Dagur - 10.03.1954, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 10. niarz 1954
JökiÉá á Fjöilum hefir sfærsta
vatnasvæði allra fjalivatna hér
Það er um 79ÖÖ ferkm. á stærð - þá kemur
Þjórsá með 7500 km.
I fróðlegu erindi. sem Sigur-
jón Rist vatnamælingamaður
hélt á fundi Náttúrufræðifélags-
ins í Reykjavík fyrir nokkru,
rakti hann þróun og sögu vatna-
mælinga hér á landi og hagnýta
þýðingu þeirra í þágu atvinnu-
hátta landsbúa.
Erindi sínu til skýringar sýndi
hann skuggamyndir, línurit og
uppdrætti.
Vatnamælingar.
Það sem hvað mesta athygli
vakti var jöfnunarlína, sem Sig-
urjón sýndi og skýrði, þar sem
hægt er að sjá hve mikið vatns-
magn þarf að geyma frá sumar-
og vorleysingum og til þurrka-
tíma. í því sambandi er unnt að
sjá hve háa stíflu þarf, t. d. fyrir
neðan Hvítárvatn, til þess að
geyma allt umframrennsli frá
sumrinu (þ. e. leysingavatnið)
og hafa þannig allt árið jafnt
rennsli í Hvítá.
Til þess að virkja meðalrennsli
Þjórsár 1943 hefði t. d. þurft 5000
milljónir teningsmetra vatns-
geymi, og nú er 'unnið af land-
mælingaflokkum inni á hálend-
inu til þess að athuga hvað unnt
Það kom fram í grein Kristjáns
Geirmundssonar, um fóðrun
fuglanna á fuglatjörninni, er birt
var í síðasta fokdreifaþætti hér í
blaðinu, að bæjarfélagið telur sig
tæpast hafa efni á að veita gest-
um sínum sæmilegan beina. Mun
þetta koma fleirum en mér und-
arléga fyrir sjónir. Kristján skýr-
ir svo frá, að fuglunum á tjörn-
inni sé ekki alltaf gefið á sama
tíma og óstæðan er sú, að ef von
er á mat á vissum tímum sólar-
hringsins, safnast að ógrynni að-
komufugla á gjafatímanum. Þetta
er reynt að forðast með því að
gefa matinn á ólíklegustu tímum
og „plata“ þannig gestina, sem
væntanlega gefast þá fljótlega
upp á því að heimsækja okkur.
Þessi sniðugheit þeirra, sem sjá
um fuglatjörnina, komu mér al-
veg á óvart. Eg hélt í einfeldni
minni, að við værum einmitt að
sækjast eftir því að laða villta
fugla að bænum okkar með því
að gera vel til þeirra og vcita
þeim hér grið og skjól á þeim
tíma ársins, sem þeim er erfiðast-
ur úti í náttúrunni. En eftir þessu
er bæjarfélagið — sem á tjörnina
og kostar hana — að spekúlera í
því að komast af með sem
minnstan mat handa fuglunum og
sjóða ekki til málsverðar meirá
en handa föstu heimilisfólki, þ. e.
sé að safna þar í stöðuvatn og
aðra vatnsgeyma frá náttúrunn-
ar hendi.
Úrkomusvæði.
Til þess að geta gert sér sem
gleggsta grein fyrir því hve mikið
vatn fellur til sjávar er landinu
skipt niður í mörg úrkomusvæði.
Eitt þeirra er t. d. frá Seljalands-
múla vestur að Þorlákshöfn, og
þar falla til sjávar ár, sem taka
úrkomu af 17000 ferkm. Urkomu
svæði við Faxaflóa er 7600 ferkm
stórt.
Sú áin sem tekur vatn af
stærsta svæði lands er Jökulsá á
Fjöllum eða 7900 ferkm. Næst er
Þjórsá, 7500 ferkm., 3. Ölfusá,
6000 ferkm., 4. Skjálfandafljót,
3700 ferkm., 5. Héraðsvötn, 3600
ferkm. Er ekki með þessu sagt
að vatnsrennslið sé í hlutfalli við
stærð úrkomusvæðanna, enda
myndu sunnlenzku stórárnar
Þjórsá og Ölfusá báðar fara fram
úr Jökulsá á Fjöllum þegar þeir
reikningar yrðu gerðir upp. Sem
dæmi um mismun af rennsli per
ferkílómetra , sunnari'lands og
norðan má geta þess að svæði
Sogsins skilar 105 lítrum á sek-
vængstýfðu fuglunum á tjörn-
inni. Þetta er ekki gestrisni, þeg-
ar vitað er ,að fjöldi gesta gæti
vel hugsað sér að eiga hér inn-
hlaup í vondum veðrum. Og eg
efast um. að sparnaður af þessu
tagi sé að skapi fólksins í bæn-
um.
