Dagur - 16.05.1984, Page 4

4-DAGUR-16. maí 1984
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SÍMI:. 24222
ÁSKRIFT KR. 150 Á MÁNUÐI -
LAUSASÖLUVERÐ 22 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI:
GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRlKUR ST. EIRÍKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDIS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Áherslurnar
verða að breytast
Vegna ráðstafana núverandi ríkisstjórnar
bendir flest til að íslenska þjóðin sé nú stödd
á tímamótum sem reynst geta örlagarík.
Fyrst og fremst á þetta við um þann árangur
og stöðugleika sem skapast hefur í efnahags-
málum. Nauðsynlegt er að halda þessu efna-
hagslega jafnvægi og nýta það til nýrra og
skipulegra átaka. Sókn í atvinnumálum er
nauðsynleg nú, þegar skilyrði hafa skapast í
þjóðfélaginu.
íslenskt þjóðfélag verður að breytast úr
sveiflukenndu veiðimannaþjóðfélagi í stöð-
ugt iðnaðarþjóðfélag. Mikil aukning í þjóðar-
framleiðslu og bætt lífskjör undanfarinna ára
hefur fyrst og fremst byggst á sjávarútvegin-
um, en á því sviði eru einnig tímamót. Þó ef-
laust megi enn auka verulega framleiðslu-
verðmæti í sjávarútvegi með betri nýtingu og
betri meðferð, er útlit fyrir að ekki verði um
aflaaukningu að ræða, þótt undantekningar
kunni að verða á einstökum takmörkuðum
sviðum. Sjávarútvegurinn mun hins vegar
ekki verða sú uppspretta aukinna þjóðar-
tekna og bættra lífskjara, sem hann hefur ver-
ið undanfarna áratugi.
Þá má nefna að íslendingar eiga góðar
orkulindir lítt nýttar, bæði vatnsafl og jarð-
varma. Gera má ráð fyrir að þær muni jafnt
og þétt vaxa að verðmætum og verða grund-
völlur ýmiss orkufreks iðnaðar. Jarðvarminn
mun væntanlega á allra næstu árum leiða til
ört vaxandi fiskeldis. Á sviði háþróaðs iðnað-
ar eru möguleikarnir einnig miklir, hér er nóg
hráefni fyrir lífefnaiðnað, sem er hraðvaxandi
atvinnugrein víða um heim með mikla mögu-
leika, og menntunar- og þekkingarstig þjóð-
arinnar er hátt, sem þegar eru farin að sjást
merki í háþróuðum rafeindaiðnaði.
Áherslurnar í íslensku atvinnulífi verða að
breytast og þær breytingar þurfa helst að
gerast á tiltölulega fáum árum. Vart verður
hjá því komist að ríkisvaldið hafi verulega
hönd í bagga og að hlutverk þess verði til-
tölulega stórt á næstu árum, þó það geti ef-
laust minnkað þegar frá líður. Ríkisvaldið
verður að marka ákveðna leið og hlynna að
nýgræðingi og vaxtarbroddum atvinnulífsins.
Það verður auk þess ekki fram hjá því litið að
atvinnulífið í heild verður að vaxa hlutfalls-
lega meira úti á landi en á suðvesturhorninu,
vegna þeirrar öfugþróunar sem verið hefur
undanfarið, sem valda mun gífurlegum fólks-
flutningum innanlands, verði ekki rétt haldið
á málum.
Arðmiðarnir
kaupfélagslegu
t>að er ekki ný bóla, að vikublað-
ið íslendingur stundi hnútukast í
garð Kaupfélags Eyfirðinga og
þyki um flest á annan veg haldið
á málum þar en vera ætti. Blað
þetta fær afar slæmar hviður af og
til, einkum þegar vel gengur hjá
kaupfélaginu. Það þarf því eng-
um að koma á óvart, þótt illa
standi í bólið blaðsins nú að ný-
loknum aðalfundi KEA, enda er
KEA víða getið í því eina blaði,
sem út hefur komið eftir aðal-
fundinn og flest haft á hornum
sér.
Orsök þessa er augljós. Af-
koman á rekstri kaupfélagsins
var það góð á árinu, að unnt
reyndist að endurgreiða nokkrar
milljónir í stofnsjóði félags-
manna og auk þess styðja lítillega
við Menningarsjóð félagsins og
lífeyrissjóð starfsmanna. Þetta
var glæpurinn hjá KEA að þessu
sinni. Er óspart látið að því
liggja, að með þessu sé aðeins
verið að leika á skattayfirvöldin
og komast hjá því að greiða
tekjuskatt. Er augljóst, að blaðið
íslendingur telur æskilegra, að
KEA-arðurinn lendi í fjárlaga-
gatinu hans Alberts fremur en
hjá félagsmönnum í kaupfélag-
inu, út úr héraði á endilega að
koma honum. Hitt er svo annað
mál, og kemur sennilega ekki
þeim hjá íslendingi við, hvernig
verá myndi umhorfs í atvinnu-
málum þessa héraðs, ef jafnan
hefði verið send til Reykjavíkur
hver króna, sem hægt hefði verið
að losa út úr rekstri kaupfélags-
ins. Þær eru orðnar býsria margar
krónurnar, sem KEA hefur lagt
til atvinnuuppbyggingar víðs veg-
ar við Eyjafjörð. En þess háttar
ráðstöfun fjármagns heyrir víst
undir það, sem íslendingur kallar
„kaupfélagslegt" og segir vera
nýyrði niðrandi merkingar.
