Dagur - 11.01.1983, Blaðsíða 6

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
RITSTJÓRNARSlMAR: 24166 OG 24167
SlMI AUGLÝSINGADEILDAR OG AFGREIÐSLU: 24222
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON
I BLAÐAMENN: EIRlKUR EIRlKSSON, GYLFI KRISTJÁNSSON
OG ÞORKELL BJÖRNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRfMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Framfaraskeið þrátt
fyrir verðbólgu
Þótt árangur stjórnarsamstarfsins varðandi
verðbólguþróun sé harmsefni út af fyrir sig
er rangt að kveða upp allsherjar áfellisdóm
um stjórnartímabil ríkisstjórnar Gunnars
Thoroddsens. Um það mun sagan dæma
þegar þar að kemur og margir eru þeir þjóð-
félagsþegnar og kjósendur sem sjá annað í
stjórnarathöfnum en vankanta og mistök.
Fyrst og fremst ber að minnast þess að tek-
ist hefur að halda uppi fullri atvinnu í land-
inu og góðri afkomu alls almennings. ísland
má heita eina landið í allri Evrópu þar sem
ekki er atvinnuleysi. Munu allir sammála
um að til mikils sé að vinna að þeirri sér-
stöðu verði haldið.
Á þessa leið komst Ingvar Gíslason,
menntamálaráðherra, að orði í áramóta-
grein sinni í Degi. Hann sagði að miklar
framkvæmdir hefðu verið í vegamálum,
flugmálum og öðrum samgöngumálum. Á
sviði heilbrigðis- og félagsmála hefði miklu
verið áorkað til framfara og bættrar þjón-
ustu. Skóla- og íþrótttahúsbyggingar væru
að rísa af grunni um allt land, ekki síst á
Norðurlandi, og áætlanir fyrirliggjandi um
áframhaldandi uppbyggingu á því sviði.
„Unnið hefur verið að byggingum yfir
menningarstofnanir sem varða landið allt,
s.s. Þjóðarbókhlöðu sem beðið hefur verið
eftir í 30 ár. Loks á tímabili þessarar ríkis-
stjórnar hefur verið unnið markvíst og
hindrunarlaust að byggingu útvarpshúss,
sem lengi hefur verið um rætt en lítið miðað
til þessa. Ríkisútvarpið hefur að öðru leyti
eflst á þessu stjórnartímabili og er það hvað
merkast að útvarpið hóf fasta starfsemi á
Akureyri s.l. sumar, sem hefur gefist afar
vel og stóraukið hlut Norðlendinga í
dagskrá útvarpsins. Unnið er að innrétt-
ingu nýs útvarpshúss á Akureyri.
Fyrir bein áhrif og tilstuðlan ríkisstjórnar-
innar hafa ný atvinnutækifæri komið til sög-
unnar víða um land, svo að segja alls staðar
þar sem þeirra var talin þörf. Má þar m.a.
nefna togarann Stakfell á Þórshöfn, sem
jafnframt er ætlað að sjá Raufarhöfn fyrir
hráefni, enda samrekstur þessara kaup-
túna um skipið.
Þrátt fyrir örðuga glímu við verðbólgu-
drauginn hefur stjórnartímabilið verið
framfaraskeið, sem lengi verður munað
eftir“, sagði Ingvar Gíslason, menntamála-
ráðherra, í áramótabréfi sínu í Degi.
Guðmundur Sigvaldasoi
Fræðslunámsk
sveitarstjórnari
„Mennt er máttur" segir gamalt
máltæki. Skólar, fræðsla, nám-
skeið, menntun, kynning eru orð
sem heyrast eða eru lesin á hverj-
um degi. Próf og starfsréttindi
verða æ samtengdari þættir á
vinnumarkaðnum. Sá sem ekki
hefur prófskírteini upp á vasann á
nú stöðugt færri úrkosti um
atvinnu.
Samfélagið gerist ennfremur
flóknara og „ógegnsærra" með
hverju árinu. Áhrif umheimsins á
það aukast, og streymi og magn
hvers konar upplýsinga eykst,
fleiri og fleiri vandamál koma upp
(eða eru búin til) og sífellt fleiri
leiðir eru reyndar til að bregðast
við vandamálum og öðrum
málum.
Pað eru ekki aðeins hinir al-
mennu borgarar sem þurfa að
hafa sig alla við að fylgjast
með uppbyggingu samfélagsins
eða „kerfisins“, eins og það er oft-
ast kallað. Þeir sem eru kjörnir af
borgurunum til að stjórna „kerf-
inu“ þurfa að sjálfsögðu að
þekkja það eins og kostur er, eigi
stjórn þeirra að bera árangur.
Bæjarfulltrúar og hreppsnefnd-
armenn á íslandi eru samtals um
1200 að tölu. Þeir koma alls staðar
að úr önn hins daglega lífs, hver
með sína reynslu og þekkingu, úr
öllum mögulegum skólum, en þó
fyrst og fremst úr skóla lífsins.
