Dagur - 02.11.1955, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 2. nóvember 1955
PÁLL ÓLAFSSON: Ljóð.
Páll Hermannsson valdi
ljóðin.
Nýlega er komin út alveg sér-
stök ijóöabók. Það eru óprentuð
ljóö eftir Fál Ólafsson, og er bókin
rúmlega 200 blaðsíður. Páll Her-
mannsson, fyrrv. alþingismaður,
hefur safnað ljóðunum úr bréfum
Páls og eftir fjölda fólks, sem
kunnað hefur ljóð hans. Má það
merkilegt heita, að hægt sé að
safna svo miklu af óprentuðum
Ijóðum Páls hálfri öld eftir lát
skáldsins. Og er þó mikið enn til
óprentað, einkum skammavísur
hans og grófar vísur. Þykir mér
ólíklegt að þetta sé hægt eftir
nokkurt annað skáld en Pál Ólafs-
son. En það sýnir aðeins vinsæld-
ir ljóða Páls, og hvernig þau hafa
verið lærð og lifað á vörum þjóð-
arinnar.
Páll Hermannssoh skýrir frá
ljóðasöfnuninni í fcrmála og hverj-
ir hafi verið sér hjálplegastir í því
efni. Eru það einkum fjórir menn,
þeir Jón G. Nikulásson, læknir,
Ragnar Ásgeirsson, ráðunautur,
Qísli Helgason, bóndi, Skógar-
gerði, og Pljalti Jónsson, hrepp-
stjóri, Hólum, Hornafirði.
Ljóð eftir Pál Ólafsson hafa áð-
ur komið út í tveimur útgáfum.
Um aldamótin gaf Jón Ólafsson
þau út í tveim bindum og 1944
kom ný útgáfa af þeim hjá Helga-
fellsútgáfunni, og sá Gunnar
Gunnarsson, skáld um þá útgáfu.
Páll Hermannsson skýrir frá
margs konar erfiðleikum við þessa
ljóðasöfnun. En sá var mestur, hve
erfitt var að vita, hvað rétt var,
þar sem orðamunur var á vísun-
um. En engum er betur trúandi til
þess en Páli Hermannssyni að fara
hér sem næst því rétta, svo er
hann kunnugur ljóðum Páls og
anda þeirra. Þá þurfti hann einnig
að ráða fram úr, hvað skyldi birta.
Akvað hann að birta ekki að þessu
sinni neitt verulega af skamma-
vísum skáldsins eða grófum vísum.
En hvernig eru þá þessi nýju
ljóð? Það er skemmst af að segja,
að þarna er margt af fallegum og
léttum kvæðum í anda Páls, svo
að Ijóðavinir geta ekki ann2ð en
lesið þau aftur og aftur. Þó vil eg
ekki þar með segja að flest svip-
meiri kvæði Páls séu ekki áður
fram komin í eldri útgáfum. Þó
eru þarna meðal annars tíu Ijóða-
bréf, sem ekki hafa birizt áður og
er að þeim mikill fengur. Og vel
væri það þess vert að gefa út öll
ljóðabréf Páls í sérstakri útgáfu
og prýðar þau með teikningum
eftir einhvern listamann okkar.
Því' að ljóðabréf Páls eru
skemmtileg og sérstök bókmennta-
grein.
Bókin hefst á kvæðum og vísum
til Ragnhildar. Eru þar margar
innilegar ástavísur, því að hjóna-
band þeirra var sérstaklega ástúð-
legt eins og kunnugt er. En sumar
af þessum vísum og kvæðum eru
ortar til Ragnhildar áður en hún
giftist Páli, en þau unnust hugást-
um mörg ár fyrir giftinguna.
Hér er fyrsta vísa bókarinnar:
„Ástin bægir öllu frá,
enda dauðans vetri,
af því tíminn er þér hjá
eilífðinni betri.“
Hér er önntfr vísa, þar sem
skáldið lýsir ást Ragnhildar:
„Ástin þín er ekki dyggð.
ekki skylda heldur,
hún er ekki heldur tryggð, ,,
hún er bara eldur.“
í kvæðunum um Ragnhildi er
ljóðaflokkur í þrem köflum, sem
sennilega er ortur meðan fyrri
kona Páls er enn á lífi. Þessi
flokkur hefur enga sérstaka fyrir-
sögn. Hann er með því bezta, sem
Páll hefur kveðið. Hann er skrif-
aður með hjartablóði skáldsins.
