Dagur - 10.03.1954, Blaðsíða 9

Miðvikudaginn 10. marz 1954
DAGUR
9
Viðfal ¥tS Jóhann Frímann um
skólsrníl I Bandaríkjunum
Framhald. af bls. 7. .
fámennir í hópnum að þessu
sinni, auk íslendingsins einn
Finni, en aðrir ekki. Skiptust
skólamenn þessir á að halda er-
indi, hver um uppeldismál og
skólakerfi síns lands, meðan þeir
dvöldu þarna, og var sú kynn-
ingarstarfsemi hin fróðlegasta og
vel þegin. Þá gafst kennurunum
einnig færi á að hlýða á fyrir-
lestur, sem frú Roosevelt, hin
heimskunna ekkja Roosevelts
heitins forseta, hélt á meðan þeir
dvöldu í Syracuse, og þótti þeim
mikið til erindis frúarinnar,
skörungsskapar hennar og per-
sónuleika alls, ekki sízt í rökræð-
um þeim, er á eftir fylgdu.
Suður að Mexikóflóa.
Að lokinni þessari þriggja mán
aða dvöl í Syracuse, var kenn-
araflokknum skipt í nokkra
smærri hópa, sem héldu hver í
sína átt. Jóhann Frímann hélt
suður á bóginn, um Miðríkin og
Suðurríkin, allt til New Orleans,
nálægt mynni Missisippi-fljóts,
og var þó staðnæmzt í ýmsum
stórborgum á þeirri leið. í New
Orleans var dvalið um jólin og
fram á nýja árið. Þetta er gömul
borg á Ameríkuvísu, og nýstár-
legt fyrir Nörðurálfumenn að
kynnast henni, þvi að svipmót
rómanskrar rmenningar, einkum
franskrar ' og sþánskrar, er þar
enn þá yfirgnæfandi í ýmsum
greinum. Þarna_—- sem og alls
staðar þar,«- sem við var staðið
að nokkru ráði *— voru skólar,
söfn og aðrar menningarstofnan-
ir skoðaðair, svo sem framast
varð við komið. Sumar var þarna
og sólskin, eins og það gerist
heitast og bjartast á íslandi, þótt
almanakið segði, að kominn væri
hávetur. — Eftir nýárið var aftur
haldið norður á bóginn, en þá
var farin önnur leið — vestur
um Suðurríkin og Miðríkin, eins
og leið liggur til Kansasríkis. Var
staðnæmzt í höfuðborg þess fylk-
is, Topeka, og annaðist fræðslu-
málastjórnin þar allar móttökur
gestanna og fwirg'reiðslu. með
hinum mestu ágætum. Var nú
kennurum ætlað að lokum —
áður en þeir héldu til Washing-
ton á ný og þaðan lieim á leið —
nálega mánaðar dvöl, hverjum
í sínum gagnfræðaskóla þar í
fylkinu. Var fyrirhugað, að Jó-
hann Frímann dveldi þennan síð
asta mánuð í gagnfræðaskólanum
í Hutchinson í Kansas, en vegna
lasleika, er hann hafði kennt þá
um nokkra hríð, varð ekki af
því, og hélt hann nú til austur-
strandarinnar og Norðurríkjanna
aftur og litlu síðar út hingað til
íslands. Varð dvöl hans í Banda-
ríkjunum því um það bil mánuði
styttri en upphaflega hafði verið
ráðgert.
Glæsilegir skólar. Ekkert tii
sparað að búa æskulýðinn sem
bezt úr garði, áður en hann
hefur lífsbaráttuna.
Auðvitað verður fátt eitt sagt
í stuttu blaðaviðtali um svo stór-
fellt og yfirgripsmikið mál eins
og skóla- og uppeldiskerfi Banda
ríkjanna, sagði Jóhann Frímann,
er blaðið spurði hann um þetta
atriði. — Og auðvitað væri það
mikil ofdirfska af mér, ef ég léti
í það skína, að ég væri fær að
fella um það efni nokkurn end-
anlegan dóm eftir ekki meiri
kynni en þetta. Eg vona þó, að
mér gefist færi á því síðar að
segja eitthvað nánar frá skoð-
unum mínum og kynnum af
þessu á öðrum vettýapgi 'og'.í
betra tómi. En í sem skemmstu
máli get ég þegar sagt þetta: Ég
skoðaði fjölmarga skóla vestan
hafs, allt frá hinum glæsilegustu
háskólum með þúsundum nem-
enda til afskekktra sveitaskóla,
þar sem aðeins var einn kennari
að starfi. Sameiginlegt með lang-
flestum þessara skóla virtist mér
það, að ekkert er til sparað að
gera þá sem bezt úr garði og
búa æskulýðnum sem fullkomn-
ust skilyrði til náms og þroska.
