri, tugi ára reynslu og starf að baki. Þar á
meðaher Akureyrariðnaðurinn, senter Iöngú kunri-
ur um land allt og raunar víðar. ’ ’ '
Það er augljóst, að iðnaðinum ök'kár'ér hættá bú-
in; ef víð tökum erlendu vöruna aíltáf fram ýfir
okkar eigin og kaúpum þær eirivöfðúrigu. Þáð er
reginvilla að halda að allt, sem kémúr erléndis frá,
sé betra en það, sem við framleiðum í landinu. Það
er gamaldags hugsunarháttur, serfi þarf að útrýma,
að við séum betur klædd „á dönskum skóm“ en
okkar eigin. Við munum alltaf verðá a’ð’kkúpa rnik-
ið áf. öðrum þjóðum, en þar s'éhf Við "érufn sam-
keppnisfær, eigum við að kaupa þær vörur, sem
unnar eru í landinu.
Fyrir hvað borgum við?
Hér eru á borðinu hjá mér tvær tegundir af búð-
ingsdufti til athugunar. Onnur tegundin er frá
Efnagerðinni Flóru, ætlað handa 10 manns og kost-
ar kr. 1.90 pk. Hin er erlend vara, ætluð 5 manns, og
kostar kr. 3.25.
Nú liggur beinast við að álykta, að erlenda varan
hljóti að vera margfalt betri að gæðum sökum verð-
mismunarins. Það er þó ekki víst að svo sé. Allir
slíkir búðingar eru framleiddir úr maísdufti. Það er
aðalefnið, sem síðan er bragðbætt á ýmsa vegu. —
Maísduftið er flutt inn í sekkjum, eins og á sér stað
við framleiðsluna hér. Það kemur því í mjög lágan
tollflokk. Verðtollur á því er tæp 12% og vöru-
magnstollur enginn. Fullpakkaðir og unnir búðing-
ar, eins og þeir, er hér voru nefndir áðan, eru hins
vegar í mjög háum tollflokki, og er verðtollur og
vörumagnstollur á þeim samtals yfir 100%. Þar að
auki eru þeir í dýrari umbúðum, en það snertir í
rauninni ekki innihaldið. Á þessu sést, að það er
ekki öruggt að við fáum betri vöru, þótt við borgum
fleiri krónur fyrir hana.
Önnur hlið er og á þessu máli, sem við megum
ekki ganga fram hjá. Með því að kaupa okkar eigin
iðnaðarframleiðslu, styrkjum við iðnaðinn í land-
inu og stuðlum um leið að atvinnumöguleikum
fjölda fólks. Við stuðlum einnig að því, að hægt
verði að bæta afköst, bæta framleiðsluna, og e. t. v.
lækka verð á umræddum vörum. En með því að
taka erlendu vöruna fram yfir okkar eigin (þegar
um samkeppnisfæra vöru er að ræða) styrkjum við
einhvern auðhringinn úti í hinum stóra heimi, og
ekki getur það bætt hag okkar á neinn hátt.
Sama sagan er að segja um sultur þær, sem hér
eru framleiddar og bornar saman við innfluttar
sultur. Á hráefnunum er um 8% verðtollur, og tóm
(Framhald á 11. blaðsíðu).