Dagur - 08.12.1981, Qupperneq 8

Minning:
Halldóra
Bjarnadóttir
Kveðja frá Lystlgarðlnum á Akureyri
Þær konur, sem á sínum tíma
komu á fót Lystigarðinum á Ak-
ureyri, unnu verk sín í kyrrþey.
Að minnsta kosti er erfitt að finna
ritaðar heimildir um þau störf,
Halldóra Bjarnadóttir.
sem þær leysu af hendi. Undan-
tekning eru þó fundargerðir
Lystigarðsfélagsins, en þærskráði
Halldóra Bjarnadóttir allt frá
stofnfundi félagsins og fram yfir
1920. Við fráfall brautryðjandans
Önnu Schiöth árið 1921 tók
Halldóra við formennsku félagsins
og hafði hana með höndum, þar
til hún fluttist úr bænum nokkr-
um árum síðar. Halldóra mun
hafa beitt sér fyrir því, að nem-
endum barnaskólans voru fengn-
ir gróðurreitir til að annast í
Lystigarðinum. Munu það vera
fyrstu skólagarðar hér á landi og
þekki ég engin eldri dæmi slíkra
garða erlendis frá heldur.
Með Halldóru Bjarnadóttur er
hinn seinasti af stofnendum
Lystigarðsfélagsins fallinn frá.
Æfiskeið þessarra frumherja
heyra nú minningunum til, en á
hverju vori, þegar björkin laufg-
ast og laukurinn grær, verður
hugsjón þeirra okkur veruleiki.
Jóhann Pálsson.
® ®
nýjar Skjaldborgarbækur 1
Útgáfubækur Skjaldborgar eru eftirfarandi:
Aldnir hafa orðið, 10. bindi, skráð af Erlingi Davíðssyni.
Undir fjögur augu, eftir Erling Davíðsson.
Gaman að lifa, æviminningar Jóhanns Ögmundssonar, skráðar af Erlingi
Davíðssyni.
Með reistan makka, sögur af hestum, skráðar af Erlingi Davíðssyni.
Meðal gamalla granna, eftir Braga Sigurjónsson.
Lengi væntir vonin, 3. bindi æviminninga Einars Kristjánssonar.
Fornar rætur, ástarsaga, eftir Aðalheiði Karlsdóttur.
Ást og dagar, ástarsaga, eftir Guðbjörgu Hermannsdóttur.
Mannlíf í mótun, síðara bindi æviminninga Sæmundar G. Jóhannessonar.
Skíðakappar fyrr og nú. Haraldur Sigurðsson safnaði og skráði.
Minningarbók íslenskra hermanna 1914-1918. Stór og vönduð bók,
bundin í skinnband.
Dvergmál, Ijóð, eftir Baldur Eiríksson.
Hans hágöfgi, hörkuspennandi bók, eftir David Beaty.
Geimskipsmáninn dularfulli, eftir Don Wilson.
Barna- og unglingabækur:
Geiri „Glerhaus", eftir Indriða Úlfsson.
Systurnar í Sunnuhlíð, eftir Jóhönnu Guðmundsdóttur.
Bjössi og hvolpurinn hans, eftir Heiðdísi Norðfjörð.
Dolli dropi í Kina, eftir Jónu Axfjörð.
Káta á hættuslóðum, eftir Hildegard Diessel, 11. Kátu-bókin.
Bækur fyrir alla fjölskylduna
Bókasala hjá Skjaldborg stendur nú sem hæst.
Bækurnar fást hjá öllum bóksölum.
Tryggið ykkur eintak í tíma.
Skjaldborg
MINNING - FRIÐRIK A. FRIDRIKSSON
Séra Friðrik Aðalsteinn Friðriks-
son. fyrrum prófastur á Húsavík er
látinn og verður til moldar borinn í
dag. Hann andaðist á sjúkrahúsinu
þar 16. nóvember síðastliðinn eftir
nokkurra vikna legu vegna afleið-
inga heilablóðfalls, fullra 85 ára að
aldri. Á Húsavík hefur hann dvalið
ásamt konu sinni hin seinustu ár
meðal vandamanna og vina, að
loknu löngu preststarfi þar og síðar
í nokkur ár á Hálsi í Fnjóskadal.
Mannfræðirit, svo sem Guðfræð-
ingatal, Kennaratal og íslenskir
samtíðarmenn geyma heimildir um
ætt hans og æviferil fram á efri ár.
— Margir munu geta hans að
verðleikum. Sá er þetta ritar lætur
eftir sér að rifja upp í fáum orðum
persónuleg kynni og minnast frá-
bærra hæfileika hans og mann-
kosta.