Fuglatjörnin verður mörgum
bæjarmanni til fróðleiks og
ánægju allan ársins hring. Mér er
næst að halda, að fólki þyki ekki
minnst skemmtun að tjörninni
þegar mörg hundruð aðkomu-
fuglar gera þar þröng á þingi í
vetrarhríðunum. Það er jafnan
eitthva|5 ævintýralegt við að
komast í beina snertingu við hina
villtu náttúru og í ætt við það
er kom'-i. villiandanna hér inn í
miðja byggðina. Það hefur ævin-
lega verið hlutverk fuglatjarnar-
innar að færa fuglana nær fólk-
inu. Eg man ekki betur en að
Kristján Geirmundsson legði
einmitt áherzlu á þetta, er hann
beitti sér fyrir því að koma tjörn-
inni upp. Það getur því ekki verið
í samræmi við þennan tilgang að
amast við villiöndunum, sem
hingað sækja. Þær hljóta að vera
velkomnar og þær hljóta líka að
mega eiga von á sæmilegum
málsverði. Annað er ekki í sam-
ræmi við íslenzka gestrisni.
úndu en Laxá í Þingeyjarsýslu
aðeins 27 lítrum.
Flóðatími . í , ám er mjög mis-
munandi eftir því hvar þær eru
á landinu.
Stærstu vetrarflóð sunnan-
lands koma yfirleitt í4,marz, og
minnstar verða árnar einnig á
sama eða svipuðum árstíma.
Á Vestfjarðahálendinu og á
fjallgarðinum milli Eyjafjarðar
og Skagafjarðar rís flóðaldan
hæst í júnímánuði, en í heiða-
löndum Húnavatnssýslu í maí.
í lágsveitum, svo sem Dalasýslu
og Borgarfirði, verða ár venju-
lega litlar tvisvar á ári, að sumri
og vetri, en þær ár sem eru
nærðar af jökulvatni eða koma
úr miklu fjalllendi eiga ekkert
lágrennslistímabil yfir 'sumarið.
Saga vatnamæUnga.
Allt frá því 1770 hafa menn
komið auga á hagnýtingu vatns-
orkunnar, og 1781 gaf Bjarni
Einarsson, sýslumaður Barð-
strendinga, út leiðbeiningar um
notkun vatnsaflsins í þágu korn-
mölunar. En þetta hafði enga hag
nýta þýðingu í sambandi við
vatnamælingar, og það var ekki
fyrr en um síðustu aldamót að
byrjað var að mæla vatnsmagn í
einstökum ám, að undanskildu
því þó, að árið 1881 mældi norsk-
ur jarðfræðiprófessor, A. Hel-
land, rennsli undan Vatnajökli.
Er þetta framtak hans einstakt í
‘sinní röð og sýriir í sénn mikla
vísindamerinsku og nákvæmrii
við athuganirnar.
fslendingum varð fljótt ljóst
hve mikil orka var falin í fall-
vötnunum, en við höfum byrjað
á skipulagsbundnum vatnamæl-
ingum allt að tveimur manns-
öldrum á eftir nágrannaþjóðum
vorum.
Undirstaða að vatnamælingun-
um er nákvæmir vatnshæðar-
álestrar og söfnun skýrslna og
gagna, og nú er um 80 vatns-
hæðarmælum dreift víðsvegar
um landið.
Þórliallur frá Þrastar-
Iióli látinn
S.l. föstudag andaðist í Sjúkra-
húsi Akureyrar Þórhallur Ás-
grímsson, fyrrum bóndi á Þrast-
arhóli. Hafði hann átt við lang-
varandi vanheilsu að stríða og
dvalið á sjúkrahúsinu undanfar-
in ár. Útför hans verður gerð frá
Möðruvöllum 13. þ. m.
Frá Leikfél. Ákureyrar
Eins og frá hefur verið skýrt,
eru nú að hefjast sýningar á leik-
ritinu ,,Skugga-Sveinn“ eftir
Matthías Jochumsson. Frumsýn-
ing verður á morgun (fimmtu-
dag), og þar næstu sýningar á
laugardag og sunnudag. Sýningar
hefjast kl. 8 stundvíslega. Vænt-
anlegir leikhúsgestir í bæ og
byggð eru vinsamlega beðnir að
taka vel eftir og leggja á minni
hina breyttu tilhögun á sölu að-
göngumiða. Aðgöngumiðar verða
seldir í bókaverzluninni Eddu kl.
