Dagur - 22.09.1954, Qupperneq 6

6
D A G U R
Miðvikudaginn 22. sept. 1954

DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88. — Sími 1166.
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 60.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Innlendar bátasmíðar og erlendar
Á SUNNUDAGINN VAR birti bl. „Tíminn“ í
Reykjavík samtal við Gísla Konráðsson, fram-
kvæmdastjóra skipasmíðastöðvar Kaupfélags Ey-
firðinga hér í bæ. Hefur Gísli þar, svo sem vænta
mátti, margt harla athyglisvert og fróðlegt að
segja um endurnýjun bótaflotans islenzka, að-
stöðu innlendra skipasmíðastöðva til þess að leggja
þar sinn skerf af mörkum og loks viðhorf lands-
laganna og stjórnarvaldanna til þessara mála, eins
og sú afstaða hefur birzt bæði í orði og verki á
undanförnum árum. — Þótt samtal blaðsins við
framkvæmdastjórann færi fram í tilefni af því, að
skipasmíðastöð KEA er nú að hefja smíði 65 smá-
lesta fiskibáts, og snúist að nokkru um starfssögu
þeirrar stofnunar og hin sérstöku viðhorf hennar,
er það þó engan veginn aðalatriðið, heldur er
þarna í stórum dráttum lýst þróun og framtíðar-
horfum harla markverðrar og þýðingarmikillar
innlendrar iðngreinar, sem fyrir fáum árum stóð
með miklum blóma, veitti stórfellda atvinnu í
landinu og reyndist sjávarútvegnum hin þarfasta
hjálparhella í öllu því, er snerti viðhald, endur-
nýjun og aukning skipastólsins — iðngreinar, sem
virtist í hvívetna, og í sem skemmstu máli sagt,
hafa haiia þýðingarmiklu og raunar ómissandi
hlutverki að gegna í atvinnulífi framsækinnar og
vaxandi fiskveiðiþjóðar, enda hlyti þessi ungi og
efnilegi kvistur á meiði íslenzks iðnaðar að eiga
mikla framtíð fyrir höndum, ef vel og hyggilega
væri á spilunum haldið af hans hálfu, og ráða-
menn þjóðfélagsins þekktu í annan stað sinn vitj-
unartíma og ræktu með forsjá og fyrirhyggju
skyldu sína og þjóðfélagsins alls við þennan
þroskavænlega og þarfa nýgræðing í atvinnulífi
landsmanna.
ÞAÐ VAR Á síðustu árunum fyrir heimsstyrj-
öldina síðari — og þó e. t. v. einkum á fyrstu
stríðsárunum þá — að þessi framvinda náði há-
marki sínu. Sem dæmi um þróunina má geta þess,
að árið 1940 hóf skipasmíðastöð KEA starfsemi
sína ó því að leggja kjölinn að m.s. Snæfelli, 165
smálesta skipi, og næstu tvö árin voru í smíðum
þar á stöðinni, auk Snæfells, 2 bátar, 88 smálestir
hvor, og nokkur önnur smærri för og fleytur. En
þetta var svo sem ekkert einsdæmi. Víða annars
staðar á landinu risu upp á þessum árum nýjar
skipasmíðastöðvar, en hin eldri fyrirtæki færðu
einnig út kvíarnar og tóku að sér æ fleiri og stærri
verkefni. Á þeim árum þótti það vænlegt fyrir
unga og efnilega menn að læra báta- og skipa-
smíðar, enda eignaðist þjóðin þá á skömmum tíma
ólitlegan og sívaxandi hóp velmenntaðra og prýði-
lega starfhæfra manna í þessari iðngrein, við hlið
þeirra dugmiklu völunda, er fyrir voru. Og allt
þetta gerðist þrátt fyrir þá raunasögu á hinu leit-
inu, að löggjafar þjóðarinnar og æðstu ráðamenn
höfðu enn ekki skilið sinn vitjunartíma að þessu
leyti, þannig t. d., að efnivöi'ur, er fara skyldu til
íslenzkra nýsmíða á þessu sviði, voru á þeim árum
miklu harðar skattlagðar með tillitslausum og
ósanngjörnum innflutningsgjöldum en sams konar
varningur, sem fluttur var inn í fullsmíðuðum
skipum og bátum, sem gerðir voru af erlendum
höndum í útlendum skipasmíða-
stöðvum.
