Dagur - 09.02.1955, Qupperneq 7

Miðvikudaginn 9. febrúar 1955
DAGUR
7
„Hæringur" vígSur fil mikiila afreka
Ævintýrið mikla orðið að raunveruleika!
Malenkoff hrökklast frá völdum
- Krúsjeff sigrar í valdabaráttunni
Fyrir nokkrum vikunv hófu blöð
á Vesturlöndum að spá því, að til
tíðinda mundi draga í æðstu
stjórn Rússaveldis og að senn
mundi ljúka því samstarfi, sem
verið hefði um stjóm landsins
síðan Stalin leið, í milli Malaen-
koffs forsætisráðherra, Krúsjeffs
aðalritara kommúnistaflokksins
og Molotoffs utanríkisráðherra.
Vestrænir áhorfendur dróu
ressa ályktun af ýmsum táknum
á himni stjórnmálanna. Brydda
tók á Stalinsdýrkun, sem að
mestu hvarf jafnskjótt og Malen-
koff tók við, blöð stjórnarinnar
tóku að gagnrýna þá stefnu, sem
tilkynnt var eftir andlát Stalins,
að aukin yrði framleiðsla á
neyzluvarningi en minni áherzla
lögð á þungaiðnað. Og fyrir eitt-
hvað 10 dögum þótti ýmsum
áhorfendum sýnt að til tíðinda
mundi draga. Aðalh'amkvæmda-
stjóri flokksins, maðurinn í því
embætti, sem Stalin hélt til dauða
dags, Nikita Krúsjeff, tók að birta
stjórnartilskipanir í eigin nafni
og án undirritunar þremenning-
anna, sem taldar hafa verið að
fara með stjórn lándsins í félági.
' Enda vár ekki langt að bíða úr-
slita.-í gær, er hófst fundur í svo-
riefndu Æðstaráði Sovétríkjanna,
var lesið bréf frá Malenkoff, þar
sem hann biðst dausnai; fí'á emb-
ætti forsætisráðherra, Játar hann
í bréfinu reynsluleysi, sem hafi
orsakað mistök í embættinu,
einkum finnur hann sök hjá sér í
landbúnaðármálastefnu ríkisins.
Er-' í" hréfíhu ijþst. fráhvarfi ■ frá
þeírrí stefnú, að, . auka .ney.dú-
vöfúfrámleiðslú óg lögð áþerzla á
að haldið 'vefði' áfram að byggja
uþþ þúngáiðnáðinn. Játar Malen-
koff auðmjúklega, að vera sekúr
um yfii-sjónir. og kveðst múndi
bæta ráð sitt í hvívetna og reyn-
ast trúr í pýju embætti, sem hon-
um mundi verða falið.
Að sjálfsögðu féllst Æðsta-
ráðið á að veita Malenkoff lausn
í náð, Verður fróðlegt að heyra
fréttir að austan, ef það skyldi
koma fyrir að Æðstaráðið sam-
þykkti ekki ,eim-óma“ einhverja
ákvörðun æðstu valdamanna.
Bulganin marskálkur tekur við.
Síðar í gær var tilkynnt, að út-
nefndur hefði verið til forsætis-
ráðherra í stað Malenkoffs Niko-
lai Bulganin marskálkur, áður
landvarnarráðherra. Um vestræn
lönd er útnefning hans talin stað-
festa, að Krúsjeff hafi borið sigur
úr býtum í valdastreitunni við
Malenkoff, og sé hann nú í raun-
inni valdamesti maður landsins,
þótt hann beri ekki háa ráð-
herratitla. Fylgir hann í því efni
fordæmi Stalins, sem löngum var
aðeins talinn aðalritari kommún-
istaflokksins, þótt hann væri ein-
valdur. Bulganin marskálkur er
59 ára, og var einn af helztu ráða
mönnum á stríðstímanum og þótti
standa sig vel að byggja upp
framleiðslu- og landvarnarkerfið
á þeim tíma. Er hann talinn hafa
meiri reynslu í efnahagsmálum
en hermálum, enda þótt hann
hafi marskálksnafnbót í Rauða
hernum. Þótt fregnir séu enn
óljósar, þykir samt flestum allt
benda til þess, að hinn raunveru-
legi einvaldi Rússlands sé að
verða eða orðinn Nikita Krúsieff,
hinn harðskeytti og harðduglegi
Ukrainumaður, sem á fáum ár-
um hefur hækkað að metorðum
frá því að vera trúnaðarmaður
flokksins í Ukrainu til valda-
mestu stöðu landsins. Þá þykja
þessi tíðindi boða að herinn muni
nú enn eflast að pólitisk\im
áhrrfum.
