Dagur - 26.03.1952, Side 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 26. marz 1952
Berátta Sjálfstæðismenne
við dreuginn, sem þeir
vöktu upp sjálfir
Dagskrármál landbúnaðarins:
Hvernig á að afhorna nautgripi?
1 nýlegu Mprgiuiblaði var frá
því skýrt, að alþingismaður Ak-
ureyrarkaupstaðar hafi á gleði-
samkomu flokksmanna hér lagt
það rækilega fyrir brjóstið á
þeim, að Sjálfstæðisflokknum sé
bezt treystandi til þess að efla
mótvægið úti á landi gegn ofur-
valdi höfuðstaðarins í pólitískum
og efnahagslegum greinum.
Ekki vai- þess getið að þing-
maðurinn hefði tekið dæmi úr
sögu liðinna ára til þess að sanna
vilja flokksins í þessu efni, og var
það skaði. Viðhorf flokka til mála
verður fremur að marka af at-
höfnum þeirra, en skrafi velvilj-
aðra fjokksmanna, sem hafa þá
líka litla möguleika til þess að
valda stradmhvörfum í málefna-
baráttu. Söguleg athugun bendir
því miður eindregið til þess, að
ekkert mark sé takandi á þessari
fullyi’ðingu þingmannsins. Sjáif-
stæðisflokkurinn hefur lítinn
skilning sýnt á nauðsyn þess, að
efla mótvægi úti á landi, og hvað
Akureyri viðkemur sérstaklega,
hefur flokkurinn ýmist sýnt við-
leitni bæjarins í þessa átt, mikið
skilningsjeysi eða fullan fjand-
skap. í þetta sinn verður að
nmgja að rekja hér afskipti
flokksins af einu stórmáli, er
geysilega þýðingu hafði fyrir
þjóðina í heild og þetta bæjar-
félag alveg sérstaklega. Afstaða
flokksins þar svipti Akureyri
mestu atvinnuframkvæmdum í
sögu bæjarins og stöðvaði sókn
að glæsilegu takmarki.
Sprengiefni þá og nú.
Morgunblaðið komst í þá hlá-
legu aðstöðu fyrr á þessum vetri,
að berjast af alefli við draug, sem
liðsmenn blaðsins vöktu upp fyr-
ir nokkrum árum og blaðið sjálft
blés lífsanda í eftir beztu getu.
Morgunblaðið magnaði þennan
draug og sendi norður yfir heiðar
til þess að vinna á áburðarverk-
smiðjumálinu, sem hér var á döf-
inni árin 1944 og 1945 Honum
tókst ætlunarverk sitt og hvarf
heim til föðurhúsanna. En svo
bar það til í vetur, að kommún-
istar náðu tangarhaldi á honum
og sendu Morgunblaðsliðinu. —
■ Þótti þetta þá óþarfur gestur.
Draugur þessi er hin margum-
• talaða sprengingarhætta, sem átti
að vera samfara því að framleiða
ammoníum nítrat á íslandi. Utan-
þingsstjórnin hafði undirbúið
áburðarverksmiðjufrumvarp, og
þáv. atvinnumálaráðherra Vil-
hjálmur Þór fengið færustu sér-
fræðinga til þess að athuga að-
stæður hér. Var lagt til að reisa
mannvirkið hér á Akureyri. Átti
jafnframt að hefja stórfram-
kvæmdir við viðbótarvirkjun
Laxár. Ef allt hefði verið með
eðlilegum hætti, hefði áburðar-
verksmiðja verið tekin til starfa
hér á Akureyri fyrir nokkrum
árum og virkjun sú við Laxá, sem
enn sér ekki fyrir endann á,
hefði verið gerð fyrir löngu fyrir
margfalt minna fé en nú er kost-
að til hennar. En þá kom til sög-
unnar Morgunblaðsdraugurinn.
Því var haldið fram í blöðum, á
mannfundum og á Alþingi, að
áburðartegund sú, sem framleiða
átti, væri stórhættulegt sprengi-
efni. Var- þetta aðalröksemdin
gegn rriálihu og gekk svo langt. að
málgagn Sjálfstæðisflokksins hér,
íslendingur; beitti sér mjög gégn
framkvæmdunum á þessum för-
seridum. Þáv. þingmaður kaup-
staðarins greiddi atkvæði gegn
máiinu á þingi. Með þessum áð-
gerðum öllum tókst að koma
málinu fyrir kattarnef og fyrir-
byggja stærstu framkvæmdir,
sem nokkru sini hafa verið ráð-
gerðar á Akureyri. Þetta var
framlag Sjálfstæðisfl. á þeirri tíð
til að efla mótvægið hér.
