Dagur - 24.10.1951, Qupperneq 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 24. október 1951
„Una mm er hér um bii sú sama
og í enska blaðinu Ihe New
Sfafesman and Nafion"
— Halldór Kiljan Laxness
Nókkur ummæli ritstjórans um kommánismann
í viStali því, sem Halldór Kiljan átti við „Berlingske Tidcnde“
snemma í jiessum mánuði — og greint er frá í síðasta blaði Dags, —
tileinkaði hann sér „línu“ brezka blaðsins „New Statesman and Na-
tión“, en afneitaði Stalinisma og Titoisma. Ritstjóri brezka blaðsins
heitir Richard Crossman. T1 fróðleiks fara hér á eftir iiokkur um-
mæli hans um kommúnista (úr bókinni „The God that failed'1), og
lína Laxness er ærið ólík þeirri
Dagskrármál landbúnaðarins:
Bændanámskeið
geta menn af því séð, að liin nýja
görnlu. Crossman segir m. a.:
Ögrun við undirstöðutrúna.
„....Styrkur kaþólsku kirkj-
unnar hefur alltaf verið fólginn
í því, að hún hefur kratizt skil-
yrðislausrar fórnar þess frelsis
og fordæmir andlegt stærilæti.
Kommúnistanýliðinn, sem beygir
sál sína undir yfii’vald Kremls,
finnur til álíka hugarléttis og ka-
þólskan veitir þeim mönnum,
sem eru þreyttir og áhyggjufullir
vegna forréttinda frelsisins. Þeg-
ar menn eru búnir að afsala sér
því, hættir hugurinn að starfa af
eigin rammleik og verður þjónn
æðri, óvéfengds tilgangs. Þjón-
usta er fólgin í því að draga
sannleikann í efa. Af þeirri á-
stæðu stafar það, vitanlega, að
ekki er unnt að ræða neina sér-
staka hlið stjórnmála við komm-
únista. Hvers konar andlegt sam-
nevti, sem menn hafa við hann,
ögrar undirstöðutrú hans, er bar-
átta um sál hans. ÞaS er miklu
auðveldara að leggja fæðu and-
legs stærilætis á fórnarstall
heimsbyltingarinnar en hrífa
hana þaðan aftur.
Útbreiddari í kaþólskum löndum.
Enn segir Crossman: „Þetta
getur verið ein af orsökunum
fyrir því, að kommúnismanum
héfur gengið miklu betur að afla
sér fylgis í löndum kaþólskra en
mótmælenda. Mótmælandi getur
ekki, að minnsla- kosti vegna
uppruna síns, fallizt á að beygja
samvizku sína undir nokkuð yf-
irvald. Hann telur sig geta gert
greinarmun á réttu og röngu
vegna innra ljóss og í augum
hans er lýðræðið ekki einungis
þægileg eða réttlát stjórnskipan,
heldur nauðsyn vegna mannlegr-
ar virðingar. . . . “
Engillinn og kölski.
í lok forspjalls síns fyrir bók-
inni um guðinn, sem brást, ræðir
Crossman afturhvarf hins heims-
fræga skálds, Ignazio Silone, en
hann kastaði kommúnistatrúnni
eftir nokkurra ára villu á eyði-
möi'k'ejnvaldshyggjunnar.
Crossman segir í þessum loka-
orðum:
....Silone gerði að gamni
sínu þegar hann sagði við Tog-
liatti (formann ítalska kommún-
istaflokksins), að siðasta orustan
mundi verða háð milli kommún-
ista og uppgjafak.ommúnista. En
enginn, sem hefur ekki glímt við
kommúnismann sem stefnu og
kommúnista sem andstæðinga í
stjórnmálum, getur raunverulega
metið vestrænt lýðræði. Kölski
átti einu sinni lieima í.Paradís og
þeir, sem hafa ekki hitt hann,
bera sennilega ekki kennsl á eng-
il, þegar þeir koma auga á hann.“
Fleira fróðlegt. segir ritstjóri
„The New Statesman and Na-
tion“ um kommúnismann, en
þessi dæmi nægja til þess að
sýna," að ef Plalldór Kiljan Lax-
ness tekur undir þessar skoðanir,
sem ætla má af ummælum hans,
hefur hann gengio af fleiri trúar-
brögðum en kaþólskunni á æv-
inni, og þau -sanna hið forn-
kveðna, að batnandi manni er
bezt að iifa.