Harðskeyttari utanrikisstefna
; ' 'W ' V ■ ' • r - ■ • N..VÍ
a ny.
Getum er að þyí leitt, að Molo-
toff muni ekki kemba hærurnar í
utanríkisráðherraembáettinu eftir
þetta. Mun hin - svonefnda
, milda“ stefna í utanríkismálum,-
sem þótti gæta nokkuð eftir and-
lát Stalins, nú þoka fyrir harð-
skeyttari stefnu og öllú líkari því,
sem var á Stalinstímanúm. Bend-
ir aukin áherzla á vöxt þunga-
iðnaðar og ekki á friðsamlegri
tón né brotthvarf frá kalda stríð-
inu. Og sú vonarsól, er neytend-
ur hins mikla ríkis sáu um sinn á
lofti, er Malenkoff hét því að
bæta kjör þeirra, rennur aftur til
viðar og hefur aðeins skinið
skamma hríð. Virðist liklegast, að
milljónimar í Rússlandi verði
enn að þræla fyrir ríkið við að
byggja upp hergagnaiðnað meðan
skortur er á fjölmörgum vörum,
sem taldar eru til nauðsynlegra
lífsþæginda um vestræn lönd.
„Atka“ siglir til suðurheimsskautsins
Það var ekki lítið um dýiðir í
Álasundi og Sunnmæri og víðar
18. f. m., þegar „Síldarolíuvcrk-
smiðjan HÆRINGUR“ var kom-
inn af hafi og lá albúinn í Gagn-
stöðvarvík að Axlarbaki, rétt
norðan við bæinn. Fékk hann
enda hátíðlegar móttökur. svo að
spurðist víðs vegar um Noreg.
Fréttaskeytum og blaðafrcgnum
rigndi um allt land með ítarleg-
úm frásögnum, lýsingum og
inyndúm.
í Gagnstöðvarvik var sarnan-
kominn fjölmennur hópur virðu-
legra boðsgesta þennan dag.
Voru það fyrst og fremst fulltrú-
ar margvíslegra stofnana, stétta
og félaga, m. a.: öll verksmiðju-
stjórn, 011 stjórn síldarsamsölu
Noregs, er hafði komið til hæjar-
ins daginn áður, hæjarstjórn Ála-
sunds og fulltrúar framkvæmda-
ráðs og Verzlunarfélags bæjar-
ins, Utgerðarmannafélagsins,
Sjómanna- og Vélstjórafélagsins,
hankastjórar bæjarins o. m. fl.
Og meðan „vígsluathöfnin“ fór
fram, ræður voru haldnar og
hamingjuóskum rigndi yfir skip-
ið og framtíð þess, sem öll var
talin velta á því, að nægilegt hrá-
efni bærist til verksmiðjunnar,
lögðu 3 fyrstu síldveiðiskipin ó-
vænt upp að „Hæringi“, og „hið
síkvika silfur hafsins“ streymdi
niður í geyma skipsins, og hljóm-
ur þess þefir auflaust ómað í eyr-
úm allra eins. og hróp Hans
klaufa fprþuip,:, „Hæ, hæ. hér
komum v;ið,,,þéi; komum við!“
M ■ ■ :• ,
:' yi't ; H'riv.* .‘Uu'.'V-f
Slaðaummæli........ „.