Framvinda söguiinar.
Þeir, sem létu blekkjast af
þessum málflutningi 1944 og 1945,
sáu.ekki í anda framvindu sög-
unnar. Þá renndi ekki grun í, að
á því herrans ári 1952 mundi
Mprgunblaðið standa í stólpa-
deilu við kommúnista í höfuð-
staðnum um það, þvort spreng-
ingarhætta væri samfara fram-
leiðslu á ammoníum nítrati eða
ekki. Þý tókst Morgunblaðinu að
sanna, að andstaða kommúnista
væri af annarlegum hvötum gerð
og spreningarhjalið allt yæri nán-
ast fjarstæða, sem ekki væri orð-
um að eyðandi. Hvað hafði
breytzt? Fátt annað en það, að nú
átti að reisa mannvirkið í Reykja
vík en ekki á Akureyri. Það gerði
gæfumuninn. Fyrirheitið frá 1942,
að „áburðarverksmiðja, sements-
verksmiðja og lýsisherzlustöð,
munu rísa upp í Reykjavík“ hafði
nálgast það stórum að verða - að
veruleika.
Flokksstjórnin réði.
Vitað er, að ýmsir af áhrifa-
mönnum Sjálfstæðisflokksins hér
beittu sér nauðugir gegn áburð-
arverksmiðjumálinu í tíð ný-
sköpunai'stjórjiarinnar. En sú
vitneskja dugar .ekki til þess að
standa undir þeirri fullyrðingu,
að þessum flokki sé bezt treyst-
andi til þ'ess að efla atvinnufram-
kvæmdir úti á landi og skapa
mótvægi gegn höfuðstaðarvald-
inu. í þessu stórmáli var það
flokksstjórnin sem- réði og liðs-
menn hér beygðu höfuðið í duft-
ið.
Fallég orð um öflugt atvinnu-
og menningarlíf úti á landi eru
góð, þótt ekki sé við merkari
tækifæri en gleðisamkomur
sanntrúaðra Sjálfstæðismanna.
En athafnir eru beti'i. Sagan sýn-
ir því miður, að í þessum efnum
er það sitt hvað, oið og athafnir.
þegar Sjálfstæðisflokkurinn áf- 1
illut.- ...... , , .... ,.. ' ;
í STUTTU MÁLI
RÚSSNESKA stjórnin birti
nýlega niðurstöður fjárlaga
sinna. Segir þar að 23% ríkis-
teknanna sé varið til hernað-
arútgjalda. Hefur upphæ'ðin
hækkað, skv. þessum skýrsl-
um um 1/5 síðan í fyrra. En á
yesturlöndum er engiim trún-
aður lagður á þessar tilkynn-
ingar. f Bandaríkjunum telja
menn víst, að um 50% af rík-
istekjunum fari til hernaðar-
úagjalda, beint og óbeint.
-K
í SAMBANDI við takmörk-
un þá, sem nýlega var gerð á
ferðafrelsi sovétrússneskra
sendimanna í Frakklandi — til
andsvara lieftingu franskra og
annarra þjóða „diplomata“ í
Moskva — birti franska utan-
ríkisráðuneytið greinargerð
um samskipti sín við rúss-
nesku stjórnina út af málum
franskra borgara, er lent liafa
í höndum Rússa. í greinargerð
þessari var m. a. eftirfarandi
harmsaga, er sýnir betur en
langar skýrslur, grimmdina og
tillitsleysið, sem einkennir hið
rússneska stjórnarfar: Ungur
franskur stúdent, Brongniart
að nafni, var í sumarleyfis-
heimsókn hjá pólskum vini
sínum, þegar nazistar réðust á
Pólland 1939. Hann flýði úr
fangelsi nazista, komst til þess
þjuta Póllands, er Rússar
lögðu undir sig, vonaði, að
Riissar muntíu lijálpa lionuin
að komast heim til Frakk-
lands. Sú von brást. Hann
re.vndi að komast til Rússlands
á eigin spýtur og þá leið heim.
Hann var liandtekinn 13. des.
