Dagur - 26.11.1984, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 26. nóvember 1984
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREVRI
SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 180 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 25 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBVRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI:
GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRlKUR ST. EIRlKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Samvinnudagar
Um helgina gengust samvinnustarfsmenn á
Akureyri fyrir kynningu á framleiðsluvörum
samvinnufyrirtækja í bænum undir nafninu
Samvinnudagar. Það voru starfsmannafélög
KEA og verksmiðja Sambandsins sem höfðu
veg og vanda af þessari kynningu, sem tókst
mjög vel, enda fjölmenntu Akureyringar og
kunnu vel að meta.
Oft virðist skorta á að skilningur sé á því að
hagur starfsmanna fyrirtækja og fyrirtækj-
anna sjálfra fari saman. Samvinnudagar voru
dæmi um hið öndverða. Samvinnustarfsmenn
á Akureyri gera sér ljóst samhengið milli at-
vinnuöryggis og þess að framleiðsluvörur
fyrirtækjanna sem þeir vinna hjá seljist, sem
er forsenda þess að uppbygging geti átt sér
stað.
Samvinnustarfsmenn gera sér einnig ljóst
að sá arður sem kann að myndast í fyrirtækj-
unum nýtist þeim sjálfum og afkomendum
þeirra. Hann er ekki fluttur burt heldur fer
hann í áframhaldandi uppbyggingu, sem
skapar fleiri störf.
Þetta framtak starfsmanna samvinnufyrir-
tækjanna á Akureyri er sérstaklega lofsvert á
þeim tímum þegar einkenni íslenska kröfu-
gerðarþjóðfélagsins eru hvað mest og sting-
andi. Það er gleðileg tilbreyting að sjá að ein-
hverjir eru líka tilbúnir til að leggja sitt af
mörkum.
Sameiginlegt skipbrot
Gífurlegir erfiðleikar hafa verið hjá flestum
yngri hitaveitum landsins og hefur Hitaveita
Akureyrar ekki farið varhluta af því. Upphaf-
legar áætlanir um orkuöflun hafa brugðist í
veigamiklum atriðum og sem dæmi má nefna
að búið er að bora 79 holur frá upphafi, þar af
40 vinnsluholur. Af þeim hafa 12 hitt á vatn, 9
verið vinnsluhæfar en nú er aðeins dælt úr 6
holum. Þó ekki sé við neinn sérstakan að sak-
ast verður vart hjá því komist að hugleiða
hvort vísindaleg þekking hafi ekki verið í lág-
marki, þegar þessi árangur borana er hafður
í huga. Þetta ofmat á náttúrulegum gæðum er
líkast hamförum, a.m.k. fyrir þá sem verða að
borga brúsann, neytendur á Akureyri, og því
er ekki óeðlilegt að þess verði krafist að þjóð-
félagið hlaupi undir bagga. Sætt er sameigin-
legt skipbrot, segir máltækið.
Töluvert vantar á að tekjur Hitaveitu Akur-
eyrar nægi fyrir vöxtum og reksturskostnaði.
Vatnsskortur háir einnig starfseminni. Af
þessum ástæðum hefur stjórn veitunnar talið
að auknum byrðum væri réttlátast dreift með
því að koma upp mælakerfi í stað hemla,
þannig að neytendur sjálfir geti haft áhrif á
það hversu stóran hlut þessara auknu byrða
þeir axla sjálfir, vegna þess sparnaðarhvata
sem fylgir mælakerfinu.
Byggðastefna
Það sem vel
hefur tekist
Byggðastefnan lyftir landi,
ef laglega er farið með hana.
En hún er eins og heilagur andi;
það hefur enginn séð hana.
Rósberg G. Snædal.
Menn virðast sem stendur ráð-
þrota um aðgerðir í byggðamál-
um utan höfuðborgarsvæðisins.
A meðan menn eru að ná áttum,
má ekki missa sjónar af því sem
vel hefur tekist og heldur velli.
Þegar um aldamótin réðu
bændur í þjónustu sína sér-
menntað fólk til leiðbeininga og
til að kanna úrræði til bættra
búskaparhátta. Þannig leystu
bændur sig úr einangrun í þekk-
ingarleit sinni. Búnaðarfélag ís-
lands og búnaðarsambönd hérað-
anna bjóða bændum leiðbeining-
ar. Þar þarf enginn að verða út-
undan. Opinberar stofnanir
stunda rannsóknir til að treysta
þá þekkingu sem leiðbeinendur
og bændur þurfa á að halda.