*»•
Blöð í‘ Norégi höfðu um hríð
verið full af fréttum af „Hær-
ingi“, sem lá í Leirvík á Stoi’ð og
.síðan í Björgvin til skoðunar og:
Imargvísle'gra aðgerða og umbóta.
jVar Iýst '‘allrækilega'f vélakosti.
fians 'ölhimy'^ væútánlegum af-
köstum-' óg Starfshæfni á ýmsa
'vegu. Og ~eðfiléga varð síðan
;Sunnmæringaín',á' að spyrja: - '
—- EffÚ—áý'ó að hann eigi
aðeins áð vinná síldarolíu og srld-
armjöl úr stórsfldinni einni, þá
verðúr'hann að liggja aðgerða-'
laus í Gagnstöðvarvík mestan
hluta ársins?
Svör við slíkum spurningum
voru á reiðum höndum. Formað-
ur verksmiðjustjórnar, Knut
Vartdal og verksmiðjustjóri,
Hilmar Onarheim, höfðu þegar
hugleitt þá hlið málsins, að lok-
inni vetrar- og vorsfldarveiðinni
(jan.—febr.), þótt enn hafi ekki
verið haft í hámæli.
— Hugsast gæti, segir formað-
ur, að verksmiðjan færði sig um
set m. a. til íslands, ef síldin
tæki t. d. að sækja á ný upp að
ströndum Nor-ðurlands. En við
Jan Mayen yrði ekki nægileg
veiði til að vinna úr fyrir verk-
smiðjuna. — Hugsast gæti einnig,
áð, skipið yrði sent suður á síld-
veiðasvæðið á Flatagrunni (í
Kattegat, fyrir sunnan Hlésey).
Þar væru líkindi til að fá nægi-
legt hraefni.
— Já. segir verksmiðjustjór-
inn. Mér þykir raunverulega
vænt um, að við skyldum fá of-
viðri á leiðinni frá Björgvin og
hingað. „Hæringur11 reyndist þá
gott sjóskip, svo að þess vegna
ætti að mega beita honum hvar
sem væri!
Vélar og afköst.
— Dægurafköstin eru áætluð
um 10.000 hektólítrar (hl.), segir
verksmiðjustjórinn, en verða
nokkru minni í upphafi, meðan
verið er að liðka vélarnar; en síð-
an verður innan skamms unnið
af fullum krafti. Birgðageymar
undir síld, olíu og mjöl eru ekk-
ert smáræði. Verksmiðjan getur
tekið við 20.000 hl. hráefnis, en
hefur birgðageymslu fyrir síldar-
mjöl og sfldarolíu, samsvarandi
150.000 hl. hráefnis.
Vélar allar eru fullreyndar,
sefir hann ennfremur, og allt til-
búið að veita síldinni móttöku.
Eg hef starfað við bæði „Clupea“
og „Bras“ en þetta er bezta skip-
ið. Auðvitað mun verða >'art ein-
hverra „barnasjúkdóma“ í fyrstu,
en að þeim loknum mun það
sannreynt verða, að „Hæringur"
er verksmiðja, sem bærinn og
fylkið geta glaðst við.
— Aðvitað er einnig límvatns-
tæki í verksmiðjunni, segir verk-
smiðjustjórinn, og það er lóðið. Á
þann hátt fæst 100 kg. síldarmjöls
úr 4,5 hl., þar sem áður þurfti 5,6
hl. Og svo verður mjölið einnig
verðmætala.
Aflstöð verksmiðjunnar er
mjög mikilsháttar, og ef á þyrfti
að halda, mætti jafnvel tengja
hana rafkerfi bæjarins og senda
því straum. —
Með tilkomu „Hærings“ í
Gagnstöðvarvík er stóriðnaður
hafinn í Álasundi og Sunnmæri.
En eftir því hefur lengi verið
beðið.