EN NÚ GERAST snögg og ör-
lagarík þáttaskil í allri þessari
sólarsögu. — Var það vegna þess,
að íslenzku skipin og bátarnir
reyndust verr en þeir útlendu,
eða stæðust ekki samkeppnina að
öðru leyti á jafnréttisgrundvelli?
— Ónei, öðru nær! Óhætt er að
fullyrða, að þeir hafi yfirleitt
reynzt fullteins vel sem þeir út-
lendu, og algerlega staðið þeim ó
sporði í samkeppninni, og það
jafnvel þrátt fyrir óðurnefndan
aðstöðumun, svo óeðlilegur og
ranglátur sem hann þó var. —
Hvað olli þá þessum snöggu um-
skiptum? í sem skemmstu máli
sagt fyrst og fremst það, að „ný-
sköpunarstjórnin“ sæla kom til
sögunnar og kunni ekki önnur
ráð betri til þess að koma hinum
mikla erlenda gjaldeyri, sem
þjóðin átti þá, í lóg, en þau m. a.
að fylla markaðinn með innflutt-
um bátum í stórum stíl. Þar við
bættist síðan óhagstæð afkoma
bátaflotans í mörg ár, einkum
aflabrestur á síldveiðunum, sem
lamaði mjög eðlilega kaupgetu
útvegsmanna.
SÚ SAGA, sem síðan hefur
gerzt í þessum efnum, er bæði
fjölþættari miklu og lengri en
svo, að hún verði rakin til nokk-
urrar hlítar í stuttri blaðagrein.
— En í sem skemmstu máli sagt
standa sakir þannig í dag, að
skipasmíðastöðvar íslenzkar hafa
oftastnær harla lítil verkefni fyrir
dýran og ágætan útbúnað sinn og
duglega og færa völunda, önnui'
en stopular viðgerðir og viðhald,
þegar slíkir hlutir eru þá ekki
einnig sóttir til útlanda! — Ýmsar
þarfar og réttlátar leiðréttingar
hafa að vísu fengizt nú upp á síð-
kastið, fyrir atbeina góðra manna,
á tolla- og skattalöggjöfinni og
framkvæmd hennar að þessu
leyti, og víst er það góðra gjalda
vert, en hrekkur þó engan veginn
til að jafna það misræmi, sem síð-
an liefur skapazt á verðlagi hér á
landi annars vegar og erlendis á
hinu leitinu, svo að innlendir bát-
ar þola nú illa samanburð við
hina erlendu, hvað verðlag snert-
ir, þótt enn séu þeir fyllilega
samkeppnisfærir að öðru leyti,
svo sem um styrkleika og vand-
aðan frágang í hvívetna. Og þegar
þess er gætt, að um 63% af kaup-
verði bótsins er innlendur kostn-
aður, aðallega vinnulaun, og þar
með sparaðui' dýrmætur, erlend-
ur gjaldeyrir, virðist engin fjar-
stæða, heldur sjálfsagður hlutur
og í fullu samræmi við þróunina
á öðrum sviðum atvinnulífsins, —
að hið opinbera skerist hér í leik-
inn og jafni þennan aðstöðumun,
svo að íslenzkar skipasmíða-
stöðvar geti aftur hafið starf sitt
með fullum krafti og hlotið eðli-
lega þróun og þroska. — Það
þykir nú, eins og sakir standa,
ekki sérlega álitlegt lengur að
gerast skipa- eða bátasmiður hér
á landi, með það í vændum að
fá aðeins að sinna viðgerðum og
hvers konar „smáklastri“, sem
ekki þykir ómaksins vert að
sækja til útlandaj Og á meðan
þannig er í pottinn búið, horfir
ekki vænlega um eðlilega fjölgun
og viðhald þessarar stéttar, þegar
gömlu völundarnir hverfa smám
saman af sjónarsviðinu, hver af
öðrum, fyrir aldurs sakir. Þetta
þarf að breytast, og það eru
stjórnarvöld landsins, sem verða
að hafa þar forgönguna og sýna
þessari iðngrein meiri skilning og
liðsemd en verið hefur. Því að
víst er það bæði rétt og satt, „að
varla er það afsakanlegt, að ein
mesta fiskveiðiþjóð heimsins
byggi ekki fleytur sínar sjálf“, og
hafi þó bæði til þess ágætan og
sérmenntaðan mannafla, vélar og
húsakost, en skorti aðeins skiln-
ing og eðlilega liðveizlu stjórnar-
valdanna.
