Dagur - 05.10.1982, Side 4

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÖLF 58, AKUREYRI
RITSTJÓRNARSÍMAR: 24166 OG 24167
SlMI AUGLÝSINGADEILDAR OG AFGREIÐSLU: 24222
RITSTJÓRI OG ABYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÓRNSSON
BLAÐAMENN: ASKELL ÞÓRISSON OG GYLFI KRISTjANSSON
auglYsingastjórl frImann frImannsson
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT H.F.
Bylting í
samgöngumálum
Gífurlegar framfarir hafa orðið í vegamálum á
Norðurlandi og raunar um allt land á undan-
förnum tveimur til þremur árum. Málflutning-
ur einstakra stjórnarandstæðinga um annað
breytir þar engu, en gerir almenningi hins
vegar kleift að leggja raunsætt mat á það sem
þeir hafa fram að færa í pólitískri umræðu.
Staðreyndirnar tala sínu máli og fólk finnur þá
miklu breytingu sem orðin er til batnaðar. Þeir
sem lítið vilja gera úr vegaframkvæmdum
gera sjálfa sig að ómerkingum.
Töluverður hluti vega á Norðurlandi er kom-
inn með bundið slitlag. Nefna má vegi í Húna-
vatns- og Skagafjarðarsýslum, sem enginn
kemst hjá að taka eftir sem þar ekur um. Veg-
urinn milli Dalvíkur og Akureyrar er nær allur
kominn með bundið slitlag og ný brú er komin
á Svarfaðardalsá. Þá hefur á síðustu árum
náðst merkur áfangi í samgöngumálum Þing-
eyinga. Þar má nefna að bundið slitlag er kom-
ið á leiðina frá Húsavík að Skjálfandafljóti og
sífellt er unnið að Víkurskarðsveginum, sem
auðvelda mun samgöngur milli Eyjafjarðar og
Þingeyjarsýsla. Er gert ráð fyrir að vegurinn
um Víkurskarð verði tekinn í notkun á næsta
ári.
Síðast en ekki síst má nefna þá geysilegu
samgöngubót sem er af Sléttuveginum, sem
öðru nafni hefur verið nefndur hafísvegur.
Aukafjárveiting fékkst á sínum tíma til að
hraða uppbyggingu vegarins um Melrakka-
sléttu vegna hafíshættu. Nauðsynlegt var
talið að gera samgöngur á landi tryggari svo
byggðirnar á Norðausturlandi einangruðust
ekki alveg þó hafís hamlaði samgöngum á sjó.
Nú er merkum áfanga náð því búið er að
byggja upp veginn frá Leirhöfn að Raufarhöfn.
Enn er ólokið framkvæmdum við vegarkafla á
leiðinni milli Raufarhafnar og Þórshafnar og
frá Þórshöfn til Vopnafjarðar. Verður fram-
kvæmdum haldið áfram á næsta ári.
Mikilvægt er að ekki þurfti að skerða fé til
annarra vegaframkvæmda í Norðurlandi
eystra vegna hafísvegarins, þar sem til hans
fékkst sérstök fjárveiting að verulegu leyti.
Þegar Víkurskarðsvegurinn verður kominn í
gagnið verður rutt í burtu mesta vegartálman-
um milli mið- og austurhluta Norðurlands,
sem er vegurinn um Vaðlaheiði. Þegar búið
verður að lagfæra veginn um Hörgárdal og
Öxnadal má segja að nokkuð tryggar sam-
göngur verði einnig komnar við Norðvestur-
land.
Ein meginforsendan fyrir viðgangi hinna
strjálu byggða út um landið er að samgöngur
séu með sæmilegum hætti. Þeim framkvæmd-
um sem lýst hefur verið hér má líkja við bylt-
ingu. Vel hefur verið að málum staðið. Þessi
bylting stendur enn. Afrakstur hennar getur
orðið sá að fleiri fáist til að vinna við fram-
leiðslustörf út um landið, sem brauðfæða
þessa þjóð.
Hvað er að
teljast marktækur?
í gömlum blaðabunka á heimili
mínu rakst ég á eintak af Degi frá
21. september sl., þar sem blöstu
við mér myndir af tveim efnilegum
alþingismönnum. Annar þeirra var
Stefán Guðmundsson, sem vill að
„framkvæmdastjórinn finni orðum
sínum stað“. Við nánari aðgæslu
kom í Ijós, að Stefán Guðmunds-
son var 'áð krefja framkvæmda-
stjóra Fjórðungssambands Norð-
lendinga um að finna orðum sínum
stað, sem hann setti fram í skýrslu
sinni á síðasta fjórðungsþingi, og
Dagur mun hafa birt 2. september
sl. Tilefni þess, að Stefán biður
framkvæmdastjórann að finna orð-
um sínum stað er m.a. það, að þau
eru sett fram af manni „sem maður
skyldi ætla að væri marktækur“.
Eins og lesendur Dags geta sagt sér
sjálfir verður að fást úr því skorið,
hvort maður í starfi framkvæmda-
stjóra Fjórðungssambands Norð-
lendinga teljist marktækur.