Það er e.t.v. megin forsenda þess
að stjórnun sveitarfélaga á íslandi
hefur alltaf gengið vel og að ekki
er ástæða til annars en ætla að svo
muni áfram verða.
Engu að síður koma æ fleiri
þættir til álita þegar ráða þarf
fram úr verkefnum sveitarstjórn-
anna. Sveitarstjórnarmálefni eru
smám saman að verða „fag“ eins
og svo margt annað í samfélaginu.
E.t.v. verður ekki undan því
komist að þau verði að fagi, en um
leið er sú skylda lögð á herðar
samfélaginu að allir þeir sem
veljast til starfa á vettvangi sveit-
arstjórnarmála eigi þess kost að fá
fræðslu í faginu. Að öðrum kosti
er lýðræðinu hætta búin.
Samband íslenskra sveitarfé-
laga hefur á sviði fræðslustarf-
semi, svo sem á öðrum sviðum
sveitarstjórnarmálanna, haft með
höndum all umfangsmikið starf.
Ber þar fyrst að geta útgáfu tíma-
rits sambandsins, Sveitarstjórnar-
mála. Það hefur í fjörutíu ár flutt
sveitarstjórnarmönnum mikla
fræðslu og margvíslegan fróðleik,
auk þess að vera tengiliður sam-
bandsins við sveitarfélögin og
vettvangur skoðanaskipta. Nám-
skeið og ráðstefnur sem Samband
íslenskra sveitarfélaga hefur stað-
ið fyrir á undanförnum árum
skipta tugum.
Landshlutasamtök sveitarfé-
laga hafa með útgáfu fréttabréfa,
funda- og ráðstefnuhaldi og pers-
ónulegri ráðgjöf átt sinn þátt í að
treysta þann grundvöll sem við-
horf og ákvarðanatekt sveitar-
stjórnarmanna byggjast á.
Á síðasta kjörtímabili höfðu
nokkur landshlutasamtakanna
frumkvæði að námskeiðum um
afmörkuð svið sveitarstjórnar-
málanna úti um byggðir landsins.
Á Norðurlandi voru haldin nokk-
ur námskeið um bókhald sveitar-
félaga sem einkum voru ætluð
oddvitum sveitarhreppa. Þessi
námskeið, þó stutt væru, þóttu
takast mjög vel og þar kviknaði
hugmyndin að koma þyrfti á
fræðslu í málefnum sveitarstjórn-
armanna almennt.
Það varð að samkomulagi að
Samband íslenskra sveitarfélaga
og Fjórðungssamband Norðlend-
inga hefðu samvinnu um að halda
nokkurra daga námskeið, þar sem
gerð yrði tilraun til að fara yfir alla
grunnþætti íslenskra sveitar-
stjórnarmálefna. Ákveðið var að
miða slíkt námskeið við þátttöku
þeirra sveitarstjórnarmanna sem
ekki höfðu setið í sveitarstjórn
fyrr en eftir síðustu sveitarstjórn-
arkosningar.
Á Norðurlandi eru nú um 350
sveitarstjórnarmenn, þar af um
170 sem ekki sátu í sveitarstjórn á
síðasta kjörtímabili. í byrjun var
aðeins gert ráð fyrir einu u.þ.b. 30
manna námskeiði, sem stæði í
þrjá daga. Var ákveðið að það
yrði haldið á Húsavík dagana 4.-
6. nóvember sl. Námskeiðið var
kynnt öllum nýjum sveitarstjórn-
armönnum á Norðurlandi, auk
oddvita hverrar sveitarstjórnar. í
ljós kom að mikil þörf var á slíkri
fræðslu og má gera að því skóna
að fyrr hefði þurft að taka til við
þetta verkefni.
Það var stór hópur áhugasamra
þátttakenda sem safnaðist saman
við morgunverðarborðið á Hótel
Húsavík fimmtudaginn 4. nóvem-
ber. Vegna mikillar aðsóknar
varð að víkja nokkuð frá fyrirhug-
aðri hámarkstölu þátttakenda
þannig að tala þeirra varð 39 þeg-
ar upp var staðið. Það vakti strax í
upphafi athygli hvað konur voru
margar í þessum hópi, en þær
voru 15 að tölu. Lýstu sumirþeirri
skoðun sinni að þetta sýndi að
konur taki þau verkefni sem þær
taka að sér almennt af meiri festu
en karlar. Um það skal ekki dæmt
hér enda líklega mála sannast að
slíkt sé mjög einstaklingsbundið.
í hópnum voru fulltrúar smárra
og stórra sveitarfélaga, óbreyttir
og æðra settir o.s.frv. Allt þetta
myndaði hóp fólks sem var að tak-
ast á við ný verkefni og var tilbúið
að leggja á sig stranga skólabekk-
setu í þrjá daga í von að vera bet-
ur í stakk búin að leysa vanda
norðlenskra sveitarfélaga.