Einhver náungi, sem kallar sig
sjálfur „hálfnafna Jóhannesar",
og segist kominn hér, rétt í þetta
sinn, aftur í gamla hornið sitt —
skrifar blaðinu á þessa leið:
Gáfaður ér jafnan höfuðstór!
HÉR A DÖGUNUM barst mér
með ósköp hægum og ódýrum
hætti í hendur fremur lítið blað
með alveg óvenjulega stórum
„haus“, sem tekur yfir nálega
fjórðung forsíðunnar allrar. —
Með hægum og ódýrum hætti,
segi eg, og horfi þá úr mínum
eigin bæjardyrum, eins og endra-
nær, en ekki blaðsins, sem sjálf-
sagt hefur haft af því bæði kostn-
að og ýmis konar fyrirhöfn að
skila sjálfu sér að láni inn í
bæjargöngin til mín og annarra
borgara hér og vafalaust víðar.
Blað þetta mun koma fremur
stopullega út, en eg hef verið
fjarvérandi úr bænum öðru
hverju að undanförnu, og því að-
eins séð blaðið á skotspónum að
kalla og varla áttað mig fullkom-
lega á því, að slíkur kjörgripur
væri til í henni veröld. En nú tók
eg það upp þaðan, sem það hafði
„legið á gólfi“ og mænt til mín
vonaraugum, hristi af því götu-
rykið og tók að blaða í tvíblöð-
ungnum, því að mér leyst hausinn
stóri allgáfulegur, enda er eg
höfuðstór nokkuð sjálfur, gengur
illa að ná mér í hæfilega stóran
hatt, þá sjaldan eg skipti um höf-
uðfat, og verð því gegnum þykkt
og þunnt að trúa því, sjálfs mín
vegna, að ekkert sé hæft í orð-
takinu gamla, að „heimskur sé
jafnan höfuðstór".
„Stórhöfði" liinn nýi.
HÖFUÐSTÓRA BLAÐIÐ gáfu-
lega kennir sig við einhvers kon-
ar þjóðernis- eða þjóðvarnar-
flokk, og hef eg að vísu áður
heyrt þann flokk nefndan, og þá
einna helzt í sambandi við góða
borgara, sem gengið hafa af sinni
pólitísku barnatrú, tekið nýja trú
og þegið á hennar vísu aflausn og
fyrirgefningu lítilla synd, áður en
þeir hölluðu sér á sitt pólitíska
eyra í hinzta sinn. Svona hafði eg
heyrt að farið hefði fyrir jafn
hrekklausum mönnum, grand-
vörum og ágætum í alla staði og
þeirra Marteini mínum og Kristó-
fer. Og með því að eg heiti nú
(Framhald á 11. síðu).
t0&smí-
'tu
Helgi Valtýssori:
ÖRVHENT SÁLARFRÆÐI
Ávarp til kennara.
I.
Þegar skólar byrja á haustin, og ég sé yngstu angana
litlu tifa upp kirkjutröppurnar með töskuna sína,
vaknar alltaf gömul endurminning í huga mínum og
veldur mér sársauka og hryggðar, eins og þá er hún
gerðist forðum. Og þó er hún ávallt ný á hverju hausti.
— Eg sé í huga lítið barn vera að draga til stafs með
vinstri hendi, og kennarinn áræðir ekki að gera -hina
minnstu tilraun til að sveigja fálmkennda tilraun Jress
í rétta átt, því að „blessað barnið er fætt örvhent, og
verður Jjví að varast að þvinga [nið gegn náttúrlegu
eðli og tilhneigingu“. — Og „þökk sé hinni nýju sálar-
fræði, sem frætt hefur foreldra og kennara um nauð-
syn Jtcss að láta örvhent börn fá að þroskast, eins og
náttúran sjálf hefur ákveðið og ætlazt til". Og þannig
halda svo hinar 200 milljónir örvhentra manna áfram
í heiminúm og skrifa mcð vinstri hendi, þær sent J)á
kunna að draga til stafs. — Þökk sé hinni nýju sálar-
fræði!
Þetta ætti að vera nægilegur inngangur, og ég vík þá
að því, sem fyrir mér vakir. En Jtað er byggt á sann-
færingu minni og reynslu, en ekki á misskilningi og
ósannaðri sálarfræði.
