Dagur - 23.12.1970, Side 32

32
JÓLABLAÐ DAGS
trúðum því, að Hitler ætlaði að
hjálpa okkur til sjálfstæðis. — En
hann sveik okkur. Hann samdi um
það við Mussolini, að við, 250 þús-
und Tyrólar, yrðum fluttir inn fyr-
ir landamæri Þýzkalands. Það vild-
um við auðvitað ekki með nokkru
móti. Ég man þegar Hitler fór til
Rómar að semja við Mussolini, þá
lá leiðin í gegn hjá okkur, og hvar-
vetna safnaðist fólkið við veginn
með kröfuspöld sín og bænir. En
þegar hann fór til baka, vildi hann
•ekki láta fólkið sjá sig, en ók með
lokaða glugga. Þá var hann búinn
að svíkja okkur, og það vissum við
strax, en þó betur síðar. Brenner-
landamærin áttu að vera hin „ei-
lífu“ landamæri.
Árið 1939 áttum við að velja um
framtíð okkar í opinberum kosning-
um, livort við yrðum þýzkir ríkis-
borgarar eða ítalskir. Móðurmál
okkar var þýzka. 90% kusu Þýzka-
land, en án þess að flytja. Eftir fyrri
heimsstyrjöldina var samþykkt í
aðalfriðarsamningunum, að Suður-
Tyrólar fengju sjálfstæði. En þegar
Mussolini kom til valda, strikaði
hann þetta bara út, og gerði okkur
að einu „héraði“ Italíu, en sendi
okkur 150 þúsund ítali til að setj-
ast að hjá okkur sem innflytjendur.
Eftir síðari heimsstyrjöldina voru
aftur gerðir samningar, þar sem
okkur var heitið sjálfstæði. F.n það
fór eins og fyrri daginn, að samn-
ingar voru að'eins á pappírnum,
þangað til fólk fór að sprengja, eins
og Þingeyingar.Þá loksins fengum
við verulegt sjálfsforræði og ítalska
og þýzka voru jafnrétthá ríkismál.
— En pú munt hafa verið i Þýzka-
landi rétt fyrir striðið?
Ég var í Berlín 9. nóvember 1938,
nóttina voðalegu. Verzlanir Gyð-
inga voru áður merktar og fólk var-
að við að eiga viðskipti við Gyðing-
ana. Þeir voru brennimerktir af
nasistunum í augum almennings. —
En loks tók steininn úr, og það var
hafin eins konar árás á fyrirtæki
þýzkra Gyðinga í borginni. Yfir-
völdin sneru sér undan á meðan
almenningur lét gréipar sópa í
verzlunum, rændu, brutu og smán-
uðu Gyðingana á allan hátt. Sumir
komu með vagna til að flytja vör-
urnar heim til sín. Þetta stóð í einn
sólarhring, að undirlagi nasistanna.
Þennan dag sagði kona sú, er ég
leigði herbergi hjá: Nú er eitthvað
að gerast í bæntun. Nú aetlum við
loksins að sýna Gyðingunum hvern-
ig á að fara með þá. — Ég fór til að
sjá það með eigin augum. Og hví-
lík ósköp. Það sást naumast heil
rúða í nokkurri Gyðingaverzlun, og
ekki nóg með það. Fólkið tók allt,
sem það girntist, sumir mikið, aðrir
lítið. Konur voru ekki lengi að
klæða sig í pelsana og stinga á sig
skartgripunum, þótt þær væru svo
sem ekki verri en karlmennirnir.
Sumir fóru heim með ekki minni
hluti en píanó. Ég kom að dálítilli
tóbaksbúð. Þar var allt bramlað og
brotið. Ungir menn létu greipar
sópa og formæltu kaupmanninum,
liræktu á hann og köstuðu í hann
vindlingum. Aðrir báru út heilu
kassana af tóba.ki og gáfu þeim, sem
liafa vildu, og þeir komust ekki með
sjálfir. Kaupmaðurinn stóð í búð
sinni og haggaðist ekki. Hann var
með æðsta heiðursmerki þýzka
hersins á brjósti sér. Hann sagði:
Gerið eins og ykkur sýnist. Ég er
ekki hræddur, hef barist fyrir
Þýzkaland og þarf ekki að bera kinn
roða fyrir sjálfum mér eða öðrum.
Rétt á eftir heyrði ég við hliðina á
mér á ensku: Þetta er hörmulegt. —
Ég hvíslaði á móti: Guð hjálpi
þeim, sem nú eru að ræna, ef hlut-
irnir skyldu nú snúast við.
— Vissi almenningur hvað var
gert við Gyðingana?
Nei, sjálfsagt fæstir. Ég hafði
ekki heyrt getið um hinar hræðilegu
fangabúðir, sem síðar vitnaðist um,
en ég hafði, eins og fleiri, heyrt, að
það ætti að flytja Gyðingana til. En
það var nú af einhverjum ástæðum
ekki gert, heldur var þeim útrýmt
í milljónatali. Það er blettur, sein
aldrei verður af þveginn.
— Þú hefur stundað leiðsögn hjá
ferðaskrifstofum?
Já, hjá Ferðaskrifstofu ríkisins,
Ferðaskrifstofunni Sögu til útlanda,
og nú síðustu fjögur árin hjá
1' erðaskrifstofu Zoega í Reykjavík.
Ég Iief þessi síðustu ár verið farar-
stjori Panoramaferða, eins og þær
eru nefndar, en það er ellefu daga
ferðir lrá Reykjavík vestur á Snæ-
fellsnes, norður í land, austur á Hér-
að og suður til Hornafjarðar. Út-
lendingarnir eru, held ég, að níutíu
og níu hundraðshlutum, harð-
ánægðir með þessar ferðir, og koma
sumir aftur og aftur.. Ég byrja á
því að reyna að opna augu ferða-
mannanna fyrir því, Iivað þeir geti
séð og skoðað í náttúrunni, í lands-
laginu sjálfu, gróðrinum, jarðmynd-
uninni og svo auðvitað í hraunum,
jöklum, fossum og hvérum. Og þá
bendi ég þeim á lindarvatnið, sem
sprettur upp úr jörðinni og er bæði
tært og heilnæmt. Fólkið undrast
þetta og dásamar og vill fá að teyga
þetta vatn. Það leggst niður og
drekkur og drekkur, eins og þyrstir
stórgripir. Bæði finnst því vatnið
dásamlegt, og svo er þetta svo ein-
stakt í augurn fólks, sem aldrei hef-
ur þckkt annað vatn en það, sem
búið er að marghreinsa og er í raun
og veru alls ekkert vatns, eins og
við köllum það. Hér á landi þurfum
við ekki að nota vatnið úr klóökk-
unum til að framleiða ncfyzluvatn,
eins og margir aðrir verða að gera.
Matur og gisting líkar vel. Alveg
sérstaklega er fólk hrifið af fiskin-
um okkar og margt vill borða hann
tvisvar á dag. Thuleölið frá Akur-
Framhald á blaðsíðu 18.