Dagur - 14.01.1983, Blaðsíða 6

••
AÐALSTEENN JONSSON l SJOFN:

5 h att ^
„Ég var varaður við þegar við fluttum hingað norður, að Ak-
ureyringar væru crfiðir, tómar klíkur og leiðlnlegt fólk og ég
kveið fyrir undir nidri. En ég verð að segja það að okkur var
tekið afskaplega vel. Ég ienti méð ágætismanni, Ragnari
Óiasyni, og það skapaðist strax vinátta á milli okkar sam-
hliða starfinu. Og ég man eftir skemmtilegu atviki sem gerð-
ist þegar ég fór að reyna að laga mig að háttum fólksins hér.
Ragnar gekk með hatt á hÖfði sér og tók ofan virðulega
þegar hann mætti fólki á götu. Við áttum jafnan samleið
öfan af Brekku og niður i Sjöfn og mér fannst dálítið klaufa-
legt að hann var með hatt og tók ofan en ég gekk berhöfð-
aður. Og ég tók upp á því að ganga mcð hatt ogekki nóg með
það. Ég tók einnig upp á þeim ósóma að reykja pípu um svip-
aðjeyti en kunni hvorugt.
Við höfðum verið boðin heim til hjóna eitt kvöld og
nokkrum dögum síðar mætti ég frunni á götu í Hrafnagils-
stræti. Ég yar með hattinn og pípuna og það var bleyta eða
slabb á götunni. Ég hélt um pípuna með hægri hendi og þeg-
ar ég mætti frúnni heilsaði ég að sjálfsögðu með hattinum
eins og finn maður og bauð góðan dag um leið. Vjð það
missti ég pípuna. Ég ætlaði að reyna að grípa pípuna en þá
missti ég hattinn. Og við þessar æfingar allar saman datt ég
kylliflatur fyrir framan frúna. Hatturinn og pípan rúlluðu
sína leið, en frúin horfði á mig með meðaumkvun og gekk
síðan í burtu. Það var ekki andskotalaust að læra þetta allt
saman, en þetta atvik varð til þess að ég steinhætti með hatt-
inn og pípuna líka.“
Aðalsteinn Jónsson, efnaverk-
fræðingur og framkvæmdastjóri
Sjafnar á Akureyri, er viðmæl-
andi okkar í Helgar-Dags viðtali
að þessu sinni og sagan skemmti-
lega hér að framan lýsir mannin-
um nokkuð vel. Hann er afar létt-
ur og viðræðuljúfur maður og á
auðvelt með að sjá spaugilegu
hliðarnar á lífinu og gamansög-
urnar þarf ekki að „taka með
töngum“ frá honum. Aðalsteinn
og fjölskylda hans hafa búið á Ak-
ureyri síðan 1957, en frá því hann
fæddist, 1928, og fram að því
hafði gengið á ýmsu.
„Ég er Hafnfirðingur, þaðan
sem Hafnárfjarðarbrandararnir
landsþekktu koma, næst yngstur
12 systkina. Mér er óhætt að segja
að ég sé kominn af einni stærstu
ættinni þar og ég held að það séu
komnir fimm ættliðir út frá móður
minni, sem dó 93 ára í sumar. Ég
missti föður minn ungur, var 7 ára
þegar hann dó, þannig að það
voru erfið ár fyrir móður mína
sem stóð ein uppi með barnahóp-
inn.
Byrjaði í málaraiðn
Það þótti mikið fyrirtæki á þeim
árum að ganga menntaveginn án
kuiHM
þess að hafa traustan fjárhagsleg-
an bakhjarl og ég var byrjaður að
læra málaraiðn. Reyndar var ég
að mála skólastjóraíbúðina í
Flensborgarskóla þegar Benedikt
Tómasson, sem þá var skólastjóri
og hafði verið minn kennari, fór
að róa í mér að halda áfram námi.
Hann hringdi m.a. norður til
skólameistara, sem þá var Sigurð-
ur Guðmundsson, og ætlaði aði
koma mér í Menntaskólann hér á
miðju skólaári. En það var ekki
hægt þannig að ég settist í
landspróf í Flensborgarskóla og
tók það próf 1944.“
- Þannig að þessi maður hefur
haft mikil áhrif á þitt líf.