„Komdu og skoðað’ í kistuna
mína . . .“ ,
— Það er svei mér margt og
mikið í kassanum. þeim arna!
sagði einn boðsgeistanna, er þeim
hafði verið sýnt nokkur helztu
■artriði, og höfðu þeir þó 'enn ekki*
séð nema helming alls, sem inn-
anhorðs er, segir blaðamaður
„Sunnmærapóstsins“ (stærsta
dagblað Alásunds). Þar er
sem sé raunverulégá allt þaðTsem
þörf getur hugsast-fyrir: vistlejgir
rbúðarklefar, þjört og loftgóð
borðstofa, nýthdku eldhús með
kæliskáp og kqrtöfiuflysjara, bað
og þvottahús, sjúkrahús með til*-
heyrandi aþótéki, vélaverkstæði
o. m. fl. Skipið allt er því raun-
verulega dálítið þjóðfélag út af
fyrir sig • og algerlega óháð
„meginlandinu‘1
í skipinu er einnig efnagrein-
ingarstofa (laboratoríum), þar
sem efnafræðingur vinnur aðal-
lega að nauðsynlegri efnagrein-
ingu og eftirliti með vinnslu
síldarolíu og síldarmjöls. Enda er
það mi'kilvægt verk, og áríðandi
að vel sé til vandað.
Vélakostur skipsins er svo
ríkulegur, að undrum sætir, segir
blaðamaðurinn. Jáfnvel minnstu
vinnslutæki hafa sjálfstæðan raf-
hrey.fil við hlið sér En samt er
hægt að stjórna öllu þessu sam-
eiginlego úr vélamiðstöð skips-
ins. En svo er líka raftengi-tablan
með öllum útbúnaði og gildum
rafsímum mesta furðuverk og
mikilfenglegt, bætir hann við.
Áætlað er að þurfa muni
300.000 hl. hráefnis til þess að út-
koma verksmiðjunnar í ár verði
nægilega hagkvæm. Og í Gagn-
stöðvarvík mun víst enginn efast
um, að því marki verði náð!
Hitt og þetta.
í „vígslusamsæti því, sem hald-
ið var um borð í „Hæringi“ var á
margt minnst og margs getið, m.
a.: Árum saman höfðu for-
göngumenn þessa máls barizt
fyrir að fá leyfi til að byggja síld-
arolíuverksmiðju í Gagnstöðvar-
vík, þar sem lengi hafa verið
geysimikil móttökuskilyrði, síld-
arþrær, steyptir pallar og
bryggjur o. fl. En stöðugar neit-
anir stjórnarvalda og gjaldevris-
nefnda ollu því, að lokum stakk
upp kollinum hugmyndin að leita
um kaup á „Hæringi“. Stóð ltngi
í þjarki um þetta, og mætti málið
í fyrstu mikilli mótspyrnu, ekki
sízt hjá ríkisstjórn, er um ríkis-
ábyrgð var að ræða. Strandaði
málið lengi á ríkisábyrgðmni,
lánveitingum, og loks innflutn-
ingsleyfi.
íslendingar hefðu fyrst krafizt
4 milljón króna fyrir skipið, en
eftir langar umræður og mála-
leitanir selt það fyrir helming
þess verðs. Og að lokum var allt
komið í kring. Bæjarstjórn Ála-
sunds lét gera veg að verksmiðj-
unni, leggja vatnsleiðslu og raf-
leiðslu og keypti einnig hlutabréf
í fyrirtækinu. Síldarsamlag Nor-
egs lagði fram 40% af stofnfé,
bankar í Álasundi studdu upp
undir o. s. frv.
Onarheim verksmiðjustjóri
skýrði gestum frá öllu hinu fiöl-
þætta starfi verksmiðjunnar og af
mi'killi nákvæmni, — hvcrnig
vélar allar störfuðu, frá því síld-
inni væri rennt um borð í skipið,
unz olían fyllir geymana, og síld-
armjölið streymir niður í pok-
ana á sjálfvirkri vog. Það eru
fernar sjálfstæðar vinnslu-ein-
ingar í ,.Hæringi“, og þótti eitt-
hvað kynni að bregðast í einni
þeirra, vinna hinar þrjár fullum
fetum eftir sem áður. Þess háttar
útbúnaður fyrirfinnst alls ekki í
öllum síldarolíuverksmiðjum,
sagði verksmiðjustjórinn að lok-
um ....