í grein Stefáns er því varpað
fram, að ummæli mfn, í áður-
nefndri skýrslu, um Framkvæmda-
stofnun ríkisins séu „án nokkurs
rökstuðnings komi óorði á Fram-
kvæmdastofnun ríkisins“. Hefði
Stefán kynnt sér betur þann kafla
skýrslunnar, sem fjallar um
byggðastefnu, þá hefði hann getað
kynnt sér að ég hrakti þau tvö
meginatriði í þeim áróðri sem nú er
uppi um vinnubrögðin í Fram-
kvæmdastofnun. Orðrétt sagði ég í
skýrslu minni: „Menn hafa eignað
það byggðastefnu að of margir
skuttogarar eru í landinu. Séu hins
vegar athuguð skipakaup síðustu
ára hefur bróðurparturinn farið á
suðvesturhornið." Þessi ásökun
hefur verið megináróðurinn gegn
byggðastefnu í dag. Það hefur ver-
ið blásið út, þegar" Stefán Guð-
mundsson og aðrir landsbyggðar-
menn hafa barist innan Fram-
kvæmdastofnunar í að tryggja
byggðarlögum úti á landi skuttog-
ara, sem ella hefði blætt út atvinnu-
lega séð. Skömmu eftir að ég flutti
skýrslu mína á síðasta fjórðungs-
þingi upplýsti Árni Benediktsson,
stórnarmaður í fiskveiðasjóði,
bæði í Tímanum og Degi, að aukn-
ing fiskiskipaflotans á suðvestur-
horninu hefði verið 54% á síðustu
árum, en á sama tíma hefði flotinn
aðeins aukist um 18% fyrir vestan,
norðan og austan.
Ennfremur sagði ég orðrétt í
skýrslu minni: „Reynt er að koma
óorði á byggðastefnuna, þegar
þessum rekstri þ.e. fisk'veiðum óg
fiskvinnslu er veitt skuldajöfnun-
arlán úr Byggðasjóði." Áður hafði
ég vikið að því að fiskvinnslan og
útgerðin hefur ekki haft viðunandi
rekstrargrundvöl. Skömmu eftir að
skýrsla þessi var flutt var fiski-
skipastóllinn stöðvaður, vegna
rekstrarerfiðleika. Nú kom í ljós að
ekki áttu í hlut eingöngu fyrirtæki
úti á landsbyggðinni, heldur miklu
frekar fyrirtæki á suðvesturhorn-
inu. Skýrslur Framkvæmdastofn-
unar ríkisins bera það með sér, að
Byggðasjóður hefur í stórum stíl
lánað fé til sérstakra fyrirgreiðslna
og fjárhagslegrar endurskipulagn-
ingar til Reykjaness og Reykja-
víkur. Slíkar lánveitingar til Faxa-
flóasvæðisins hafa farið vaxandi
með breyttri samsetningu stjórnar
Framkvæmdastofnunar ríkisins og
e.t.v. vegna fyrirmæla ríkisstjórn-
ar. Engan skyldi undra, að í árs-
skýrslu Framkvæmdastofnunar
fyrir þetta ár komi í ljós að lánveit-
ingar til skuldaskila á vegum
Byggðasjóðs, vegna fiskvinnslu og
útgerðar fari vaxandi, án nokkurs
tillits til byggðasjónarmiða. Fátt
hefur verið meira notað sem
áróður gegn byggðastefnu og starf
semi Framkvæmdastofnunar, en
þessar lánveitingar, sem stafa af
ófullnægjandi rekstrarskilyrðum
sjávarútvegsins. í skýrslu minni
sýndi ég að þessi áróður gegn stofn-
uninni er rangur og á sér ekki stað í
raunveruleikanum. Ég hefi hér á
marktækan hátt sýnt fram á, að
byggðastefna og stjórn Fram-
kvæmdastofnun ar sé höfð fyrir
rangri sök um að bera ábyrgð á
óeðlilegri stækkun fiskiskipaflot-
ans, og einnig að lán til skuldajöfn-
Áskell Einarsson.
unar og sérstakrar fyrirgreiðslu í
sjávarútvegi, til að fjármagna
hallarekstur, sé sérstakt byggða-
mál.
Það getur ekki stafað af óvildarhug
til byggðarstefnu og áratugastarf-
semi Framkvæmdastofnunar ríkis-
ins að ég lét frá mér fara eftirfar-
andi ummæli í skýrslu minni til
fjórðungsþings um framkvæmd
byggðastefnu:
„Hinu gleyma menn að byggða-
stefna áttunda áratugsins var sú
framleiðslustefna, til lands og
sjávar, sem sýndi og sannaði að
þjóðin gæti búið í landi sínu á inn-
lendum atvinnuvegum. Þetta er
uppbyggingarstefna, sem skapaði
þjóðinni góð lífskjör.“ Fátt lýsir
betur árangri áttunda áratugsins í
byggðamálum og árangri af starfi
þeirrar stofnunar, sem stofnuð var
fyrir áratug, til að hafa forystu um
framkvæmd byggðastefnu. Ég von-
ast fastlega til, að Stefán Guð-
mundsson og aðrir í Framkvæmda-
stofnun telji slík ummæli marktæk.