„Já, það er óhætt að segja það
og ég hef ávallt verið honum mjög
þakklátur fyrir. Ég kom því á
framfæri við hann þegar hann
kom hingað norður og það var
verið að jarðsyngja föður hans í
Saurbæjarkirkju. Þá kom hann til
mín og bað mig að syngja við út-
förina. Mér var það ljúft og ég
notaði tækifærið til að láta hann
finna að hann hefði haft mikil og
góð áhrif á mitt líf.
Eftir námið var ég í vafa hvað
tæki við. Ég hafði unnið við að
mála á sumrin, nema eitt sumar
sem ég vann hjá Lýsi og mjöl. Þá
hitti ég Þórð Þorbjarnarson, sem
þá var forstjóri Rannsóknarstofn-
unar fiskiðnaðarins. Ég fór að
spyrja hann um möguleika á að
læra fiskiðnfræði. Það varð úr
samkvæmt hans ráðleggingum
þegar ég var orðinn stúdent að
ég komst í samband við mann sem
hét Dr. Drummond og var yfir-
maður fiskrannsókna sem stað-
settar voru bæði í Hull og
Grimsby. Ég komst ekki til náms
strax og svo fór að ég kenndi við
Flensborg einn vetur. En síðan lá
leiðin til Skotlands til þess að læra
efnaverkfræði við Royal Technic-
al College í Glasgow, samkvæmt
ábendingu Dr. Drummonds, og
ætlunin var að starfa hjá honum
við rannsóknir á sumrin.
Óvænt áfall í Edinborg
Ég sigldi með Gullfossi og kom til
Edinborgar. Þar ætlaði ég að hafa
viðdvöl í þrjá daga, skoða borgina
og þess háttar og fékk inni á ágætu
hóteli. Og að hætti innfæddra,
sem fá sér morgunblað til lesturs
með morgunverði, gerði ég slíkt
hiðsamafyrstamorguninn. Ogþá
rak ég augun í stóra fyrirsögn sem
ég gleymdi aldrei: „Dr. Drum-
mond og fjölskylda hans myrt í
Frakklandi“. - Þetta var eini
maðurinn af 50 milljónum í Bret-
landi sem ég átti að hafa samband
við og það þyrmdi yfir mig. Morð-
ið á Drummond og fjölskyldu
hans var frægt sakamál og við
þessa fregn féll ég alveg saman.
Ég var gráti næst og velti því fyrir
mér að hætta við allt saman og
snúa heim og fara að mála eða
eitthvað svoleiðis. En þó varð úr
að ég fór til Glasgow með pappír-
ana frá Dr. Drummond. Þar sett-
ist ég í skóla en það varð ekkert úr
því að ég færi að vinna við fisk-
rannsóknir, þar sem hann var
látinn. Ég kom heim á sumrin til
að vinna fyrir mér við ýmislegt
sem til féll.
í Skotlandi giftist ég stúlku frá
Glasgow, Patricia Wood (Pat),
haustið 1955, útskrifaðist árið
eftir og við komum heim þá um
sumarið með fyrsta barn okkar.
Búslóðin okkar komst fyrir í
jeppa sem ég hafði keypt á 25
pund. Þetta var opinn blæjubíll,
dálítið beyglaður eftir árekstur og
með málningarklessum hér og þar
en annars í fínasta lagi. Á þessum
bíl héldum við til Edinborgar, en
þegar þangað kom stöðvaði lög-
reglan okkur og spurði hvert ég
væri að fara með þetta drasl. Þeir
kölluðu jeppann ekki „jeep“
heldur „heep“ sem þýðir hrúga.
Góð handbremsa
Þeir gerðu athugasemdir við það
að ég sá ekki út um afturrúðuna
en bíllinn var þannig hlaðinn að
ég gat það ekki og ekki hafði ég
hliðarspegil. En bíllinn var opinn
á hliðunum og ég sagðist sjá ágæt-
lega út þar. Því næst vildu þeir fá
að athuga hvort handbremsan
væri í lagi en hún var biluð og
óvirk. Ég dró hinsvegar upp
handbremsustöngina og þeir fóru
afturfyrir og reyndu að ýta
bílnum. Það tókst þeim auðvitað
ekki því ég stóð sem fastast á fót-
bremsunni á meðan þannig að
þetta var í lagi. Nú tókum við upp
léttara hjal og þeir vildu fá að vita
hvert ég væri að fara með þetta
drasl. Eg sagði þeim að áfanga-
staðurinn væri ísland og þá
spurðu þeir hvort ég ætlaði að
keyra alla leið!