Nú er tími til að gróður-
setja blóKiIaukana
Þar sem nú fást nokkrar teg-
undir af blómlaukum þykir rétt
að gefa fólki nokkra punkta um
ræktun þeirra. Túlípanar. Marg-
ar tegundir eru til af þessari teg-
und lauka, en sömu ræktunar-
reglur eru fyrii- þær allar. Túlí-
pönum hentar bezt velunnin jörð,
ekki mikið leirborin, en í góðri
rækt og áburðarrík, og mikið
kalkborin og bezt er að reaktion
sé um 7,0. Laukarnir eru settir
niður í september eða október
með þeim hætti, að plöntuskeið
er stungið lóðrétt niður í beð og
hún dregin lítið eitt að sér, þann-
ig, að pláss fáist fyrir laukinn og
það djúpt, að 6—10 cm. moldar-
lag verði ofan á honum. Þá dreg-
ur maður skeiðina upp og þrýstir
moldinni niður með hendinni. —
Þegar spírurnar koma upp að
vorinu, verða menn að athuga,
hvort ekki séu sjúkar plöntur
innan um og grafa þær upp hið
bráðasta og fjarlægja. Séu menn
hræddir um, að moldin sé ekki
nógu áburðarrík, er rétt að dreifa
20 gr. af fosfórsýru, 40 gr. af
br.s.s. kalí og 10 gr. af köfnunar-
efni á fermetra í laukbeðunum.
Millibil á milli lauka, þegar þeir
eru settir í beð, er hæfilegt að sé
20x20 cm.
Páskaliljur þurfa sama jarðveg
og túlípanar, en heldur rakari.
Þær leggjast í 10 cm. dýpt. Gott
er að hylja moldina með ein-
hverju, sem heldur rakanum í
henni.
Hyacinter setjast niður í sept-
ember í djúpstungna mold. Lauk
arnir setjast í 10 cm. dýpt og
millibil á milli þeirra 20 cm.
fris þarf sömu mold og fyrr-
nefndar tegundir. Þeir eiga að
setjast niður í september, 10 cm.
djúpt, óg með 20 cm. millibili.
Nánari upplýsingar er raér
Ijúft áð veita, ef óskað er. Við-
talstími alla virka daga frá kl.
1—2. Sími 1497. Finnur Árnason.
I STUTTU MALI
KOSNINGARNAR í Bret-
landi fara fram á morgun. —
Kosningaslagurinn hcfurverið
allharður. fhaldsmenn hafa
deilt fast á sljórnina, ekki að-
eins fyrir meðferð hennar á
innanríkismálum, hcldur hafa
deilurnar nú í fyrsta sinn í
langa hríð risið enn hærra um
utanríkismálin. Churchill hélt
því fram á lcosningafundi í si.
viku, að álit og hagur Brcta-
veldis hefði ekki verið lægra
skráður á heimsmarkaðinum
síðan 1776, er amerísku ný-
Iei'.durnar bvutust undan Bret
um. Morrison uíanríkisráð-
herra hélt því hins i’egar fram
í ræðu, að skraf íhaldsmanna
um að brezka síórveldið væri
nú ekki meira en nafnið citt,
hefði ýtt undir egypzku
stjómina í fyrirætlunum
hcnnar að hrekj a Ílreta frá
Súcz og Súdan. Þannig ganga
klögumálin á víxl — en dóm-
ur kjósendanna um þau fell-
ur á morgun.
EKKI OPNAR maður svo
erlent blað, að þar séu ekki
fíeiri og færri fregnir af flóíta
háttscttra embættismanna og
óbreyttra borgara úr „sælu-
vist“ kommúnistaríkjanna. —
Síðustu blöð herma frá 16
Tékkum, sem brutust yfir
landamærin til V.-Þýzkalands
í vörubíl eftir að hafa háð vél-
byssuorrustu við tékkneska
landamæraverði. — Skipshöfn
pólsks togara gerði uppreist á
Eysírasalti, lokaði skipstjóra
inni í káetu, og sigldi skipinu
til Svíþjóðar. Báðust skipsm.
landvistar sem pólitiskir flótta
msnn. Skömmu áður höfðu
skipverjai' strokið af pólsku
skipi í sænskri höfn. Komm-
únistabíöðin hafa flutt okkur
ýtarlegar upplýsingar um, að
framleiðsla ýmissa vöruteg-
unda i þessum löndum liati
hækkað um svo og svo mörg
prósent og verð lækkað um
svo og svo mörg prósent (án
þess þó að geta þess nokkru
sinni við hvað reikningurinn
er miðaður og er hann því
markleysa ein), en þau hafa
ALÐREI komið með neina
skýringu á því fyrirbæri, að
fjöidi manna skuli hætta lífi
og Iimum daglega til þess að
flýja föðurland sitt og „sæl-
una“ þar og kjósa heldur að
heíja nýtt líf í óvissu hins
kapítalíska heims. Er skorað á
kommúnistarithöfundana hér,
að gefa einhverja náttúrlega
skýringu á þessari staðreynd.