En hverju reiddust þá goðin í
glerhöllinni við Rauðarárstíg?
Stefán hefur orðrétt eftir mér eftir-
farandi ummæli í skýrslu minni:
„Það er búið að koma óorði á
byggðastefnuna svonefndu. Þetta
má að mestu rekja til handarbaka-
vinnubragða í Framkvæmdastofn-
un ríkisins á kauphallarmarkaði
hinna pólitísku hrossakaupa.“
Hér að framan hefur verið rakið,
hvernig óvildarmenn hafa komið
óorði á byggðastefnu, varðandi
skipakaupalán og vegna lána til
skuldajöfnunar. Ákvæði laga um
Framkvæmdastofnun ríkisins um
hlutverk Byggðasjóðs markar
verulega verksvið hans. Hér er um
að ræða skýr lagaákvæði, að það sé
hlutverk sjóðsins að stuðla að jafn-
vægi í byggð landsins með fjárhag-
slegum stuðningi til framkvæmda
og til eflingar atvinnulífs, með hlið-
sjón af landshlutaáætlunum. Þá er
einnig kveðið svo á um að sjóður-
inn skuli aðstoða til að bæta
búsetuskilyrði í einstökum byggð-
arlögum og koma í veg fyrir að líf-
vænlegar byggðir fari í eyði. Þessi
lagaákvæði eru það afdráttariaus,
að ekki ætti að vera ástæða til að
sjóðsstjómin væri í nokkmm vafa
um hlutverk sitt. Á dögum fyrstu
stjórnar Framkvæmdastofnunar
ríkisins var dregin markalína frá
Þorlákshöfn að Akranesi, það
svæði var ekki talið koma til greina
um lánveitingar úr Byggðasjóði.
En á dögum næstu stjórnar var
byrjað að lána inn á Reykjanes-
svæðið til skipakaupa, ef andvirðið
færi til nýsmíða á þeim svæðum,
sem nytu almennra lána úr Byggða-
sjóði. Á síðari ámm er svo komið
að fiskveiðar og fiskvinnsla í
Reykjavík og Reykjanesi nýtur
orðið sömu fyrirgreiðslu og önnur
landsbyggð frá Byggðasjóði.
Næsta stigið var stigið, þegar
Suðumesjasvæðið naut sömu fyrir-
greiðslu hjá Byggðasjóði og svæðin
utan Faxaflóa. Nú má segja að
lokastigið sé hafið þegar farið er að
lána til höfuðborgarsvæðisins til
tölvustöðva, gatnagerðar, fólk-
vangsvegar og gangna fyrir hesta-
menn við Rauðavatn. Við þetta
bætist lánveiting til Þingvallavegar,
sem að vísu telst til Suðurlands, en
stuðlar ekki að sérstökum sam-
göngutengslum, eins og vegur yfir
Þverárfjallið á milli Skagafjarðar
og Húnaflóa. Menn spyrja hverju
svona þróun sæti. í fyrstu stjórn
Byggðasjóðs átti enginn Reyknes-
ingur sæti. Meirihluti stjórnar var
af Vestfjörðum og Norðurlandi. í
þeirri stjórn, sem nú situr eru jafn-
margirstjórnarmenn af Reykjanesi
og frá Vestfjörðum og Norður-
landi. Þróun útlána og útlánaverk-
efni sýna að taka verður tillit til
breyttra hlutfalla í stjóminni, þrátt
fyrir skýlaus lagafyrirmæli um
verkefni Byggðasjóðs. Þetta sann-
ar þá fullyrðingu mína um hrossa-
kaup. Ráðstöfun Byggðasjóðs eru
handarbakavinnubrögð, þar sem
ekki er fylgt lagaákvæðum um
stefnumið sjóðsins.
Á sínum tíma, þegar fé fékkst til
samgönguáætlunar Vestfjarða og
atvinnumálaáætlunar Norður-
lands, að láni frá Viðreisriarsjóði
Evrópu, var það afmarkað fjár-
magn til þeirra verkefna, sem við-
komandi áætlun fjallaði um. Slík
vinnubrögð eru fyrir löngu aflögð
og má segja að samgönguáætlun
Norðurlands hafi verið síðasta
verkefnið í þessum hópi. Árlega
vinnur Byggðadeild að byggðaá-
ætlunum, sem telja má landshluta-
áætlanir í skilningi Framkvæmda-
stofnunarlaganna. Nú erekki leng-
ur til siðs að marka fjármagn
Byggðasjóðs slíkri áætlanagerð.
Það er engin launung á því að þær
áætlanir, sem gera ráð fyrir veru-
legri fjármagnsbeiningu til verk-
efna í samræmi við áætlunargerð-
ina njóta ekki náðar hjá stjórn
Framkvæmdastofnunar ríkisins.
Viðbár-
an er sú að stjórnin geti ekki bund-
ið hendur sínar fram í tímann.
Kjami málsins er sá, ef fjármagn
sjóðsins er markað eftir samþyk-
4 - DAGUR - 5. október 1982