Dagur - 09.11.1983, Blaðsíða 7

SI. föstudag var eitt ár
liðið frá því verslunar-
miðstöðin í Sunnuhlíð
var opnuð.
Af því tilefni var efnt
til afmælishátíðar og var
boðið upp á tilboðsverð
og/eða afmælisafslátt í
öllum 13 verslununum í
húsinu, hljómsveitir
léku og haldnar voru
tískusýningar.
Myndirnar tvær hér
til hliðar eru frá tísku-
sýningunum en geysileg-
ur fjöldi fólks heimsótti
Sunnuhlíð á afmælis-
daginn og lá við umferð-
aröngþveiti í nær-
liggjandi götum.
Guðmundur Bjarnason alþingismaður:
Hindra verður að misræmi
skapist í atvinnumálum
Við fyrstu umræðu um fjár-
lagafrumvarpið í Sameinuðu
þingi flutti Guðmundur
Bjarnason, alþingismaður,
ræðu þar sem hann ræddi með-
al annars almennt um efna-
hagsástandið og síðan ýmsa
liði fjárlaganna. Það sem hann
sagði almennt um ástandið í
þjóðfélaginu fer hér á eftir:
„Fjárlagafrumvarp það sem
hér er til meðferðar er á ýmsan
hátt sérstætt og frábrugðið í upp-
byggingu þeim fjárlagafrumvörp-
um sem lögð hafa verið fyrir hátt-
virt Alþingi undanfarin ár. í
fyrsta lagi er það lagt fram við
óvenjulegar og erfiðar aðstæður
í þjóðfélaginu. Mikill samdráttur
hefur orðið í þjóðartekjum, sem
fyrst og fremst stafa af minnkandi
sjávarafla. Þetta hefur leitt til
verulegs samdráttar í þjóðfélag-
inu almennt, sem síðan hefur sín
áhrif á frumvarpsgerðina og setur
sinn svip á uppbyggingu þess.
í öðru lagi má nefna að frum-
varpið tekur mið af efnahags-
stefnu ríkisstjórnarinnar á næsta
ári og viðleitni hennar til að
draga úr ríkisumsvifum án þess
þó að skerða mikilvæga félags-
lega þjónustu. í þriðja lagi er
gerð tilraun til þess að setja fram
fjárlög, sem taka mið af raun-
verulegum ríkisútgjöldum og geti
á þann hátt orðið það stjórntæki,
sem þeim ber að sjálfsögðu að
vera. Fleira mætti nefna en lítum
aðeins nánar á þessa þrjá þætti.
Miðað við ríkjandi
aðstæður
í fyrsta lagi eru það ríkjandi
aðstæður. Það erfiða ástand sem
nú er x' þjóðfélaginu stafar fyrst
og fremst af verulegum samdrætti
þjóðartekna. Þjóðarbúskapurinn
hefur hreppt mikinn andbyr og
orðið fyrir áföllum. Munar þar að
sjálfsögðu mest um stórlega
minnkandi þorskafla á sl. ári og
ennþá meiri samdrátt afla það
sem af er þessu ári. Vandséð er
hvernig leyst verða þau stóru
vandamál, sem nú eru að skapast
í sjávarútveginum. Þá brást
loðnuvertíðin sem hefur að sjálf-
sögðu einnig stórkostleg áhrif á
þjóðarhag. A sama fima og þetta
gerðist óx allur innlendur kostn-
aður vegna mikillar verðbólgu.
Verulegur halli varð á viðskipt-
um við útlönd, þar sem þjóðar-
tekjur drógust saman og útflutn-
ingstekjur minnkuðu. Ljóst var
því að grundvöllur atvinnuveg-
anna var mjög ótryggur við þess-
ar erfiðu aðstæður og þar með
atvinnan í landinu. Því gripu ný
stjórnvöld til mjög róttækra efna-
hagsaðgerða til að sporna við
vandanum, draga úr skuldasöfn-
uninni við útlönd, lækka verð-
bólguna og treysta grundvöll
atvinnulífsins. Þetta hefur vissu-
lega leitt til tímabundins sam-
dráttar í þjóðfélaginu. Þensla
hefur minnkað með minni verð-
bólgu og rýrnandi kaupmáttur
hefur einnig haft það í för með
sér að neysla hefur minnkað,
dregið hefur úr innflutningi og
þar með viðskiptahalla, en þá að
sjálfsögðu einnig úr tekjum ríkis-
sjóðs.
Fjöldaatvinnuleysi
væri skollið á
Áður en til þessara aðgerða
var gripið var atvinnuörygginu
veruleg hætta búin og erfitt að
gera sér í hugarlund, hvert
ástandið væri nú ef t.d. laun
hefðu hækkað um 22% í júní og
verðbólgan þar með tekið nýtt
stökk upp á við. Ljóst er þó að
nú þegar hefði fjöldi fyrirtækja
verið komin í strand, sveitarfélög
t.d. sem hafa fasta tekjustofna
sem ekki hækka með aukinni
verðbólgu hefðu einnig orðið að
hætta við nánast allar sínar fram-
kvæmdir og fjöldaatvinnuleysi
með öllum sínum hörmungum
væri skollið á. Ráðstafanirnar í
maílok bættu hins vegar stöðu
atvinnulífsins verulega. T.d. er
ljóst að rekstrarstaða útflutnings-
og samkeppnisiðnaðar hefur
sjaldan verið betri en í kjölfar
þessara aðgerða. Vissulega er
hætt við að samdráttur tekna og
eftirspurnar leiði til samdráttar í
ýmsum þjónustugreinum, sem
starfa fyrir innlendan markáð.