Skólaskyldualdurinn er víða sá
sami og hér, en þó sums staðar
1—2 árum lengri, auk þess sem
skólarnir starfa miklum mun
lengur árlega þar en hér. Allur
samanburður er erfiðari sökum
þess, að skólamálin; eru sérmál
hvers fylkis, og ráða fylkisstjórn-
irnai’, eða jafnvel, fræðsluráð
hinna einstöku héraða, þar mestu
um. Námsefnavalið er talsvert
frjálslegra að ýmsu leyti en. hér
hjá okkur, einkum í lægri. skól-
unum, og meiri stund- lögð á hag-
nýta og verklega kennslu en tíð-
ast er hér heima, þó að óðum sé
nú einnig hér stefnt eftir getu
í þá átt með hinu ..nýja“ skóla-
kerfi okkar. En vei’kleg kennsla
og einstaklingsbundin er auð-
vitað miklu dýrari en hið eldra
snið, enda eru t. d. vinnustofur
flestra amerísku skólanna, sem
ég sá, búnar hinum dýrustu og
fullkomnustu vei’kfærum og
vinnuvélum til hjálpar við
kennsluna, svo að eitthvað sé
nefnt til samanburðar, sem aldrei
getur þó orðið sanngjarn né eðli-
legur, nema að vissu marki. En
sé þessu sleppt og ölturri þeim
1
gsbankaos
mikla umhverfis- og aðstöðu-
mun, sem er hér á að ýmsu öðru
leyti, virðist mér sannast orða,
þegar öll kurl koma til grafar,
að vandamál skólanna og upp-
eldisstarfsins séu furðulega lík —
og raunar að ýmsu leyti alveg
hin sömu — bæði austan hafs og
vestan. Og líklega á þetta við, í
vissum skilningi, hvar sem borið
væri niður í heiminum. En ein-
mitt af þessum sökum er það
harla fróðlegt og mikilsvert fyrir
þá, sem daglega standa andspæn-
is þessum sömu vandamálum, að
þeim gefist stöku sinnum færi
á að bera saman ráð sín og læra
hver af öðrum, þótt komnir séu
af ýmsum og ólíkum þjóðlöndum.
Áherzla lögð á þjóðfélagsfræði.
Sérstaka athygli vekur, hversu
mikla áherzlu amerísku skólarn-
ir leggja á námsgrein þá, sem
þeir kalla einu nafni „Social
studies", en við mundum kalla
þjóðfélagsfræði. En þetta er
raunar miklu umfangsmeiri fræði
grein en við eigum tíðast að venj-
ast um fræði með því nafni og
grípur inn á svið ýmissa annarra
námsgreina, svo að segja má, að
hún láti sér ekkert mannlegt ó-
viðkomandi. En tilgangurinn með
náminu er þó auðvitað fyrst og
fremst sá, að gera hinum upp-
vaxandi borgurum ljósa aðstöðu
þeirra, skyldur þeirra og rétt-
indi sem þegna í lýðfrjálsu landi.
— Það væri gaman að spjalla
nokkru nánar um allt þetta, segir
Jóhann að lokum. — en eins og
ég sagði áðan, verður það víst að
bíða betri tíma. —■ En óhætt er
að segja það strax, að vafalaust
getum við margt lært og mikils-
vert af reynslu og aðferðum
Bandarílvjamanna í skólamálum,
og haft annað til samanburðar
og athugunar, þegar við skipum
okkar málum við aðrar og ólíkar
aðstæður.
Ágæt fyrirgreiðsla.
Jóhann Frímann rómaði mjög
alla fyrirgreiðslu og skipulagn-
ingu á ferðalagi þessu, og frá-
bæra gestrisni og vinsemd þeirra
Band,aríkjamanna, sem hann
hafði nokkur skipti við, bæði
opinberra starfsmanna og almenn
ings. — Ég vil nota tækifærið,
segir hann, og þakka öllum þess-
um aðilum, og ennfremur öllum
þeim mörgu ráðamönnum hér á
íslandi, sem hlut áttu að því að
gera mér ldeift að þiggja boðið
og fara þessa kynnisför, sem
vissulega hefur reynzt mér bæði
lærdómsrík og ógleymanleg.
Dagur þakkar Jóhanni upplýs-
ingarnar og býður hann og fjöl-
skyldu hans velkomin heim.
Framhald af I. síðu.
í Reykjavík. Ef sama stefna væri
uppi gagnvart þessum bæ hjá
bankastjórninni og á Seyðisfirði
og Vestmannaeyjum,
ætti bankinn að lána hér upp-
hæðir sem skipta tugum millj.
umfram það sem nú er.
STEFNA LANDSBANKANS.
í sama hefti stjórnartíðinda er
að finna sambærilegar upplýs-
ingar um stefnu Landsbankans
og er þar annað uppi á teningn-
um, enda þótt augljóst virðist, að
útlán til framkvæmda úti á landi
eru einnig þar allt of lítiL En á
sama tíma sem útibú Útvegs-
bankans hér sendi 2,6 millj. kr.
til ávöxtunar í Reykjavík, fékk
útibú Landsbankans 26,6 millj-
ón króna af fé aðalbankans til
þess að lána hér. En þótt hér sé
allt önnur og heillavænlegri
stefna uppi gagnvart þessu
byggðarlagi en ríkir hjá Útvegs-
bankanum, sést þó, að Lands-
bankinn hefur ekki lagt hart að
sér um að leggja fram fjármagn
til atvinnureksurs ,hér, því að
útibú bankans á Eskifirði, sem er
miklu minna byggðarlag og fá-
mennara, hefur undir höndum
stærri upphæð frá aðalbankan-
um, eða 26,8 millj. króna í árslok
1952, og hljóta sparifjárinnlög
þar því að vera miklu lægri en
hér.