Blaðið reynir á margan hátt að
gera arðgreiðslurnar tortryggileg-
ar. Réttilega er á það bent, að til
þess að færa sönnur á viðskipti
sín þurfa félagsmenn að framvísa
arðmiðum vegna þeirra. En blað-
ið fullyrðir, að „á þessum síðustu
og verstu tímum arðgreiðslu-
leysisins" hafi enginn „heilvita“
maður haldið þeim saman. ís-
lendingur hefur sjálfsagt betri
skilgreiningar en ég á því, hverjir
eru „heilvita“ og hverjir ekki.
Hitt er mér kunnugt, að mikill
fjöldi félagsmanna hcldur öllum
sfnum arðmiðum saman og skilar
þeim reglulega til kaupfélagsins,
svo að þeir verði þar saman
taldir. Fyrir sjálfan mig get ég
sagt, að aldrei hefur hvarflað að
mér að fleygja arðmiða frá kaup-
félaginu, en það hefur heldur
aldrei hvarflað að mér að komast
á heilvitaskrá hjá íslendingi.
Engu að síður verður það að
segjast eins og er, að það eru tals-
verð brögð að því, að félagsmenn
varðveiti ekki arðmiða sína og
komi-þeim til skila. Þetta er mjög
miður, og það var aðaltilgangur-
inn með þessu greinarkorni, að
benda þeim, sem illu heilli hafa
vanið sig á þennan ósið, að leggja
hann niður, svo að þeir geti í
framtíðinni notið þess, sem þeim
réttilega ber.
Þorsteinn Jónatansson.
Rétt er það, að síðustu og
verstu verðbólguárin hefur ekki
verið mikið um arðgreiðslur, en
eins og nú hefur raunar sannast,
fjarstæða að láta sér detta í hug
að þær væru með öllu úr sögunni.
Sannleikurinn er reyndar sá, að
á þeim 78 árum, sem liðin eru
frá því núgildandi meginreglur
kaupfélagsins voru mótaðar, hef-
ur arður verið greiddur 70
sinnum, aðeins 8 ár hafa fallið út
á öllum þessum tíma. Það er vel
sloppið, því að misjafnt hefur ár-
ferði verið og viðskiptakjör. En
sá er einn munur kaupfélags-
verslunar og einkaverslunar, að
kaupfélaginu ber að skila til fé-
lagsmannanna þeim tekjuaf-
gangi, „er stafar að því, sem út-
söluverð á keyptum vörum fé-
lagsmanna hefur verið ofan við
kostnaðarverð, ellegar útborgað
verð fyrir seldar vörur þeirra hef-
ir reynst neðan við fullnaðar-
verð“. Almennt reyna aðilar í
verslun (kaupfélög og kaup-
menn) að halda verðinu þannig,
eftir því sem þeir fá við ráðið, að
ekki verði um taprekstur að
ræða. Verður því oftar en hitt
tekjuafgangur, kaupfélögin skila
honum til félagsmannanna,
kaupmennirnir stinga honum í
eigin vasa, greiða í besta falli ein-
hvern hluta í skatt til ríkisins.
Það er vafasamt að segja, að
kaupfélagi væri rétt stjórnað, ef
mikill hluti tekjuafgangs færi í
tekjuskatt, þá er líklegast að ver-
ið væri að arðræna félagsmennina
í þágu ríkiskassans.
Því miður er það svo, að ekki
fá allir sinn rétta arð nú vegna
þess að þeir hafa fleygt arðmið-
unum. Þeir læra vonandi af því
og halda betur utan um þá á
þessu ári og næstu árum. Og ís-
lendingi er ljóst, hver afleiðing
þessa verður. Þeir, sem arðinn
fá, fá meira en ella. Þurfti reynd-
ar ekki skarpskyggni til að kom-
ast að þeirri niðurstöðu. Og í
þeim hópi er stór hluti bænda
vegna reikningsviðskipta þeirra.
Mikið rétt. Og voðinn er sá, að
mati íslendings, að ekki kæmi á
óvart, að „bændur og búalið“
ættu mikinn hluta sjóðanna hjá
kaupfélaginu. Það er alveg rétt,
að margir bændur eiga digrari
stofnsjóð en ýmsir þeir, sem á
mölinni búa. En af hverju?
Þeirra viðskipti eru almennt
miklu meiri. Vegna búrekstrarins
þurfa þeir margt það að kaupa,
sem aðrir þurfa ekki. Auk þess
eru þeir yfir höfuð síður ginn-
keyptir fyrir dægurflugum í við-
skiptaheiminum en aðrir. En
ekki þarf.lengi að lesa á milli lín-
anna til að sjá hvað blaðið íslend-
ingur er að fara: Bændur og búa-
lið er af hinu illa og skal einskis
góðs maklegt.
Hér skulu ekki frekar eltar ólar
við rangfærslur og útúrsnúninga
íslendings, en á það bent að
lokum, að hagsmunir Kaupfélags
Eyfirðinga, félagsmanna þess og
allra, sem við Eyjafjörð búa, fara
saman. Þess vegna skulum við
beina öllum okkar viðskiptum til
kaupfélagsins, eftir því sem kost-
ur er, og varðveita arðmiðana
svo að við eigum einnig okkar
réttmæta hlut hvert og eitt.
Það væri víða „hallærislegt"
við Eyjafjörð, ef KEA hefði ekki
notið við. Við skulum því áfram
leggja áherslu á að vera kaupfé-
lagsleg, svo að hér verði áfram
hagstæð verslun og blómlegt at-
vinnulíf.
Akureyri, 11. maí 1984,
Þorsteinn Jónatansson.