Á útmánuðum 1934 sá ég séra
Friðrik í fyrsta sinn. Það var
messudagur á Hálsi, og kirkjugestir
sátu í stofu að lokinni guðsþjónustu.
Presturinn, Ásmundur prófastur
Gíslason, var þá kvaddur fram
vegna gestkomu. Brátt kom hann
inn aftur og vísaði á undan sér
ókunnum manni. Við litum öll
upp. f dyrum stóð ungur maður, en
þó fullþroska, dökkur á hár, en þó
yfirlitsbjartur, þrátt fyrir auðsæjan
þreytusvip eftir langa göngu í
þungri færð. Teinbeinn og upplits-
djarfur ávarpaði hann kirkjugesti
alla í senn, einarður en látlaus. Séra
Ásmundur kynnti gest sinn, Húsa-
víkurprestinn nýja, er komið hafði
þangað frá Ameriku á liðnu vori,
en væri nú á léið til Akureyrar og
vænti bíls á móti sér að Skógum.
Prestarnir ræddust einir við yfir
borðum og við hlýddum á. En brátt
reis séra Friðrik úr sæti og kvaðst
verða að halda för sinni áfram. Ég
bauð samfylgd mína og að bera
tösku hans.
Aldrei gleymist mér þessi för
okkar um barangurinn milli Háls
og Skóga. Ég spurði, hann svaraði.
Hann færði umræðuefnið út og á
hærra svið. Honum var gefið að
láta aðra sjá sýnir undir hönd sér.
— Bíll beið við Skógahlíð og lagði
þegar á brattann. Ég stóð einn eftir
og fannst sem eitthvað sérstakt
hefði skeð. Ég var annar en áður.
Er ég kom heim á Skógahlíð hélt ég
enn á tösku séra Friðriks.
Árin liðu, og það heyrðist sitt
hvað um nýja prestinn á Húsavík.
Hann gekk stundum í vinnuföt-
um og vann eins og vikingur. Hann
safnaði um sig ungum og gömlum
og stýrði bæði karlakór og kirkju-
kór. Hann orti ljóð og söngtexta.
Hann samdi lög. Hann skrautritaði
og skrifaði nótur, líklega fegur en
nokkur annar íslendingur á þeirri
tíð. Hann bjó bækur undir prentun,
ýmist einn eða með öðrum. Nefna
má: Þingeysk ljóð, Afmælisdaga-
bók sérstæða, og skráði til ljósrit-
unar kórlög og lög við Passíusálm-
ana. Síðar á árum þýddi hann
merka skáldsögu: „Hún Antónía
mín,“ er ber þýðanda sínum ljósara
persónulegt vitni en venjulegt er
um þýðingar.
Áður en langt leið var séra Frið-
rik orðinn fyrirliði nýrrar presta-
kynslóðar í héraðinu, frjálshuga,
starfsglaðra manna, er kenndu til í
þrautum sinnar tíðar og voru
ákveðnir í að láta gott af sér leiða.
Þeim tókst að gera hugsandi, gagn-
rýna almenning kirkjunni vinveitt-
ari en áður og glöggsýnni á að í
siðalögmáli og kærleiksboðun
Krists felast allar þær mannbóta-
hugsjónir, sem mannkynið hefur
eignast og haldbestar hafa reynst.
Um annasaman áhugamann
leika jafnan vindar úr ýmissi átt, og
tíð séra Friðriks á Húsavík var
engin undantekning hvað það
snerti þar skiptust á skin og skúrir,
sársauki og sæld. Auk starfa
prestsins var hann hlaðinn öðrum
störfum fyrir bæjarfélag sitt og
sýslu.
Ég sá hann oftast um langt skeið í
lok hvers sýslufundar á Húsavík. I
kveðjuhófi er sýslumaður var vanur
að halda í fundarlok, var hann
ávallt boðinn. Með honum kom
hressandi gustur. Lund manna
léttist og gladdist.
Karl Kristjánsson, sem þá var
enn sýslunefndarmaður Húsavík-
ur, gat þess þar eitt sinn við mig, að
þá á útmánuðunum hefðu þeir séra
Friðrik gert sér það til gamans að
yrkja daglega sína vísuna hvor. Ein
þessi vísa prestsins var svona:
„Skynjun helg og hugsjón
góð,
heim og líf sem fegrar,
viðlag sé við yndisóð
iðju hversdagslegrar."
Hversdagsiðja hins dugandi,
heiðvirða manns er yndisóður hans
til lífsins. Dýpri skilningur og hærri
skal vera honum lífsfylling.
Þannig fór séra Friðrik á kostum.
Hugurinn hvarflar einnig til
konu séra Friðriks. —Á námsárum
sínum kynntist hann ungri
menntakonu, Gertrud Estrid Elise.