Þetta skipulag þykir ekki sjálf-
sagt hvar sem er í heiminum.
Sjávarútvegur og iðnaður hafa
fetað í fótsþor landbúnaðarins í
þessu efni. Iðnráðgjafar lands-
hlutasamtaka sveitarfélaga eru
nýjasti sprotinn á þessum skipu-
lagsmeiði. Þetta skipulag er sér-
lega mikilvægt fyrir þau fyrirtæki
sem eru of smá til að ráða hvers
konar sérmenntaða menn til sín.
Bændur voru einnig brautryðj-
endur um skipulag afurðasölu og
tryggðu með því framleiðendum
jafna aðstöðu til að koma afurð-
um í verð. Þetta gerðu þeir innan
héraðs með sláturfélögum,
mjólkursamlögum og öðrum
samvinnufélögum sem tóku við
afurðum til sölu. Samtök þessara
afurðasölufyrirtækja tóku svo að
sér útflutninginn.
Ríkið skipulagði grænmet-
isverslunina þannig að framleið-
endur hefðu sem jafnasta að-
stöðu til að koma afurðum sínum
í verð, og dreifing til neytenda
um land allt komst í fast horf.
Aðrar búgreinar hafa haft
lausara skipulag. Dæmi um það
er eggjasalan sem nú er í deigl-
unni. Viðskipti við afurðasölufé-
lögin gefa lítil tækifæri til undan-
bragða í skattframtali.
Fátt er mikilvægara í fámenn-
inu en friður og eindrægni meðal
nágranna. í sveitum landsins er
nú víðast hvar góður félagsandi
sem má mikið þakka því að sveit-
ungum er ekki mismunað við
afurðasölu.
Útgerðarmenn, stórir og
smáir, skipulögðu útflutning sinn
á svipaðan hátt og bændur með
sölusambandi fiskframleiðenda
og sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna. Iðnaðurinn kom hér síðast-
ur með útflutningsmiðstöð sína.
Þetta skipulag er mikilvægt til að
smá fyrirtæki langt frá markaðin-
um fái notið sín.
Framtakssamir einstaklingar
hafa oft ráðið miklu um farsæld
síns byggðarlags. Sjaldan hefur
slíkt framtak enst nema eina kyn-
slóð eða tvær. Þegar einstaklings-
framtakið eitt sér hefur brugðist,
hafa sveitarfélög og samvinnufé-
lög með aðild reyndra einstakl-
inga tekið á sig ábyrgð á atvinnu-
rekstrinum. Með þessu er ekki
sagt, að slíkur félagsskapur leysi
allan vanda, en erfitt er að sjá
hvernig ýmsum byggðarlögum
hefði reitt af, ef menn hefðu ekki
haft sveitarfélögin og samvinnu-
félögin að styðjast við.
Það hefur verið tiltölulega ein-
falt mál fyrir íbúa byggðarlag-
anna að fela sveitarfélögunum
Bjöm S. Stefánsson.
ábyrgð á atvinnurekstri þegar
aðrir hafa brugðist. Sveitarfélög-
in hafa verið afmörkuð við nán-
asta atvinnusvæði íbúanna. Mál-
ið hefur þá legið beint við, þar
sem það hefur verið til augljóss
ávinnings fyrir alla íbúana.
Kaupfélögin hafa náð yfir stærra
svæði, en hafa þó mörg tekið þátt
í atvinnurekstri á verslunarstöð-
unum. Þau hafa m.a. getað boðið
fram þjálfað forystulið sem ann-
ars vantar oft á minni stöðum.
Þetta rekstrarfyrirkomulag
hefur reynst sérlega mikilvægt,
þegar byggðarlag hefur orðið fyr-
ir efnahagslegu áfalli sem það
hefði ekki staðist með öðru móti.
Þegar þjóðfélagið í heild verður
fyrir efnahagslegu áfalli má mæta
því með ráðstöfunum eins og að
hækka gengi erlends gjaldeyris
og styrkja þar með stöðu þeirra
sem afla hans, en takmarka um
leið eyðsluna. Lítið byggðarlag
sem verður fýrir áfalli verður að
mæta því á annan hátt.
Ofangreint skipulag þykir nú
orðið svo sjálfsagt, að mönnum
hættir til að sjást yfir kostina,
þegar mistök koma í ljós. Áfram
hlýtur að verða byggt á þessum
grunni.
í næstu grein verður fjallað um
byggðastefnu í þágu höfuðborg-
arsvæðisins.