Páll hefur ekki viljað birta hann
í aldamótaútgáfunni,
Antiars er það kafli út af fyrir
sig og enn óskráður, hvaða áhrif
það hefur haft á ljóðagerð Páls,
að kynni hanshg Ragnhildar stóðu
allt að 2 áratugum áður en þau
áttust. Hann mun hafa ker.nt
henni á Eyjólfsstöðum, þegar hún
var barn, er henni samtíða um
fjögur ár, þegar hún er um tvítugs-
aldur og Páll býr á Völlum. Og svo
bíður hún eftir Páli í 14 ár frá
því, þar til hún er orðin 37 ára.
Ber samband þeirra allt frá því
fvrsta vott um innilega gagn-
kvæma ást.
í bókinni eru mörg grmankvæði,
cem bera vott um fyndni Páls og
gamansemi. Má þar nefna: Minni
ölsins har.s Finnboga, Gamanvísur
um húfuna, Herhvöt, Lögþrota-
staðir, Gátan um L. Popp, frá
Seyðisfirði o. fl., auk sérstakra
vísna. Nýtur fyr.dni Páls sín víða
vel í þessum gamankvæðum.
Af innilegum og fögrum kvæð-
um í bókinni, auk kvæðanna til
Ragnhildar, má nefna: Kvöld-
stjarnan, Húsaiiljurnar á Hallfreð-
arstöðum, Lóan, Vormorgunn, og
Kveðja ti lhörþunnar. Eða er ekki
þessi vísa fögur í einfaldleika sín-
um:
„Nú er úti blessuð blíða,
bænum held eg glaður frá.
Morgunsólin fjallið fríða
fögrum geislum heliir á.
Nú er sumar, nú er vor.
nú er vetrar hulið spor.
Blánar fyrir brosi þínu
blíða vor í hjarta mínu.“
En það þýðir ekki að nefna
heiti kvæðanna. Það þarf að lesa
þau til að njóta fegurðar þeirra og
gamanmála.
Þegar eg las þessi Ijóð, kannað-
ist eg við nokkur þeirra og kunni
ljóðabréfið til Rikarðs Þórólfsson-
ar um þorrabylinn. Áleit eg, að eg
hefði lært það úr ljóðmælum Páls.
En það er þar ekki. Mun eg hafa
lært það barn að aldri af gamalli,
ljóðelskri konu,' sem oft var hjá
foreldrum mínum og söng mikið
af kvæðum Páls. Sumar vísurnar
Orð athafnamannsins
„. . . . Líí okkar er stutt; það er
ekki svo lengi sem við lifum hér;
og er þá ekki ánægjulefira að
hyggja til baka og sjá, að maður
hafi gert einhverjum gagn og varið
nokkrum clögum, peningum o£
ómökum til að styðja að annarra
éaéni oé framförum, heldur en að
sjá, að allur tíminn hefur éenéið í
það að strita sér á sínu heimili, að
miklu leyti út úr mannleéu fé-
laéi. ... Er það ákvörðun lífs
vors, að hver skuli einungis vinna
að sínu éaéni oé út af fyrir sié?
Eður er það eigi fremur, aþ við er-
um settir hér í samvinnu oé hver
'á[áð ’étyðja atmars éaÉns? ■ “ i
(Tryggvi Gunnarsson í ræðu
1S65. Úr bók dr. Þórkels Jó-
hannessonar um Tryggva.)
hef eg lært oíurlítið öðruvísi en er
í bókinni.
Páll var í þrjú ár hjá Birni Pét-
urssyni mági sínum í Jórvík. x
Breiðdal, meðan hann var ungur.
Eru nokkrar vísur til um Breið-
dælinga frá þeim árum. Um svip-
að leyti bjuggu hjónin Jón Þor-
varðsson, yngri í Papey, og Rósa
Snorradóttir frá Eydölum að Osi
í Breiðdal. Um þau kvað Páll:
,,Eg má hrósa Jóni á Osi mínum,
og henni Rósu, hvar sem fer,
hún er ljós í augum mér.“
Þessi vísa er ekki í bókinni, en
ef til vill í safni Páls Hermanns-
sonar.
Jafnvel eilífðarmálin ræðir Páll
Olafsson með sinni alkunnu gam-
ansemi. Síðasta vísan í bókinni er
þannig:
„Þó séu brot til sekta nóg
og syndir, margfaldaðar,
í himnaríki held eg þó
þeir holi mér einhvers staðar."
Eg flyt Páli Hermannssyni beztu
þakkir fyrir söfnun þessara ljóða.
Það er létt yfir þeim og munu
þau gleðja marga vini Páls Olafs-
sonar, ekki sízt á Austurlandi.
Eiríkur Siéurðsson.
! Frú Jóhanna Finn- |
| bogadóttir 90 ára {
| ,22. okt. 1955 |
I Frænka, þér eg jeginn yildi \
í fccrct dýrcin brctg.,
i Þctkkct cillt frá æskudögiim, \
\ círna heilla’ í dag.