2—4 daginn fyrir leikdag, og í
leikhúsinu kl. 6—8 leikdagana. Á
öðrum tímum má panta aðgöngu-
miða í síma 1906.
Útvarpsauglýsingar eru kostn-
aðarsamar, séu þær mjög langar,
og er því mikið unnið við það að
kynna ekki fyrirkomulag að-
göngumiðasölu og símanúmer í
hverri útvarpstilkynningu. Að
sjálfsögðu verða sýningardagar
kynntir rækilega í útvarpi.
Á þessu stigi málsins er höfuð-
verkefni vatnamælinga fólgið í
því að sjá um að þessar undir-
stöðumælingar séu réttar og sem
fullkomnastar svo síðar megi
byggja á þeim og liagnýta eftir
þörfum og viðfangsefnum hverju
sinni.
Það er raforkumálastjórnin
sem hefur framkvæmd vatna-
mælinganna með höndum sam-
kvæmt raforkulögunum frá 1946.
Fjölmeimf íþrótta-
námskeið haldið
á Árskógsströnd
íþróttanámskeið var haldið í
skólahúsinu Árskógi í Árskógs-
hreppi frá 9. f. m. til febrúarloka.
Stóð Ungmennafél. Reynir fyrir
því, en auk þess nutu kennslu
skólabörn úr öllum árgöngum
skólans.
Kennari var hlaupagarpurinn
Kristján Jóhannsson frá Hlíð í
Skíðadal. Endaði námskeið þetta
með sýningu allra flokka og
dansi á eftir sunnudaginn 28. fe-
brúar. Þátttaka í námskeiðinu
var ágæt og áhugi mikill, enda
bar sýningin það með sér, að
mikið hafði vei'ið kennt, ekki
einungis leikfimi og íþróttir,
heldur einnig ýmsir leikir og
mikið af þjóðdönsum. Hafði
ótrúlega mikið lærzt á svo stutt-
um tíma, enda er aðstaða góð,
hvað húsakynni og áhöld snertir.
Kristján má því vera ánægður
með árangurinn og nemendur
hans þakka honum kennsluna og
samveruna og flytja honum kæra
kveðju og árnaðaróskir.
f f
Hljóp yfir fjöll.
Til gamans má geta þess, að um
eina helgina, sem Kristján dvaldi
í Árskógi, brá hann sér. heim til
sín. Greip hann þá til sinna
þjálfuðu fóta og.fór óvenjulega
fjaUleið, en hún liggur eftir svo-
kölluðum Derrisdalj sem er smá-
dalur vestur úr Þorvaldsdal og er
þá komið niður..í.5æludal Skíða-
dalsmegin. Snjóbroti var allmik-
ill í Þorvaldsdal. og -harðfenni í
skarðinu, svo að Kristján varð
að höggva sér spor í hjarnið með
smááhaldi, sem 'hánn 'H'afði til ör-
yggis í ferðalagið. Og klakklaust
komst hann yfir og heim að Hlíð
kl. 8 að kveldi eftir 5 tíma göngu
og hlaup. Daginn eftir var hann
aftur kominn til Árskógar og
kenndi af engu minni krafti en
áður.
Bandaríkjaforseti og ríkisstjórn hans
Þessi myncl sýiiir Eisenhower íorseta Bandaríkjaiina í( íorsæti) og ríkisstjórn hans. Talið frá
vinstri: Lodge, fulltrúi stjórnarinnar hjá Sameinuðu þjóðunum, MeKay innanríkisráðherra,
Humphrey fjármálaráðherra, Nixon varaforseti, Broknell, hinn nú umdeildi dómsmálaráð-
herra, Weeks, verzlunarmálaráðherra, frú Hobby, félagsmálaráðherra, Adams, fulltrúi for-
setans, Dcdge, fjárlagaráðherra, Flemming, herþjónustumálaráðherra, Durkin, fyrrv. verka-
málaráðherra, Summerfield póstmálaráðhena, Dulles utanríkisráðherra, Eisenhorver forseti,
W’ilson hermálaráðherra, Benson landbúnaðarráðherra, Stassen, yfirmaður aðstoðar við erl.
þjóðir, Young, fer með málefni ríkisstarfsmanna, Cutler, öryggismáláráðherra.
r
Ur bænnm:
ViSurgernmgur við gesíi og lieimafólk