Þetta er sagan af ,,Hæringi“ til
þessa, og mætti eflaust ýmislegt
af hepni læra.
Ríkisframlag til vega
hér á þessu ári
Á fjárlögum þessa árs, er fé
ætlað til vega í Eyjafjarðarsýslu,
sem hér segir: Ólafsfjarðarvegur
120 þús. kr., Hrísavegur 25 þús.,
Hörgárdalsvegur ytri 60 þús.,
Hörgárdalsvegur innri 25 þús.,
Vatnsendavegur 20 þús, Lauga-
landsvegur 40 þús. og Eyjafjarð-
arbraut 40 þús., eða samtals 330
þús. kr. — í Suður-Þingeyjar-
sýslu er vegafé þetta: Svalbarðs-
strandarvegur 20 þús., Fnjóska-
dalsvegur í Höfðahverfi 60 þús.,
Kljástrandarvegur 25 þús.,
Fnjóskadalsvegur í Hálshreppi
100 þús., Kinnarvegur við Núp 50
þús., Bárðardalsvegur eystri 45
þús., Bárðardalsvegur vestri 35
þús., Laugaskólavegur 30 þús.,
Mývatnssveitarvegur 50 þús.,
Tjörnesvegur 50 þús.„ Þingeyinga
braut milli byggða 150 þús., Mý-
vatnsöræfavegur 50 þús., eða
samtals til þessara vega 665 þús.
kr. Þá er gert ráð fyrir brú á
Fnjóská undan Þórðarstöðum og
til þess ætlaðar 200 þús. kr.
Metafli á Snæfells-
nesi
Bátar, sem róa frá Ólafsvík, fá
nú mikinn afla á degi hverjum og
metafla í fyrradag. Þá fékk einn
bátur 25 lestir í róðri, og aðrir
litlu minna. Mun tregari afli er
frá verstöðvum við Faxaflóa.
Wellington, Nýja-Sjálandi. —
Fyrir skömmu lagði ísbrjóturinn I
„Atka“ úr bandaríska flotanum
af stað í þriggja mánaða rann-
sóknarleiðangur til þess hluta
Suðurskautslandsins, sem einna
síðast var gerður uppdráttur að.
Með þessari för „Atka“ er haf-
in áætlun, sem m. a. miðar að því
að koma upp stjörnuturni á Suð-
urheimskautsbaugnum og öðrum
á Marie Byrd Land.
Vísindamenn um borð í „Atka“
munu frarwkvæma víðtækar vis-
indarannsóknir, sem eru liður í
undirbúningi að alþjóðleguum
jarðeðlisrannsóknum fyrir árið
1957—58, og mun starfssvið þess-
ara vísindamenna ná allt frá
gufuhvolfinu að sjávarbotninum.
Þessir fyrirhuguðu stjörnu-
turnar Bandaríkjamanna í Suð-
urheimskautinu munu hafa sam-
vinnu við stjörnuturna sex ann-
arra landa, sem hyggjast starf-
rækja rannsóknarstöðvar á þessu
landi árið 1957—58.
Aðalbækistöð „Atka“ verður á
austurströndinni við Weddellhaf.
Slík bækistöð við þá hlið megin-
lands Suðurheimskautsins, sem
að Atlantshafinu snýr, gæti kom-
ið að notum sem lendingarstaður
flugvéla á rannsóknarflugi frá
Little America eða Sultzbergar-
flóa.
Skipið er 80 metra langt og
áhöfnin er 267 manns. Skipstjór-
inn, sem einnig er foringi leið-
angursins, er Glen Jacobsen, yf-
irflotaforingi.