\ Margar eru minningarnar, \
bVljög þær sækja á.
\ Margt að þakka, margt. að \
i bíessa, i
i mörgu skýra frá.
\ Allt frá þinnar æskudögum
i örðug var þín för.
\ Samt þér aldrei æðru fengu \
I erfið lífsins kjör.
\ Aldrei hugsjúk, aldrei döpur,
I alltaf stillt og hress,
i barstu lífsins byrðar þungu,
I börnin minnast þess.
I Þolinmóð með Gtiði gekkstu,
\ Guð þitt hæli var.
\ Trúarstyrk þú treystir
f honum,
\ traust þitt öruggt var
\ Þó ctð syrti oft í álinn,
| ætíð ráð þút sást.
\ Guðstraust þitt var geislinn
f bjarti,
\ Guð þér aldrei brást.
i Breiðist yfir brautir þínar
\ bjarmi fagurskær.
\ Eftir lífsins örðugleika
1 allt í Ijósi hlær.
\ Liður senn að síðsta kveldi,
l sól við hafsbrún skín
i Yndislegt þá er að sofna,
= elsku frænka min!
VALD. V. SNÆVARR.
ínnlend íramleiðsla 1»
|)iirrðar gengin - Pétur
segir frá inniendiim og e
í FRÓÐLEGU erindi sem Pétur
Gunnarsson tilraunastjóri flutti í
landbúnaðarþætti útvarpsins á
mánudaginn, gerði liann fóður bú-
peningsins að umræðuefni.
Sem að líkum lætur, verður
fóðrun búfjárins ná allólík eftir
landshlutum að þessu sinni. Eænd-
ur sunnanlands og vestan verða að
fóðra fénað allan á hröktum heyj-
um og fremur litlum. Auk þess er
svo síðslægjan, sem verkaðist
sæmilega í haust, en var fyrir
löngu úr sér sprottin. En á Norð-
urlandi, allt frá Skagafirði til Aust-
urlands, var veðrátta einmuna góð
til heyskapar og eru heyin á því
svæði því að sjálfsögðu mjög góð.
Vegna ástandsins sunnanlands og
vestan gerði ríkisstjórnin ýmsar
ráðstafanir í öryggisskyni. Hey-
sýnishorn voru tekin víðs vegar
frá óþurrasvæðinu og efnagreind.
Var það gert með tilliti til vænt-
anlegra fóðurbætiskaupa.
Tilraunastjórinn gat í upphafi
máls síns á fóðureininguna, sem
lögð er til grundvallar við fóðrun
búpenings. 1 fóðureining er 1 kg.
byggs eða 1,8 kg. af góðri velverk-
aðri töðu. Þegar grasið er ofsprott-
ið, þegar það er slegið, þarf meira
í hverja fóðureiningu og einnig ef
heyið hrekst. Eitt mikilsverðasta
efni töðunnar er eggjahvítan. Hún
er eftir því meiri, sem fyrr er sleg-
ið og betur borið á af köfnunar-
efnisáburði. I ágætri, snemmsleg-
inni og vel verkaðri töðu eru um
170 gr. af hreinni eggjahvítu í
hverri fóðuréiningu, en minnkar
ört ef grasið bíður of lengi eða
heyið hrekst.
Á Norður- og Norðausturlandi
voru þurrkarnir svo miklir og stöð-
ugir, að hætt er við steinefnavönt-
un í heyfóðrinu, sérstaklega í ný-
ræktartöðu. Taldi Pétur Gunnars-
son að í hverju kg. af nýræktar-
töðu væru um 3 gr. af kalsíum en
5 gr. í töðu af gamalræktuðum tún
um. Benti hann í því sambandi á,
að í daggjöf af heyi munaði það
24 gr. fyrir hverja kú, og væri um-
hugsunarvert fyrir bændur. Væri
þessa ekki gætt, gæti fyrr en varði
komið að þvi að augljós steinefna-
vöntun kæmi í Ijós. Þá taldi hann
einnig mjög nauðsynlegt að sjá
kúnum fyrir nægum steinefnum,
ekki sízt í geldstöðunni. Þau söfn-
uðust í beinin, sem varaforði til
næsta mjólkurtímabils. Einnig
væri vert að minna á að lýsi væri
alltaf nauðsynlegt handa kúm. Ein
! matskeið á dag og ætti aldrei að
; gefa annað en gott lýsi.