FJÖTUR UM FÓT.
Þessi stefna í bankamálum er
hinn mesti fjötur um fót athafna-
lífinu hér og þá um leið bæjar-
félaginu sjálfu. Bæjarfélagið
skortir sárlega lánsfé til ýmissa
framkvæmda, sem mundu stuðla
að öruggari og betri atvinnu hér,
meiri framleiðslu og meiri festu
í búsetu bæjarmanna. Til dæmis
er nú leitað hófanna hjá Fram-
kvæmdabankanum um 9 milljón
króna lán til hraðfrystihússbygg-
ingar og dráttarbrautar.
Þetta fé gæti Útvegsbankinn
hæglega lánað án þess að í
slíkri lánveitingu fælist annað
en viðurkenning á þeirri stað-
reynd að bankinn hefur á liðn-
um árum mjög afskipt Akur-
eyri um lánsfé.
Útibúið hér hefur beinlínis verið
notað sem sogdæla til að koma
fjármagni burtu úr byggðarlag-
inu, í stað þess sem slík banka-
stofnun á að vera stoð fyrir at-
vinnulífið og útvega fjármagn til
tryggra og gagnlegra fram-
kvæmda.
SJÁLFSTÆÐISMENN
STJÓRNA.
Sjálfstæðismenn flagga nú mjög
með tillögum um ýmiss konar
rannsóknir á því, kvernig eigi að
viðhalda jafnvægi í byggð lands-
ins. Um það þarf ekki að deila, að
bygging og rekstur hraðfrysti-
húss hér og dráttarbrautar,
mundi efla atvinnulíf og gera
byggðina lífvænlegri en hún nú
er og þar með spyrna gegn fólks-
flutningunum. 'Eins og sýnt er
fram á hér að framan, getur Út-
vegsbankian lagt fram lánsfé til
þessara mannvirkja og væri sliltt
framlag ekki nema fyrsti skerf-
urinn til þess að Akureyri nyti
jafnréttis við önnui byggðarlög
um lánsfé. Hér geta Sjálfstæðis-
menn því sýnt, hver alvara er í
þingsályktunartillögum þeirra.
Þeir ráða yfir Útvegshankanum.
Þrír af fimm bankaráðsmönnum
hans eru Sjálfstæðismenn og
tveir af þremur bankastjórum eru
líka Sjálfstæðismenn. Og útibús-
stjórann hér eiga þeir að auki.
Skorinorð ályktun
Rithöfundafélagsins
í handritamálinu
Rithöfundafélag fslands hélt
aðalfund sinn á sunnudaginn og
samþykkti þar einróma eftirfar-
andi ályktun um handritamálið:
„Rithöfundafélag fslands lýsir
yfir þessu áliti:
Að undirstaða allra samninga í
handritamálinu hljóti að vera sú
viðurkennjng raunverulegra
hluta, að handritin voru á sínum
tíma gefin og afhent af íslend-
ingum konungi fslcndinga og
þeim háskóla, sem þá var einnig
háskóli fslendinga;
Að handritin voru flutt til þeirr
ar borgar, sem þá og lengi síðan
var æðsta stjórnarsetur fslend-
inga, en þeir áttu þá cnn enga
höfuðborg í sínu landi;
Að handritin hafa aldrci farið
út fyrir íslenzk endimörk, meðan
konungssamband hélzt;
Að aldrei' verði hægt að inn-
ræta íslenzkri þjóð annan skiln-
ing en þennan;
Að þessi skilningur hljóti fram
að ganga, svo fremi þjóðréttur og
bróðurleg sambúð eigi að vera
um Norðurlönd:“
Ályktunartillogan var lögð
fram í byrjun fundar af nokkr-
um félagsmönnum og samþykkt
einróma og umræðulaust. Helgi
Hjörvar, skrifstofustjóri var end-
urkjörinn formaður félagsins.
........... ■ --------------.■*
hrír sálmar Rallgríms
Péturssonar í nýrri
danskri sálmabók
danski sálmabók
Danska blaðið Horsens Folke-
blad birtir 6. febrúar grein um
nýja útgáfu af dönsku sálmabók-
inni og ræðir sérstaklega um þá
nýjung, að í bókinni séu nú 3
sálmar eftir Hallgrím Pétursson,
frægasta sálmaskóid íslendinga.
Er síðan sagt nokkuð frá ævi séra
Hallgríms og skáldskap hans og
því fagnað að sálmar hans hafa
nú verið teknir upp í dönsku
sálmabókina. Er farið mjög lof-
samlegum orðum um þá, svo og
’¥
annan andl,egan kveðskap. sérq
Hallgi’íms.
I