Þegar við komum heim þurfti
að fá innflutningsleyfi fyrir bílinn
og það var ekki auðvelt á þeim
tímum. Nú beitti ég konunni fyrir
mig og hún hélt á fund Brian Holt
eftir að innflutningsleyfi hafði
verið neitað á Innflutningsskrif-
stofunni. Brian Holt brást vel við
og leysti úr málinu. Síðan sagði
hann við hana: „Þú ættir að sjá
sumt af því drasli sem fólk flytur
hingað til landsins. Ég var niður á
höfn í fyrradag og þá var verið að
skipa þar upp jeppa sem var rauð-
ur, grænn og blár og ég veit ekki
hver hefur átt þetta.“ Konan
hristi bara höfuðið með vandlæt-
ingu yfir því fólki sem væri að
flytja svona rusl til landsins. En
bíllinn okkar komst inn í landið,
við áttum hann í nokkuð mörg ár
og komum keyrandi á honum til
Akureyrar þegar við fluttum
hingað."
Ætluðu til
Bandaríkjanna
- Ekki hefur þú komið búslóð-
inni í hann þá?
„Jú, við hefðum getað það, við
áttum lítið sem ekkert þá, rúm og
skrifborð frá skólatímanum og lít-
ið meira. En við vorum komin til
Akureyrar þótt við hefðum
reyndar ætlað okkur til Banda-
ríkjanna.
Ég hafði reynt að fá vinnu
tengda fiskiðnaði eftir að við
komum heim en það hafði enginn
áhuga á -að fá efnaverkfræðing í
vinnu. Ég vann í málningarverk-
smiðjunni Hörpu í eitt ár og við
ætluðum síðan til Bandaríkjanna.
En þá var ég boðaður á fund hjá
Harry Frederiksen, þáverandi
framkvæmdastjóra Iðnaðardeild-
ar Sambandsins, og hjá honum
var Ragnar Ólason, verk-
smiðjustjóri Sjafnar. Þeir vildu fá
mig norður til Akureyrar því það
átti að fara að hefja starfsrekstur
málningarverksmiðju. Og það var
hætt við Bandaríkjaferðina og
haldið norður í land.
Það var ekki til neitt til neins og
engin leyfi hægt að fá til kaupa á
vélum. Én ég komst í gamla sæl-
gætisverksmiðju og þar var ég í
samfestingi í eina fimm daga að
grafa upp vélahluta í svokallaðan
„kolla“ eða „eltar“, það voru tvö
stór hjól sem snerust í stórri skál
og í því framleiddum við fyrstu
málninguna hér fyrir norðan.“
- Nú hefur þú minnst á tvær til-
viljanir sem í reynd gjörbreyttu
þínu lífi. Fyrst þegar Benedikt
skólastjóri fékk þig til að hætta að
læra að mála og halda áfram námi
og svo þegar þetta kemur upp og
verður til þess að þið hættið við að
flytja til Bandaríkjanna.
„Lífið er fullt af tilviljunum
finnst mér. Sem dæmi get ég nefnt
að fyrir um 10 árum er ég fór á
málningarsýningu í London, sá ég
mann á járnbrautarstöðinni sem
mér fannst ég endilega kannast
við. Ég fór að veita honum athygli
og sá að hann hafði ekki ólíka til-
burði gagnvart mér. Ég gekk síð-
an til hans og spurði hvort hann
væri ekki Douglas, einn af 7 nem-
endum sem hafði útskrifast úr
skólanum í Glasgow um leið og
ég. Það reyndist vera og ég hafði
þekkt hann þótt hann væri orðinn
sköllóttur. Hann var á leið frá
París til Kanada, ég að koma frá
íslandi. Svona eru tilviljanirnar,
og heimurinn er lítill, eins og oft
er sagt.“
Lærði söng í Glasgow
- Flestir vita að Aðalsteinn er af-
burða góður söngmaður og hefur
sungið mikið opinberlega. - Ert
þú menntaður söngvari?