1939 og fluttur í þvingunar-
vinnubúðir á bökkum Pechera
fljóts, þar sem það rennur í
Berentshaf. Foreldrar hans
lieima í Frakklandi heyrðu
síðast frá honum 1940; þá var
þýzk-rússneski vinasamning-
urinn enn í gildi. Frá því í
ágúst 1945 og þangað til í júlí
1946 hélt rússneska stjórnin
því fram, í svörum við ítrek-
uðum fyrirspumum franska
sendiráðsins í Moskva, að ekk-
ert væri vitað, hvað orðið hefði
um hinn unga Frakka. I>á
komst sendiráðið að því, „fyrir
tilviljun“, hvar stúdentinn var
í haldi. Hóf á ný umleitanir
um frelsun hans og lét nú
fylgja upplýsingar um, hvar
ltans væri að leita. Rússar ját-
uðu nii, að Frakkinn væri í
fangabúðum þeirra; hann
hcfði verið dæmdur í fiinm
ára fangelsi fyrir að fara í
óleyfi yfir landamerki Pól-
lands og Lithaugalands. Frek-
ari eftirgrennslan leiddi í ljós,
að árið 1942 höfðu rússnesk
stjórnarvöld bætt 10 ára fang-
elsisdómi ofan á vegna þess að
Frakkinn hefði staðið fyrir
„óleyfiiegum áróðri“ í fanga-
búðunúm.
Franska sendiráðið benti á,
að í’ússneskir borgarar, dæmd
ir eftir frönskum lögum á
stríðsárunum hefðu verið
látnir lausir í stríðslok. Það
benti líka á, að Rússar hefðu
sleppt úr haldi þýzkum stríðs-
föngum, sein gert hefðu Rúss-
uin meira ógagn en Frakkinn
með „óleyfilegum áróðri“, þótt
sannaður væri. Rússar sVör-
urðu því einu til að hinn ungi,
ógæfusami maður, mundi taka
út refsingu sína og ljúka refsi-
vist sinni. Rússar neituðu ab
koma bréfiiin frá foreldrmn
piltsins til skiia.
Nú á þessu ári létu Rússar
það uppskátt að Gilbert
Rrongv.iai't hefði dáið úr
berklutn í íússneskum vinnu-
búðum fyrir norðan heim-
akautsbaitg á sl. hausti. — Er
þessi saga eklci lengri.
FYRIR NOKKRU síðan birtist
grein í enska mánaðarritinu „The
Home Farmer" eftir Mr. A. B.
Roth, Sussex, um aðferðir við af-
hornun og þýðingu þeirrar aðgerð-
ar. Hér á eftir verður getið helztu
atriða úr grein þessari og stuðst við
danska þýðingu.
Aður en menn tóku nautgripi í
þjónustu sína og gerðu þá að hús-
dýrum, notuðu nautgripirnir horn-
in sér til varnar gegn þeim villi-
dýrum, sem ásóttu þé. Eftir að
nautgripir voru gerðir að húsdýr-
um, voru hornin ekki nauðsynleg
að þessu leyti og að áliti manna al-
gjörlega til óþurftar, því nautgrip-
irnir beita þeim enn þann dag í
dag, ekki gegn villidýrum, heldur
gegn hver öðrum, mannvirkjum og
jafnvel mönnum, með þeim afleið-
ingum, að stundum eru gripirnir
holstungnir eða rifnir og mörg
dæmi eru um, að menn hafi orðið
illt útleiknir af hornóttum naut-
gripum.
Það er almennt álitið, að kollótt
ir eða afhornaðir nautgripir þrífist
betur en hornóttir. Sumir halda því
hins vegar fram, að kollóttum
mjólkurkúm hætti til þess að safna
meiri fitu á skrokkinn en eðlilegt
má teljast af mjólkurkúm. Aðrir
eru aftur á móti þeirrar skoðunar,
að hornlausar kýr mjólki meira,
vegna þess að þær séu mikið ró-
legri, því að þær þurfi ekki að ótt-
ast að fó hornstungu frá nágranna-
kúnni. Á það má benda, að þegar
ókunnugar, kollóttar kýr koma
saman, er venjulega mjög lítið um
bardaga.
Með því að afhorna er engu að
tapa, en allt að vinna.
KOLLÓTT er ríkjandi eiginleiki
yfir hornóttu og er þvi fræðilegur
möguleiki fyrir því, að fó kollótt
kyn, en það fara e. t. v. ekki saman
aðrir verðmeiri eiginleikar við
kollótt og því hæpið að gera kyn-
fætur á þeim forsendum einum,
enda eru nú til ýmsar aðferðir, sem
gera það auðvelt og kostnaðarlítið
að losna við hornin.
Auðvelt er að afhorna kálfana
viku gamla (eða þegar gripirnir
eru tveggja ára gamlir eða eldri).
Aðferðin við afhornun á kálfum er
í aðalatriðum þannig: Klippa skal
allt hár umhverfis hnyflana og á
þeim og sé þessi klippti flötur á
stærð við fimmeyring, siðan er
smurt yfir og umhverfis hnyflana,
eða þar sem móta finnst fyrir þeim
og reynist Antimontriklórið i kollo-
dium mjög vel og með þessu efni
tekst afhornun venjulega fullkom-
lega. Eitursódi (Ætskali) ,er þó
jafnvel enn öruggari, en með hann
þarf að fara með meiri gætni, því
að sódinn getur bæði brennt föt og
hendur þess, sem framkvæmir
verkið.