~k
í VIDTALI við „Bcrlingske
Tidende“ 7. okt. sl., sagði
Halldór Kiljan Laxness m. a.,
að á íslandi opnuðu menn út-
varpið til þess eins að heyra
veðurfréttirnar!
★
FRÉTTARITARÍ N. Y. Hcr-
ald Tribune í Belgrad skýrir
frá því nú á dögunum, að í
rétíarhöldum yfir njósnurum
og skemmdarverkamönnum
Rússa í Júgóslafíu hafi m. a.
komið í Ijós, að þessir þokka-
piltar haíi unnið að því að
sprengja í Ioft upp og ónýta
þjóövegi. Bara að spoíti sá af
„vegi æskunnar", sem Sigurð-
ur okkar Róbertsson vann
kauplaust við að leggja á veg-
um kommúnistaflokksins ís-
lenzka hér um úrið, hafi ekki
fokið í loft upp með þessum
hætti!
T5r
DANIR STUNDA mjög
biéf-dúfu-sport og keppnir í
því sambandi. í ár heíur um-
setning vcðbanka í þessum
keppnum þegar náð 7 inillj.
króna.
Sumarið er brátt á enda. Vetur
að ganga í garð. Búsmali ýmist
kominn á gjöf eða í heimalönd.
Snjór þekur nú jörð, þótt jörð sé
enn ófrosin .Utistörfum er því
lokið í bili vegna komu vetrarins,
þótt síðar verði efalaust hægt að
vinna að jarðyrkju. Okkar stór-
virku jarðyrkjuvélar stöðvast þá
ekki á fyrstu dögum vetrar, þótt
nokkuð snjói og frjósi.
Það munu vera um 48 ár síðan
fyrsta reglulegt bændanámskeið
var haldið hér á landi ,en það var-
á Hólum í Hjaltadal 14,- til 28.
marz 1903. Skagfirðingar voru
snemma miklir áhugamenn um
búnaðaríræðshi cg þar var hafin
kennsla í búfræði í skólaíormi
veturinn 1852—’53 að Frosta-
stöðum. Var það hinn mikli
áhugamaður Jón Espholin, sem
stóð að stofnun þessa skóla eða
búnaðarfræðslu og hefði hans
notið við, er líklegt að þá ættum
við nú nálega 100 ára búnaðar-
skóla. Jón Espholin dó 1853. —
Hólaskóli var stofnaður 20 árum
síðar eða 1882. Búnaðarskólinn í
Olafsdal var stofnaður tveimur
árum áður eða 1880. Hvanneyri
1889 og Eiðar 1883. Hér skal ekki
rakið nánar um stofnun búnaðar-
skólanna, heldur vikið nokkru
nánar að bændanámskeiðum.
Ar
Snemma á 18. öld var byrjað á
að halda bændanámskeið í Þýzka
landi með líku sniði og slík nám-
skeið eru haldin enn þann dag í
dag. Haldnir voru fyrirlestrar um
búfræiðleg efni og þeim boðið að
hlýða á, er vildu. Má það f.urðu
gegna, að ekki skyldi byrjað á
þessum þætti búfræði fyrr hér á
landi, því að hann er aS flestu
leyti kostnaðarminnstur af þeim
aðferðum, sem beitt hefur verið
við búnaðarfi-æðslu. Áhugi fyrir
stofnun búnaðarskóla barst til-
'tölulega fljótt hingað, því að
fyrsti búnaðarskólinn var stofn-
aður í Þýzkalandi 1806, en eins
og áður er getið má telja vísir að
búnaðarskóla stoínaðann hér
1852 og síðar í Flatey á Breiða-
firði 1857, þótt báðir legðust
niður.
Ekki leikur vafi á því, að
bændanámskeið náðu þegar mjög
miklum vinsældum upp úr alda-
mótunum og hafa vinsældir
þeirra haldist fram undir 1940.
Nokkuð mun þó hafa dregið úr
áhuga fyrir þeim upp úr 1930. —
Hvaða ástæður eru fyrir því, að
nú virðist minni áhugi fyrir
hændanámskeiðum veit eg ekki
með vissu, en þær eru efalaust
margar. — Ein er sú, að bændur
hafi svo mikið að gera og séu svo
bundnir við heimilin, að þeir
komist ekki að heiman til slíkra
fundprhalda. Önnur ástæða er
taln sú, að af og til eru haldin er-
indi um búfræðileg efni í útvarp
TRUMAN forseti undirrit-
aði nýlega lögin, sem kveða á
um fjárhagsaðstoð Banda-
ríkjamanna við erlendar þjóð-
ir. Fæstir gera sér grein fyrir
]>ví, hve gífurlegar upphæðir
er hér um að ræða. Á einu ári
— frá júlí 1951 til jú'.í 1952 —
verður varið 5.028.000.000 doll
ara til hernaðarlegrar aðstoð-
ar bandalagsríkja í Evrópu
og 1.022.000.000 dollara til
efnahagsaðstoðar Evrópu-
landa (Marshall-landa). Til
landa utan Evrópu nemur
fjárhgsaðstoðin 970 millj. doll-
ara til hernaðarl. aðstoðar, 419
millj. til efnahagslegrar end-
urreisnar og loks leggja
Bandaríkjamenn fram 150
millj. dollara til hjálpar
flóttafólki frá Palestínu (Ar-
öbum) og í Kóreu.