„Ég byrjaði að syngja í Karla-
kómum Þrestir í Hafnarfirði og
söng í menntaskóla dúetta með
Jóni Haraldssyni, arkitekt í
Reykjavík. Svo fór ég í söngnám
úti í Glasgow, en fann fljótlega að
ég hafði ekki tíma bæði fyrir verk-
fræðina og sönginn þannig að ég
gaf sönginn fljótlega upp á bátinn.
Svo byrjaði ég að syngja með
karlakórnum Geysi þegar ég kom
til Akureyrar og lærði hjá Dem-
entz í ein tvö ár og hef reyndar
alltaf verið viðloðandi söng. Og
svo hef ég sungið með Geysis-
kvartettinum.“
- Það hefur ekkert hvarflað að
þér þegar þú varst úti í Glasgow
að velja sönginn og hætta við
verkfræðina?
„Jú vissulega. Ég fékk strax
hlutverk þarna, söng m.a. ein-
söng í dómkirkjunni í Glasgow á
hátíðamessu stúdenta og var þá
hvattur af ýmsu fólki að halda
áfram í söngnum. En það varð
ekkert úr því, ég ákvað að halda
áfram með verkfræðina fyrst ég
var byrjaður á henni. Það gat
brugðið til beggja vona með söng-
námið og ég var alinn upp við það
að maður þyrfti fyrst og fremst að
hafa ofan í sig og á.“
6 - DAGUR -14. janúar 1983

■
Aðalsteinn á skrifstofu sinni.
- Þú hefur verið mikill félags-
málamaður hef ég heyrt.
„Ég veit það ekki, a. m. k. hef ég
aldrei komið nálægt pólitík. Á
meðan ég var í Hafnarfirði var ég
lengi í stjórn FH, gjaldkeri um
tíma og var mikið í íþróttum,
knattspyrnu og handknattleik og
tók það upp sem KA-maður þeg-
ar ég kom norður. Ég fór að þjálfa
handknattleik því sú grein var
ekki hátt skrifuð hér þegar ég
kom hingað. Ég kunni hinsvegar
sitthvað fyrir mér frá því ég var í
FH, hafði spilað með meistara-
flokki þar. Ég hef fyrst og fremst
verið í félagsskap £ tengslum við
söng eða íþróttir.
Ég má reyndar ekki gleyma
Lionshreyfingunni en þar hef ég
starfað og bæði verið umdæmis-
stjóri og fjölumdæmisstjóri á ís-
landi. Lionshreyfingunni á íslandi
er skipt í tvö umdæmi og eru um-
dæmisstjórar yfir þeim en fjöl-
umdæmisstjóri er yfir umdæmis-
stjórunum og má segja að hann sé
æðsti maður hreyfingarinnar í
landinu. Ég var reyndar ekki svo
sannfærður um ágæti Lions þegar
ég gekk í hreyfinguna, fannst
hálfgerður Chicagobragur af
þessu öllu en eftir því sem árin
liðu skildist mér hversu merk
hreyfing þetta er og hvað Lions-
menn eru búnir að gera mikið,
hverjir £ si'nu byggðarlagi. Það
væru mörg byggðarlögin fátækari
ef Lions hefði ekki komið til. Það
má nefna ótal dæmi þess á Akur-
eyri til dæmis og um allt land.“
Með vöðva heim frá
Glasgow
- Nú hvarflaði hugur Aðalsteins
greinilega örlítið frá umræðuefn-
inu.
„Mér dettur f hug atvik sem átti
sér stað þegar ég var £ Glasgow.
Þá bað Sigursteinn Guðmunds-
son, sem nú er héraðslæknir á
Blönduósi, mig um að útvega sér
glærur, með þverskurði af vöðvum
sem hann hugðist skoða f smásjá.
Hann var þá f námi en við höfðum
verið miklir mátar £ Hafnarfirði.
Við þykjum ansi líkir og það er
enn þann dag £ dag sem fólk rugl-
ast á okkur, ég er t.d. spurður
hvernig mér lfki á Blönduósi sem
læknir þar.