—o—
Á ÓÞURRKASVÆÐINU, sagði
! hann, að hefðu tapast auðmeltustu
: næringarefni fóðursins. Gerlagróð-
i ur tæki sér bólfestu í röku heyinu
j og heyfrumurnar héldu áfram að
j starfa. Ylli þetta margs konar
j efnaskiptum, sem flest miðuðu að
j því að skemma fóðrið. Vegna rign-
j inganna sunnanlands hefði líka
j eftirtekjan orðið minni af hverjum
j ha. lands. Gæti sá munur numið
j allt að helmingi, þótt sprettan
j væri sæmileg.
\ Búnaðarfélag Islands lét efna-
j greina fóðurgildi heys frá ýmsum
j stöðum og sérstaklega msltanlega
j eggjahvitu þess. Var sýnishornun-
: um skipt í 2 flokka. I öðrum voru
ti": hrakin hey snemmslegin, en í hin-
fóðurbætiskaup
al- og síldarmjöls til
Gunnarsson tilraunastj.
rlendum fóðurtegimdum
um síðslægja sæmilega verkuö.
Rannsóknirnar gerðu Ólafur Stef-
ánsson og Pétur Gunnarsson. Nið-
urstöðurnar sýndu að taðan var
léleg og eggjahvíturýr. Af snemm-
slegnu töðunni þurfti til jafnaðar
2,32 kg. í hverja fóðureininigiu og
af síðslægjunn 2,16 kg. I snemm-
slegnu töðunni voru 83 gr. meltan-
leg eggjahvíta í fóðureiningu og er
það helmingi minna en í vel verk-
aðri, snemmsleginni töðu. En í síð-
slægjunni var aðeins 48 gr. melt-
anleg eggjahvíta.
TILRAUNASTJÓRINN gat þess
að oft gengi illa að fá skepnur til
að eta nægilegt fóöurmagn af
hröktum heyjum. I ornuðum heyj-
um, sem nú væru víðast á óþurrka
svæðinu, rynnu eggjahvítuefnin
saman og reyndust tormelt fyrir
kýr og væri nauðsyn að gefa
grænt hey með.
Til dæmis um þetta nefndi hann
heysýnishorn •-úi» BórgarÍirði. Þar
reyndist eggjahvítan í hverju kg.
126 gr., en þar af aðeins 18 gr.
meltanleg.
Þá gerði hann votheyið að um-
talsefni. Til þess að fá gott vothey
þyrftu að myndast mjólkursýrur.
Þær myndast af sykri. En í sumar
er sykurmagnið lítið í heyjunum,
sem auk þess eru gróf og stórgerð
og illa fallin til votheysgerðar,
nema þau væru söxuð og marin.
Að siðustu gerði tilraunastjórinn
fóðurbætisþörfina að umræðuefni.
Sýnt er að mikið þarf að gefa í
vetur af kjarnfóðri, sunnanlands,
bæði Iýsi, steinefna- og eggjahvítu-
ríku fóðri, til uppbótar hinu stór-
skemda heyi. Sem betur fer, er
dýrasta og betza eggjahvítuefnið
ríkulegt í innlendum fóðurtegund-
um, svo sem í síldarmjöli, karfa-
mjöli, hvalmjöli og fiskimjöli.
Síldarmjölið er eggjahvíturíkast.
En því miður var ekki til nema
1000 tonn af því eftir síldarver-
tíðina í sumar, og er það þegar
uppselt. I góðu síldarmjöli er um
70% eggjahvíta. Úr hausum og
slógi er mjölið verra og ætti að
vera mikill verðmunur á því. í
hvalmjölinu er 65% eggjahvíta og
hráfita 5—6%. Það er dökkleitt
og lyktarsterkt, en gott fóður. í
því er 4—5% vatn og aska 24—
26%. Af því hefur verið selt inn-
anlands í sumar um 1000 tonn og
er ekki meira til. Hvalmjölsfram-
leiðslan hefur þó aukizt ár frá ári.
Það kostar 230 kr. pr. 100 kg. á
framleiðslustað. — Karfamjölið er
með 60—64% eggjahvitu og kost-
ar 240—250 kr. 100 kg. Af því er
enn til nokkurt magn. — Þá er
fiskúrgangur ágætt fóður, en sein-
legt að brytja það niður og önglar
hafa stundum grandað búfénu.
Hin eggjahvíturíku fóðurefni
eru dýrust á heimsmarkaðinum og
þvi mikilsvert að oftast er fram-
leitt nægilega mikið af þeim inn-
anlands.
NÚ STENDUR stórfelldur inn-
flutningur fóðurbætis fyrir dvrum.
Verðið er eitthvað hagstæðara en
í fyrra. Mais kostar 182,30 kr.,
Hominy feed 170,19, Hominex
169,86, kurl. maís 182,22, hveiti-
(Framhald-á. ll.-síðu).