og stundum eru haldnar baanda-
vikur í útvarpinu. Þá hafa sam-
göngur hamlað og slæmt tíðar-
far, því að nú þykir ekki lengur
fært að komast bæja á milli nema
í bíl. Margt fleira mætti færa
fram, sem virðist liggja til grund-
vallar minnkandi áhuga fyrir
bændanámskeiðum. Staðrej’nd-
irnar og sannleikur málsins er sá,
að bændur landsins hafa ekki
lengur jaínmikinn áhuga fyrir
bændanámskeiðum, livernig sem
á því stendur. í sambandi við
þessar hugleiðingar vildi eg
varpa fram þeirri spurningu:
Hvort þetta sé ekki öfugþróun og
tákn þess að bændur landsins séu
að gerast andlegir steingerfing-
ar? Ætla mætti að véltæknin ætti
að gera bændurna frjálslegri og
gefa þeim fleiri tækifæri til félags
legra starfa, en svo virðist þó
ekki, því að annríkið virðist aldr-
ei meira en nú. Eg efast um, að
annarhver bóndi lesi t. d. búnað-
arblaðið „Frey“, sem er þó eina
búnaðarblað landsins. Önnur bú-
fræðitímarit munu hafa cnn færri
lesendui'.
Bændanámskeiðin maga ekki
leggjast niður. Þau hafa áreiðan-
lega margþætt gildi fyrir bændur
landsins og ráðunauta bændanna.
Þau gefa tækifæri til að hlýða á
búí'ræðileg erindi og ræða- efni
þeirra. Bændurnir sjálfir geta
komið á dagskrá sínum eigin
áhugamálum og fengið þau uædd.
Búnaðarfélag íslands hefur á
a'ð skipa mörgum ráðunautum,
sem bændur lar.dsins fá alltof lítil
persónuleg kynni af. Þá hafa
mörg búnaðarsambönd c-inn eða
fleiri ráðunauta og ætti því að
vera auðvelt að fá næga ráðu-
nauta til að mæta á bændanám-
skeiðum og flytja fræðandi erindi
til gagns og fróðleiks.
Verkefni bændanámskeiða eru
ótæmandi og fremur fleiri nú en
áður, á meðan áhugi var meiri
fyrir þeim. Nægir að benda á t. d.
jarovinnsluná, heyverkunarað-
ferðir, mjaltir, fóðrun, kynbæt-
ur búfjár, notkun véla o. fl. o. fl.
Eg er viss um, að þeim tíma er
ekki illa varið, sem fer í það hjá
bændum að sækja bændanám-
sekið. Það ætti að vera föst venja
að halda fund a. m. k. einu sinni
á ári í hverju búuaðarfélagi eða
í hverju byggðarlagi og ræða
málefni bændanna faglega séð. —
Auk bess ættu svo að vera reglu-
leg bændanámskeið eins oft og
við verður komið, þar sem ráðu-
nautar B. í. mættu í broddi fylk-
ingar bændanna ásamt héraðs-
ráðunautúm.
Bændur landsins verða að
hugsa og ræða sín eigin mál sjálf-
ir. Það er ekki nóg, að eiga Bún-
aðarfélag íslands, Búnaðarþing
og Stéttarsamband bænda. Þetta
eru að sjálfsögðu ómissandi stofn
anir og félagssamtök, en félags-
leg't og faglegt gildi þeirra er
mjög háð félagsbroska bændanna
siálfra. Sé félagsþroski þeirra lít—
ill og lítið annað en „atkvæði“,
verður árangurinn minni hjá
þessum stofnunum en hann gæti
verið, þótt þar eigi sæti beztu
menn. Ekkert mál er svo lítilfjör-
legt að ekki sé hagur málefnalega
séð að fá sem flesta til að hugsa
það og láta álit sitt í Ijósi.
Bændanámskeiðin og umræ'ðu-
fundir eru tilvalinn vettvangur
til að ræða málefni bændanna.
Hvaða búnaðarsambönd skyldu
eiga því láni að fagna, að fá
bændanámskeið í vetur? Er það
rétt, að ekkert búnaðarsamband
hafi óskað eftir, ao fá bænda-
námskeið á vetri komanda? Svo
að námskeiðspeninga B. í. þurfi
að hafa í banka upp á 3Vz('/r,
vexti? Á. J.