Ég fór að leita að þessum glær-
um úti í Glasgow en fann þær
hvergi og að lokum var mér sagt
að snúa mér til háskólans í Glas-
gow og athuga hvort þeir gætu
ekki útvegað mér þetta. Það varð
einhver misskilningur úr þessu,
en ég bað um þverskurð af vöðv-
um og svarið var að það gæti ég
fengið. Maður nokkur fór með
mig eftir ótal göngum og ég áttaði
mig ekkert fyrr en við erum
komnir inn í herbergi þar sem
mörg borð voru inni og hvítur
dúkur breiddur yfir þau öll.
Hann sviftir einu lakinu af og
þá lá þar hálfur maður undir - lík.
Hann spurði mig þvínæst hvort ég
vildi framan af eða aftan af, eða
nánar tiltekið lærvöðva eða hand-
leggsvöðva. Ég gat bent á lærið á
hálfa manninum og sagt að ég
vildi sneið þarna og ég fékk þarna
lærissneiðar sem hann setti í
formalín.
Með þetta fór ég, settist niður
þegar út var komið til þess að
jafna mig því mér var örlítið
flökurt, en hélt svo þangað sem ég
bjó, en heim til íslands átti ég að
fara daginn eftir. Ég lokaði glas-
inu vandlega og setti þetta síðan
inn í sængina mína. Þarna átti
þetta að vera öruggt.
Þegar ég var kominn á flugvöll-
inn daginn eftir var ég kallaður
upp og til mín komu tveir lög-
reglumenn og báðu mig að koma
með sér út að flugvélinni. Far-
angri var í þá daga komið þannig í
vélarnar að menn köstuðu honum
á milli sín og upp í flugvélina. Þeir
höfðu verið að kasta pokanum
mínum með sænginni upp í flug-
vélina en höfðu ekki hitt í gatið
þannig að hann datt og flaskan
góða í sænginni brotnaði. Urðu
þeir heldur skrítnir þegar upp
gaus þessi voðalega lykt af forma-
líninu.
Ég var spurður hvað ég væri
með þarna og ég tjáði þeim að ég
væri með sendingu til íslands í
þágu læknavísindanna. Skipaði
ég þeim síðan að taka þetta upp
og vefja vel inn í pappír sem þeir
gerðu með berum höndum. Þeir
urðu hinsvegar ógurlega reiðir
þegar þeir spurðu hvað þetta
hefði verið og ég sagði þeim að
þetta væru vöðvar úr mannslík-
ama. En ég komst með þetta
heim, ónýtt að vísu og það fór
beint í öskutunnuna.“
Kann sáralítið í golfi
- Þú ert konsúll Breta á íslandi,
hvernig starf er það?
„Það er ekki mikið starf, ekki
lengur, en hefur áreiðanlega verið
það fyrir Þorskastríð þegar skipa-
komur voru hér tíðar og skipin
þurftu fyrirgreiðslu. í dag er þetta
starf aðallega fólgið í því að
greiða fyrir breskum ríkisborgur-
um ef þeir lenda í vandræðum hér
og er þá aðallega um að ræða
ferðamenn eða hópa sem eru hér í
einhverjum ákveðnum erinda-
gerðum.“
- Við vorum ekki búnir að tala
alveg út um íþróttirnar. Ég hef
séð til þfn á golfvellinum og veit
að fjölskylda þín iðkar þá íþrótt af
kappi.
„Ég fann að þetta fór allt út og
suður hjá okkur í fjölskyldunni.
Við Pat eigum 6 börn og eina dótt-
ur átti ég fyrir sem býr nú á
Fáskrúðsfirði. Pat og Jón, sonur
okkar, fóru að taka strikið upp á
golfvöll en ég fór á sjó eða í lax og
til þess að við gætum verið meira
saman fór ég að elta þau á golf-
völlinn og draga kerrurnar fyrir
þau. Mér finnst golf mjög heilsu-
samleg íþrótt og finnst gaman að
fara í golf þótt ég kunni sáralítið í
íþróttinni."
Ekki má gleyma
laxinum
- ,Þú nefndir það að fara í lax, og
hlýtur eins og aðrir laxveiðimenn
að luma á einni sögu eða tveimur.
„Laxveiðar eru dásamlegt
sport. Ég byrjaði að fara á lax-
veiðar með Erni Snorrasyni, sem
var barnakennari hér á Akureyri,
og það var farið í Laxá. Við lent-
um þar f mörgum ævintýrum éins
og að detta í ána og þess háttar.