Foreldrar hennar voru Holger
Nielsen ríkisskjalavörður í Kaup-
mannahöfn og kona hans Dagmar,
fædd Thomsen.
Ung ferðaðist hún um vegleysur
íslands nær hálfhring um landið til
móts við örlög sín. Ung lifði hún
síðan með manni sínum þeirra
frumbýlingsár í annarri heimsálfu,
Ameríku, þar sem hann var þjón-
andi prestur frjálslyndra íslenskra
safna um skeið. Fullþroskuð kona
skóp hún þeim heimili að nýju við
nyrsta haf, er þau fluttu til Húsa-
víkur 1933, og gegndi þar vanda-
sömum störfum utan heimilis og
innan í þrjá áratugi af sínum kunna
dugnaði. Sá einn sem reynir, veit
hvað það er að eiga maka af öðru
þjóðerni, skipta um föðurland og
leitast síðan við af alúð að verða
honum og þjóð hans samstiga í
blíðu og stríðu. Það tókst henni
með ágætum.
Aldur færðist yfir þessi hjón sem
aðra og eðlilegum starfstíma lauk á
Húsavík. Beint lá við að þau flyttu
til Reykjavíkur, þar sem margs var
að njóta og aðstaða best til að sinna
fjölþættum hugðarefnum að frjálsu
vali, En sú för var aldrei farin. Þess
var óskað við séra Friðrik, að hann
tæki að sér um stundarsakir að þjóna
Hálsprestakalli, þar til annar prest-
ur yngri leysti hann af hólmi.
Hann fékkst ekki um, þótt við-
brigðin yrðu mikil, að hverfa frá
hinni hátimbruðu Húsavíkurkirkju
til litlu sveitakirknanna í Fnjóska-
dal. Og dvölin þar varð ekki aðeins
tvö misseri eða svo, heldur nærfellt
átta ár.
Ég sannfærðist brátt um, að hér
undu þessi rosknu hjón sér vel og
kölluðu í gamni þetta tímabil Indí-
ánasumarið þeirra. „Indíánasum-
ar, hvað er átt við með því?“ kann
einhver að spyrja. Það er sumar-
aukinn ljúfi, sem enginn getur full-
treyst að komi að liðnum anna- og
uppskerutíma, en getur orðið allra
stunda bestur. Sumarið er þá að
ljúka hlutverki sínu, skila ávöxtum
liðins þroskaskeiðs í fang framtíð-
ar.
En hafi þessi tími á Hálsi verið
presthjónunum góður, þá var hann
safnaðarfólkinu það ekki síður.
Þau miðluðu því af þekkingu sinni
og lífsreynslu, en þó fyrst og fremst
af kærleika sínum og góðhug. f
fersku minni þess er prestkonan
roskna, er kenndi börnunum
sönginn, æfði kirkjukór á heimili
sínu og spilaði án endurgjalds við
guðsþjónustur manns síns á
annexíunum, vann sér vinarhug á
hverju heimili prestakallsins og
prjónaði í tómstundum fatnað til
þess að gefa litlum börnum, sem
voru að rísa á legg. — Barnaskóli
sveitarinnar naut starfskrafta hjón-
anna beggja. Þar var þeirra ávallt
beðið með óblandinni gleði.
Séra Friðrik var bæði óvenjuleg-
ur kennari og prestur. Boðskapur
hans var háleitur og fagur. í hríf-
andi ræðu, sem hann eitt sinn flutti
á bændadegi Suður-Þingeyinga á
Laugum og kallaði Draumsól,
komst hann meðal annars þannig
að orði:
„Draumsólirnar leita stöðugt
ljóssins. Það ættum vér líka að geta
gjört. Því að yfir oss skín ljósið, sem
„upplýsir hvern mann,“ — ljósið
Krists, sem kom til að sýna oss
kærleika, og hjálpa oss að vaxa í
elsku, þekkingu og allri greind.
---------Getur það dulist nokkr-
um þeim, er um það hugsar, að
draumur Guðs býr í hverri manns-
sál?“
Við fráfall þessa hugljúfa manns
leitar þrátt á hugann erindi Sig-
urðar Sigurðssonar frá Arnarholti:
„Þungt er tapið, það er vissa —
þó vil ég kjósa vorri móðir:
að ætíð megi hún minning kyssa
manna, er voru svona góðir —
að ætíð eigi hún menn að missa
meiri og betri en aðrar þjóðir.“
Blessuð sé minning séra Friðriks
A. Friðrikssonar.
28. nóvember 1981,
Jón Kr. Kristjánsson.
8 - DAGUR - 8. desember 1981