Það eru nú allmörg ár síðan. Eg var að vanda próf-
dómari við burtfararpróf barnaskólans. í ritgerðar-
prófi varð ég þess var, að tvö barnanna í sania bekk
skrifuðu með vinstri hendi. Þetta var ömurleg sjón,
allt að Jiví eins og að sjá fótabæklað barn ganga bogið,
skakkt og skælt í hverri lueyfingu. — Þetta voru lagleg
börn og efnileg, en ltver hreyfing liandarinnar var fum-
kennd og paufaleg, og mér leið afar illa Jjennan cnda-
lausa hálftíma, sem próf Jjetta stóð yfir.
Það er alls ekki sambærilegt að sjá fullorðna vinna
örvhent í samanburði við paufalegt fum barns við örv-
hent skrifstörf, Jjar sem sjást ætti léttur leikur liprar
rithandar.
Ég talfærði Jjetta við skólastjórann eftir á og gat
J>ess, hve mér hefði virzt [>etta .ömurleg- sjón. Og ég
mun hafa spurt: — Hví í ósköpunum hafið }>iö ekki
látið blessuð börnin temja sér að beita hægri hendi
i skrift, hvað sem öðru líður? Og svari skolastjórans
hefi ég ekki gleyint síðan. Það mun liafa verið á Jiessa
leið:
„Sálfræðingar vara álvarlega við því að þvinga ekki
-börnin til að breyta á móti náttúrlegu eðli sínu,“ etc.
£g varð forviða á svarinu og hefi ekki gleymt |>ví
síðan! Hvernig gat nokkur sálfræðingur, verið svo sljór
eða vankunnandi í uppeldismálum, að honum dytti í
hug, að nokkur góður kennari þvingaði barn til nokk-
urs skapaðs lilutar, og allra sízt til erfiðs náms! — Nei,
góður kennari notar allt aðrar áðferðir. Ög reynsla
hans er sú, að barni má kenna nærri því alia skapaða
hluti 2 leik, sem barninu sjálfu er yndi að og átlægja!
Og þd aðferð myndi liann einmitt nota við örvlientu
börninl Og svo einn góðan veðurdag myndu ]>au skrifa
eðlilega og liðlega með hægri hendi, án þess að urn
nokkra þvingun og því síður kraftaverk sé að ræða!
Er Jjetta [rá hægt á þennan hátt og auðveldlega.
Auðvitað. Reynslan sannar Jictta betur en nokkrar
fræðikenningar.
Mikið af Jressari örvhentu sálarfræði er háskaleg og
hjátrúarblandin og sannanasnauð fræðimennska, sem
veldur Jjví, að samvizkusatnir kennarar áræða ckki að
gera neina tilraun upp á eigin spýtur.
£g hefi séð þetta gerast Jiegar á bernskuárum. Æsku-
vinur minn einn skrifaði prýðilega með báðum lwnd-
um, en var þó leiknari með vinstri hendi, því að liann
var raunverulega örvhenur á alla vinnu og hafði einn-
ig lært skrift Jiannig. ITvernig hafði J>á slíkt kraftaverk
getað gerzt? Ósköp einfalt. Hann æfði sig sjálfur og
sigraði, þrátt fyrir alla sálarfræði, sem ltann enda hafði
enga liugmynd um. Og hann var sami káti og fjörugi
strákurinn eftir sem áður. Og þó varð hann að skrifa
mcð venjulegum klofnum penna, sem annars cr ætlað-
ur liægri hendi, og er því erfiðari í vöfum. Ivúlupennar
þekktust þá ekki.
Ég fullyrði að öll örvhent börn geti „kvalalaust"
lært að skrifa með hægri hendi, sé rétt að farið frá
upphafi, og það gerir góður kennari þvingunarlaustl
Þetta ætti að gerta verið skemmtilegur leikur upp á
báðar hendur, og mun ég víkja nánar að því í síðari
hluta greinar minnar. (Framhald).
GRÆNMETISRÉTTIR
Saxað hvítkál.
Hvítkálið er Jrvegið og saxað með hníf á fjöl, J>ang-
að til Jiað er mjög fínt. Þannig er [>að liollast og nær-
ingarbezt.
Saxað grænkál.
Grænkálið er saxað með hníf á fjöl, hrært með ögif
af gulaldin og sykri og litlum rúsínum. Á sama hátt
má fara með spínat og kerfil. Þetta grænmeti er venju-
lega borðað með málamat.