Síðar stundaði ég urriða- og
bleikjuveiðar og byrjaði þá að
veiða á flugu. Það hefur síðan ver-
ið mín uppáhaldsíþrótt að vera
við góða á og kasta flugu í góðu
veðri.
Ég man eftir því er ég var eitt
sinn með Þorvaldi Snæbjörnssyni,
sem er mikill og góður vinur
minn, og við vorum að veiða neð-
an fossa. Það hafði verið skemmt-
un í veiðihúsinu kvöldið áður sem
stóð reyndar til kl. 5 um morgun-
inn. Við vorum því illa sofnir þeg-
ar við hófum veiðar kl. 7. Ég var í
svokallaðri „Hálfvitaholu“ að
veiða í góðu veðri og Þorvaldur
var í Miðfossi. Ég er ekki frá því
að ég hafi blundað en hrökk upp
með andfælum við mikil hróp og
köll. Sá ég þá að Þorvaldur var að
hverfa niður í Kistuhyl. Við vor-
um báðir á vöðlum en ég hljóp af
stað og margdatt á leiðinni, hálf-
sofandi og þungur á mér. Svo sé
ég að Þorvaldur er kominn á sund
í Kistuhylnum. Ég hrinti fram bát
og réri til hans en á milli þess að
hann skyrpti út úr sér Laxánni
kallaði hann: „Stórlax, stórlax“.
Ég sagði honum að halda sér í
bátinn en tók sjálfur við stöng-
inni. En loksins þegar við náðum
þessu stórhveli hans reyndist það
vera 5 punda lax, kræktur um
miðjuna. Og fyrir þennan fisk ætl-
aði Þorvaldur að fórna lífinu.“
Sigtryggur eyðilagði
sparifötin
- Allir veiðimenn hafa misst
þann stóra. Hvenær upplifðir þú
það?
„Ég á, að ég held, enda
skemmtilega sögu um það er ég
missti þann stóra, eins og margir
aðrir eiga. Ég hef aldrei fengið
stærri lax en 21 pund (það þykir
sumum víst ágætt) en hann fékk
ég á Stíflunni. Þá var vinur minn,
Sigtryggur Stefánsson, með mér í
norðan kalsaveðri. Hann var orð-
inn talsvert blautur og ég sagði
honum að fara upp í bíl og fara í
þurr föt af mér.
Það skiptir síðan engum togum
að þegar ég fæ þennan stórlax
minn á kemur Sigtryggur út úr
bílnum og er þá kominn í spariföt-
in mín en ekki veiðigalla sem ég
var með í bílnum og hann hefði
átt að fara í. Þegar ég landaði
þessum fiski var svo mikill hugur í
Sigtryggi að ná honum að hann
kastaði sér yfir fiskinn úti á sand-
eyri. Báðir urðu útataðir í sandi
og erfitt að sjá hvor var laxinn og
hvor Sigtryggur. Sigtryggur hafði
hann fyrir rest og ég var svo
ánægður með fiskinn að ég
skammaði hann ekkert fyrir að
eyðileggja sparifötin mín.“
Lá var nóg að gera
- Þú finnur þér greinilega tíma til
þess að sinna ýmsum áhugamál-
um þótt þú veitir forstöðu jafn
stóru fyrirtæki og raun ber vitni.
„Já, já. Sem betur fer tek ég
ekki allar áhyggjurnar úr fyrir-
tækinu með mér heim. Á meðan
ég kenndi samhliða minni vinnu í
Sjöfn var því hinsvegar öðruvísi
farið. En ég man eftir því að þegar
konan mín þurfti að fara út til að
vera við jarðarför móður sinnar,
var ég einn með krakkana heima
og átti að syngja einsöng méð
Geysi þessa viku.
Þá kenndi ég frá 8 til 9 um
morguninn, var í Sjöfn kl. 9-5,
þaðan fór ég að kenna uppi í Iðn-
skóla og síðan átti ég eftir að fara
heim, kasta hafragrautnum í börn-
in og í Samkomuhúsið að syngja.
Það er ekki víst að ég hafi verið
eins upplagður að syngja þá og
æskilegt hefði verfið. En það er
gaman að rifja þetta upp og gam-
an að líta til baka yfirleitt.“
Myndog
texti: gk-.
14. janúar 1983 - DAGUR - 7