Námskeiðið hófst á stuttu
ávarpi framkvæmdastjóra Fjórð-
ungssambandsins, Áskels Einars-
sonar, en hann hafði allan undir-
búning og alla umsjón námskeiðs-
ins með höndum. Þá var hitað upp
fyrir hin erfiðari málefni með því
að spjalla um uppruna og sögu
sveitarfélaga á Islandi, íslensku
sveitarstjórnarskipanina og sögu
Fjórðungssambands Norðlend-
inga. Björn Friðfinnsson, for-
maður Sambands íslenskra sveit-
arfélaga, og Áskell Einarsson
lögðu þessi mál fyrir og svöruðu
spurningum um þau. Þetta er
mikil saga og þar er mikill akur
óplægður fyrir sagnfræðinga
framtíðarinnar. Brautryðjandi
þessara rannsókna og höfundur
grundvallarritsins „Saga sveitar-
stjórna á íslandi" er Lýður
Björnsson, sagnfræðingur.
ritari á Sauðárkróki, og Birgir L.
Blöndal, aðalbókari Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga.
Stöðugt færast sveitarfélögin
meira í fang án þess að hafa í öll-
um tilvikum fjármuni til að standa
undir því. Stærstur hluti þeirra
breytinga í samfélaginu, sem áður
var minnst á, snerta fjármál sveit-
arfélaga á einn eða annan hátt. Á
síðustu 10 árum hafa ýmsar breyt-
ingar orðið á verkefnum sveitar-
félaganna, fyrst og fremst í átt til
bættrar þjónustu við íbúana. Það
sem fyrir 10 árum var innt af hendi
með glöðu geði af sjálfboðaliðum
á vegum ýmissa samtaka er nú í
umsjá viðeigandi stofnana sveit-
arfélagsins með launuðu starfs-
fólki og tilheyrandi. Að sumu
leyti hefur þróunin gengið svo
langt að þau félagasamtök sem
áður voru alfarið rekin af sjálf-
boðaliðum fá nú meiri og minni
styrki úr sveitarsjóðum.
Mannafli við opinbera þjón-
ustu óx hér á landi um tæplega
7.000 manns á árunum 1970-
1979. Þessi aukning er til komin
vegna nýrra þarfa og í von um að
geta veitt betri þjónustu. Til að
greiða viðbótarþjónustuna þarf
aukna skattheimtu sem eykst
sífellt. Kerfið þenst út. Nú eru
hins vegar uppi vaxandi efasemdir
um að aukin framlög til hins opin-
bera tryggi bætta þjónustu við
borgarana. Skattþegnarnir gerast
sífellt órólegri, ekki síst vegna
þess að áform stjórnvaldanna um
niðurskurð útgjalda renna hvað
eftir annað út í sandinn.
Það tæki sem sveitarstjórnir
hafa yfir að ráða til að stjórna um-
fangi þjónustunnar, framkvæmd-
um og skattheimtunni á sveitar-
félögin eru hinar árlegu fjárhags-
áætlanir fyrir sveitar- eða bæjar-
sjóði. Hver fjárhagsáætlun kveð-
ur á um hlutfall útsvarsálagningar
og annarrar álagningar í sveitar-
félaginu svo og um framkvæmdir
og þjónustu sem veita á á kom-
andi fjárhagsári. í fjárhagsætlun-
inni felst líka spá um framtíðina
og hún þarf að vera eins nákvæm
og kostur er á. Erfitt er að spá um
fjármálaleg atriði á íslandi í dag
og stundum er það meira heppni
en nokkuð annað ef vel tekst til.
En við það ástand sem ríkir hér
á landi í þessum efnum er einmitt
mjög mikilvægt að fjárhagsáætlun
standist, ef ekki á illa að fara, þar
sem fjármagnið er bæði torfengið
og dýrt.
Að loknum hádegisverði hót-
elsins, þann 4. nóvember, sem í
senn var vel útilátinn og ljúffeng-
ur, var tekið til við fjármálalega
hlið sveitarfélaganna. Frummæl-
endur voru Björn Friðfinnsson,
Snorri Björn Sigurðsson, bæjar-
Debet og kredit, eignir og
skuldir, gjöld og tekjur, fastafjár-
munir og eigið fé. Sveitarstjórn-
armenn komast ekki hjá því, svo
vel sé, að tileinka sér þessi og önn-
ur lykilhugtök bókhaldsfræð-
anna. Stjórn sveitarfélagsins á allt
sitt undir góðu bókhaldi og góð
bókfærsla borgar sig ótrúlega
fljótt. í stærri sveitarfélögum sjá
sérstakir starfsmenn um þessa
hlið stjórnunarinnar, en í hinum
minni verða hinir kjörnu fulltrúar
að sjá um þetta sjálfir. í flestum
tilvikum tekur bókhaldið mikinn
hluta af tíma oddvitanna í sveita-
hreppunum, svo að eftir stuttan
tíma í starfi eru þeir orðnir þjálf-
aðir bókfærslumenn, hafi þeir
ekki verið það áður. En alltaf má
leita meiri fullkomnunar í þessu
fagi eins og öðrum og fræðsla um
bókhald og reikningsskil sveitar-
félaga á að vera hvað hagnýtasti
6 - DAGUR -11. janúar 1983