Björn S. Stefánsson.
Ljósaskoðun lýkur 30. nóvember
Á þessum árstíma er þörf
góðrar lýsingar í umferðinni
hvað brýnust. Því er mikilsvert
að allir leggist á eitt til þess að
auka öryggi skammdegisum-
ferðarinnar. Gangandi hafi á
sér endurskinsmerki, og þeir
sem aka hafi öll Ijós ökutækis-
ins í lagi, hvort heldur um er
að ræða bfla, dráttarvélar, vél-
knúin hjól eða reiðhjól. Mikil
áhersla er lögð á að ljósker og
glitmerki þurfa að vera hrein
og óskemmd. Sama gildir
reyndar um bflrúður og
þurrkublöð, allt þarf þetta að
vera viðbúið rysjóttri tíð.
Allir vita hversu hættuleg bif-
reið er sem ekið er með annað
framljósið bilað, og hafa reynslu
af því að vita ekki hvorum megin
bílsins heila ljósið er eða hvort
sá sem á móti kemur aki e.t.v.
vélknúnu hjóli. Því er vítavert
gáleysi að nota bíl sem þannig er
bilaður, og í raun ófyrirgefan-
legur trassaskapur.
Ætla má að bílljós lýsi veginn
u.þ.b. einn þúsundasta þess sem
góð dagsbirta gerir og því er
augljóst að eineygður bíll eykur
þennan mun verulega. Því má
heldur ekki gleyma að ökuljós
hvers og eins eru ekki síður, jafn-
vel frekar fyrir aðra vegfarendur,
þ.á m. gangandi. Eðlilega sjá
þeir mismunandi vel, og gera sér
þar af leiðandi verr grein fyrir
því sem er að gerast í umferð-
inni. Þess vegna er það góð regla
að aka ávallt hægar í myrkri, eða
slæmu skyggni vegna veðurs, og
nota ökuljósin meira og minna
allan sólarhringinn í skammdeg-
inu.
I þessari árlegu skoðun
eru öll ljós yfirfarin, en algengt er
að stilling ökuljósa fari úr
skorðum af ýmsum orsökum og
þau þar af leiðandi hættuleg
öðrum vegfarendum.
En það er eins með ljósa-
skoðun og almenna skoðun öku-
tækja að ekki er nægilegt að hafa
öryggisbúnaðinn í lagi einungis
þá daga sem skoðun fer fram.
Stöðugt þarf að huga að þvf að
bifreiðir séu viðbúnar óvæntum
atvikum í umferðinni, svo og
ökumenn þeirra
(Frá Umferðarráði)
Breytingar á yfir-
stjóm Skipaafgreiðslu
Frá og með 15. nóvember urðu
þær breytingar á yfirstjórn
Skipaafgreiðslu KEA, að
Gunnlaugur Guðmundsson,
fulltrúi, tók við starfi deildar-
stjóra Skipaafgreiðslu KEA.
Skipaafgreiðsla KEA annast
afgreiðslu á skipum Skipaút-
gerðar ríkisins, Skipadeildar
Sambandsins og Hafskipa hf.,
auk þess sem hún sér um af-
greiðslu á vöruflutningabif-
reiðum frá ýmsum stöðum á
Norðurlandi. Skipaafgreiðsla
KEA heyrir undir Kristján
Ólafsson, fulltrúa kaupfélags-
stjóra á sjávarútvegssviði.
Fjármálastjórn og bókhald
Skipaafgreiðslu KEA verður í
aðalskrifstofu félagsins við Hafn-
arstræti 91 og mun Gunnlaugur
Guðmundsson hafa þar aðsetur.
Innanhússími Gunnlaugs er 233.
Starfsemi Skipaafgreiðslunnar
fer nú aðallega fram á tveimur
stöðum. Annars vegar í skemmu
á Togarabryggjunni og hins vegar
á svæði sunnan við Sláturhús
KEA.
Umsvif Skipaafgreiðslu KEA
hafa aukist jafnt og þétt á undan-
förnum árum. Hún var í upphafi
með afgreiðslu fyrir skip Skipa-
deildar Sambandsins, en árið
1975 var hafin þjónusta við skip
Skipaútgerðar ríkisins. Litlu síð-
ar tók Skipaafgreiðsla KEA við
afgreiðslu á skipum Hafskipa hf.
og sömuleiðis við afgreiðslu á
flutningabifreiðum ýmissa aðila
á Norðurlandi.