Þó má geta þess og er full ástæða
til að benda á það hér, að sam-
kvæmt nýlegri verðkönnun Verð-
lagsstofnunar, sem sagt var frá í
fréttum útvarps í gær, eru ís-
lenskar vörur, sem á boðstólum
eru í verslunum, mikið ódýrari
en innfluttur varningur. Munar
þar yfirleitt um meira en
helming, í mörgum tilfellum enn
meira. Er því full ástæða til að
þakka Verðlagsstofnuninni fyrir
þessa upplýsingastarfsemi og
nauðsynlegt að hvetja alla lands-
menn til að gefa þessu gaum og
hegða sér í samræmi við það, því
að ekki er víst, að öllum hafi ver-
Guðmundur Bjarnason.
ið ljósar þessar staðreyndir. Má
þá gera ráð fyrir að samdráttur-
inn beinist meira að innflutningn-
um en innlendri framleiðslu.
Væri það vissulega af hinu góða
og liður í því að gera atvinnuáhrif
aðgerðanna jákvæðari.
Um stundarsakir eða þar til við
höfum rétt úr kútnum og getum
bætt lífskjörin með raunverulegri
aukningu þjóðartekna hefur
ástandið mikil áhrif á tekjur
ríkissjóðs og þar með gerð og
uppbyggingu fjárlagafrumvarps-
ins eins og ég nefndi í upphafi
máls míns. Heildarskatttekjur
ríkisins verða verulega lægri á
næsta ári sem hlutfall af þjóðar-
framleiðslu en var t.d. á seinasta
ári, jafnvel minni en áætlað er að
verði nú í ár. Skýrist það m.a. af
minni skatttekjum ríkisins af inn-
flutningi og neyslu svo sem ég hef
áður rakið og svo af þeim skatta-
lækkunum sem ákveðnar voru í
sumar sem liður í efnahagsað-
gerðum ríkisstjórnarinnar svo
sem lækkun tekjuskatts, hækkun
barnabóta, lækkun aðflutnings-
gjalda og fleira, sem oft vill
gleymast þegar rætt er um þessar
aðgerðir og hrópað er um ein-
hliða árás á launin í landinu.
Gert er ráð fyrir því í frumvarp-
inu að skattalækkun sú sem orðin
er haldist á næsta ári og skatta-
byrði þyngist ekki miðað við
greiðsluár.
Jafnvægi, hjöðnun
verðbólgu og arð-
bærar fjárfestingar
Til að geta gert sér sem
gleggsta grein fyrir heildarfjár-
máladæmi ríkissjóðs og þjóðar-
búsins alls var lögð rík áhersla á
að leggja hér fram fjárfestingar-
og lánsfjáráætlun fyrir komandi
ár um leið og fjárlagafrumvarpið
væri til meðhöndlunar í þinginu.
Þetta hefur því miður ekki alltaf
tekist en ber að gera og ánægju-
legt að það tókst að þessu sinni,
því að í því felst markvissari og
samstilltari stjórnun efnahags-
mála. Háttvirtur 3. þingmaður
Norðurlands vestra ræddi um
misræmi, sem hann taldi vera á
uppsetningu frumvarpsins annars
vegar og fjárfestingar- og láns-
fjáráætluninni hins vegar, mun
það trúlega hafa átt við hvað
varðar málefni Vegagerðar, en
það er hins vegar greint frá því í
greinagerð með fjárlagafrum-
varpinu að málefnum Vegagerð-
arinnar verði gerð skil í lánsfjár-
áætluninni þannig að það er ekk-
ert falið og það er ekki misræmi
að þessu leytinu, en málið var
ekki endanlega frágengið eða
fullfrágengið þegar fjárlagafrum-
varpið var til meðferðar og var
lagt fram, en hins vegar vísað til
þess að málið yrði tekið til um-
fjöllunar með fjárfestingar- og
lánsfjáráætluninni. Megin stefn-
an í fjárlagafrumvarpinu og fjár-
festingar- og lánsfjáráætluninni
er að stilla saman viðunandi jafn-
vægi í viðskiptum við útlönd,
áframhaldandi hjöðnun verð-
bólgunnar, viðleitni til að fjár-
festa í arðbærum framkvæmdum,
sem best munu tryggja atvinnu til
frambúðar og gæta þess
jafnframt, að margumræddur
samdráttur tefli ekki atvinnu-
ástandi í tvísýnu. Þetta er vanda-
samt verk og mikils um vert, að
ákvarðanir séu ábyrgar og teknar
af fyllsta raunsæi.
Ríkisstjórnin leggur mikla
áherslu á atvinnuöryggi og mun
fylgjast vandlega með þróun
atvinnumála um allt land, sagði
hæstvirtur fjármálaráðherra í
ræðu sinni áðan. Það er ekki vafi
á því að á undanförnum árum
hefur ríkt töluverð umframeftir-
spurn á vinnumarkaði og enn
mun nokkurrar spennu gæta,
einkum hér á höfuðborgarsvæð-
inu umfram það sem er víða úti
á landi, en þar er fremur farið að
gæta samdráttar sem þó einkum
mun enn sem komið er koma
fram í byggingariðnaðinum. Að
þessu verður ríkisstjornin að
gæta vandlega og bregðast við í
tæka tíð og á réttan hátt, ef veru-
legra breytinga eða misræmis fer
að gæta í atvinnuástandinu.
Einnig þarf að hafa þessi atriði í
huga þegar skipt verður því tak-
markaða framkvæmdafjármagni,
sem frumvarpið gerir ráð fyrir.
Þá tel ég að þurfi mjög að gæta
að því að atvinnulífið verði treyst
eins og mögulegt er með þeim
aðgerðum og fjárveitingum, sem
fjárlagafrumvarpið og fjárfest-
ingar- og lánsfjáráætlunin gera
ráð fyrir.“
9. nóvember 1983 - DAGUR - 7