Þegar afhornun fer fram, er bezt
að' sauðbinda kálfinn með mjúkum
kaðalspotta. Einn maður á þá auð-
velt með að halda við haus kálfs-
ins. Hinn klippti blettur er bleytt-
ur lítið eitt, síðan er sódanum
nuddað ofan í innvafðan pappír.
Strax og maður finna má að húðin
sé brennd og þegar finnst fyrir
beinhnúðunum á hauskúpu kálfs-
ins, er aðgerðinni lokið. Eituisód-
ann ber að geyma í loftþéttu glasi.
Lendi of mikill sódi á höfuð kálfs-
ins, þarf að þerra hann burtu með
votum klút. Sömuleiðis þarf sá, er
framkvæmir verkið, að þvo sér vel
um hendur. Kálfurinn finntir dálít-
ið til, en eftir fáar mínútur frá því
að að'gerðinni er lokið, er hann að
mestu laus við óþægindi og hefur
fulla matarlyst. Hörð skorpa
myndast á hnyflinum, en að fáum
vikum iiðnum dettur hún burt og
eftir er hárlaus blett-ur, sein hærist
smátt og smát-t. Kálfurinn vex og
verður kollóttur og lærir aldrei að
beita hornum.
Ef afhorna á fullorðna gripi get-
ur verið um fleiri aðferðir að ræða.
Ein er sú, að saga hornin af og er
eðlilegast að sú aðgerð sé fram-
kvæmd af dýralækni. Er þá grip-
urinn venjulega svæfður með kloro
formi eða deyfður líkt og gert er
þegar tennur eru dregnar úr
mönnum. Svæfingin þykir betri,
því að þá eru gripirnir fullkomlega
rólegir og blóðþrýstingurinn lítill
og blæðing verður minni. Þessi að-
ferð er ekki hættulaus og því ekki
almennt ráðlögð nema í sérstökum
tilfellum.
Ónnur aðferð er sú, að binda
með bandi eða gúmmíhólk, t. d. af-
skornum af spenagúmmíi um hár-
svörðinn eða hornið eins neðarlega
og hægt er. Þrýstingur bandsins
verkar þannig á hið nýmyndaða
horn ,að blóðrás til hornsins stöðv-
ast, hornið verður kalt og deyr
innan tíðar. Að, fáum vikum liðn-
um má brjóta hornið af með léttu
höggi, þótt um fullorðinn grip sé
að ræða. Blæðir þá lítið sem ekk-
ert, hornvöxturinn er stöðvaður og
fljótlega grær húð og hár yfir sárið.
Greinarhöfundur getur þess, að
hann hafi útbúið sér gúmmíspennu,
sem hægt var að skrúfa þétt að
horninu og herða að henni smátt
og smátt daglega um leið og hún
þrengir sér inn í hornið.Telur hann
að þessi aðferð sé langöruggust við
afhornun fullorðinna gripa, sárs-
aukalaus að kalla og hættulaus.
Aðferðin er álíká góð og örugg og
þegar spotta er bundið um rót
venjulegrar vörtu, t. d. á hendi, en
á þann hátt er venjulega auðvelt að
fjarlægja vörtur.
Þannig eru helztu atriðin í grein
þessari.
Hér á landi mun það yfirleitt
vera fótítt að afhorna, vegna þess
að menn þekkja lítið til þeirra að-
ferða, sem tiltækar eru, en á hinu
er enginn efi, að afhomun er til
mikilla þæginda. Erlendis er mjög
algengt að afhorria bæði með þess-
um aðferðum og fleirum. T. d. mun
vera nokkuð algengt í Englandi að
nota sérstakt, rafhitað járn til þess
aðbrenna hornmyndunarvefinn á
og umhverfis hnyflana. Það mun
einnig tíðkast að nota glóandi járn,
en báðar þessar aðferðir þykja
nokkuð sársaukafullar fyrir ung-
káifinn og því umdeildar af þeirri
ástæðu.
Á. J.
A t v i n ii a
Ábyggileg stúlka getur feng-
ið atvinnu við afgreiðslu nú
þegar.
Uppl. í Hafnarstr. 105, kl.
8-9 í kvöld.
Guitar,
amerískur, til sölu.
Aðalbjörg Aðalbjarnardóttir,
Prjónastofan Ðrífa.
Sólrík stofa
í nýju h’tisi til leigú með að-
gangi að baði og síma.
Upplýs. í sima 1937, kl. 5
—7 e. h.