Dagur - 04.01.1985, Side 4

4 - DAGUR - 4. janúar 1985
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 180 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 25 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI:
GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRÍKUR ST. EIRlKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Að loknu
árinu 1984
Þegar litið er til baka til ársins 1984, sem nú er
nýlega „liðið í aldanna skaut" verður flestum
Norðlendingum fyrst hugsað til hins fádæma
góða veðurfars, sem einkenndi allt árið. Vetur-
inn var mildur, vorið kom snemma og í kjölfar
þess einmuna gott sumar. Segja má að enn hafi
ekki komið vetur á Norðurlandi það sem af er.
Meðalhiti á Akureyri var hærri en í Reykjavík og
er það í fyrsta skipti sem það gerist á þessari
öld, en þess ber að geta að veðurfar var Sunn-
lendingum ekki eins hagstætt og raunar mjög
óhagstætt hvað sumt varðar. Stöðugar rigningar
hrjáðu höfuðborgarbúa og bændur sunnan-
lands, þegar mest reið á að þornaði upp. Á Aust-
fjörðum var veðurblíða einnig með eindæmum,
jafnvel betri en á Norðurlandi.
Eins og allir vita hefur veðurfar á íslandi mikil
áhrif. Mannlífið tekur stakkaskiptum þegar vel
árar og flestir hlutir ganga betur. Atvinnurekst-
ur íslendinga er mjög háður náttúrlegum að-
stæðum og því var árið 1984 gott búskaparár og
vonir manna um bættan hag þeirra sem vinna
við sjávarútveg jukust. Sjórinn umhverfis landið
fór hlýnandi, sem er e.t.v. helsta orsökin fyrir
betra veðurfari til landsins, og nú standa vonir
til að það muni hafa áhrif á fiskigöngur og afla-
brögð til hins betra.
Algjör umskipti urðu í efnahagsmálum þjóðar-
innar. Verðbólga minnkaði en því miður höfðu
þær aðgerðir sem leiddu til þess ýmsar auka-
verkanir. Kaupmáttur rýrnaði og staða margra
heimila versnaði að mun. Þó kom það verulega
á óvart hvað íslendingar gátu veitt sér mikið á
liðnu ári þegar á heildina var litið. Svo virðist
sem tekjumismunur sé sífellt að aukast í þjóðfé-
laginu og nefnt hefur verið að tvær þjóðir búi
orðið í landinu. Það er mikið áhyggjuefni og hafi
stjórnvöld ekki dug í sér til að taka á því vanda-
máli mun íslenska þjóðin gera það sjálf með ein-
hverjum hætti, t.d. með því að skipta um stjórn-
endur, sem þó er engin trygging fyrir því að
þetta ástand breytist. Launþegahreyfingar hafa
ekki tekið á þessu vandamáli sem skyldi, sem er
þó að nokkru innanhússvandi þeirra.
Þrátt fyrir góða tíð víðast hvar á landsbyggð-
inni hangir sá skuggi yfir að fólksflótta gætir,
sem hefur farið sívaxandi. Byggðaröskunin er
þjóðinni dýr og óhagkvæm og því verður að taka
á henni með fullum þunga og festu. Stjórnvalds-
aðgerðir hljóta að vega þar mjög mikið og væn-
legasta leiðin til að ráða bót á vandamálinu er að
hleypa fleiri og fjölbreyttari stoðum undir at-
vinnulíf á landsbyggðinni og styrkja og styðja
þær greinar sem fyrir eru, enda standa þær undir
því velferðarþjóðfélagi sem er á íslandi í dag.
Tilviljun eða hvað? - Nú, níutíu
árum eftir dauða hins marg-
slungna manns Sölva Helgason-
ar, sitja tveir listamenn, án vitn-
eskju hvor um annan, við að
fjalla um líf hans og leita skiln-
ings á ævikjörum hans og eðli.
Áður hafði skáldið Davíð frá
Fagraskógi skrifað um hann mik-
ið verk og merkilegt.
Leikrit Sveins Einarssonar hef
ég enn ekki séð og veit því ekki
um efnistök hans; en bók Jóns
Óskars var ég að hlaupa í
gegnum, þó á þeim spretti jóla-
annanna sem ekki réttlæta rit-
dóm er sæmi í þessu tilfelli. En
ljóst er að rit Jóns mun verða
þeim er sjá leikritið mjög for-
vitnilegt. Pessi samtímaverk
munu án efa styrkja hvort annað
og þeir sem öðru kynnast munu
vilja sjá hitt.
Saga Jóns er heimildaverk,
geysimikil rannsóknarvinna ligg-
ur þar að baki; og er nú skáldið
Jón Óskar komið í hóp hinna
nostursömustu fræðimanna.
Rakin er harmsaga listamanns
sem smámunasöm refsigleði yfir-
valda þeirra tíma bitnaði æði hart
á. Þeim nægði ekki að hrekja
hann og húðstrýkja á íslandi
heldur sendu þeir hann til Kaup-
mannahafnar í dýflissu dauða og
smánar. Og skilningsleysi al-
mennings og skriðdýrsháttur
gagnvart yfirvöldum lagðist sem
fyrr á sveif með þeim sem þeir
þóttust þó hata. Þetta verður vel
Ijóst í bók Jóns og það aðeins
með Jþví að hann lætur verkin
tala. I öðru lagi kemur fram, með
sömu aðferð, að Sölvi hefur verið
fæddur snillingur, gæddur mikilli
myndlistargáfu og handlagni.
Myndir af málverkum hans og
rithönd sanna þetta. Þá sést og á
tilfærðum dæmum úr ritverkum
hans að hann hefur enginn
heimskingi verið; þó í gegnum
skíni að andlega truflun hefur
hann átt við að stríða. En hvort
hún var meðfædd veila eða af-
leiðing illrar meðferðar og skiln-
ingsskorts samtíðar verður ekki
um dæmt. Þó er ljóst af heimilda-
könnun Jóns að sterkur hefði sá
mátt vera sem ekki bognaði við
ævikjör Sölva Helgasonar.
Jón er það hógvær sögumaður
að hann heldur eigin skoðunum
mjög í skefjum þó samúð með
listamanninum leyni sér ekki;
enda sá hann fljótt að hér hafði
enginn miðlungsmaður verið á
ferð. Og miklar þakkir skal hann
fá fyrir að veita þessum utan-
garðsmanni liðinnar aldar upp-
reisn æru. Gaman var að Sölvi
skyldi skilja eftir sig afkomendur
og furðulegt happ er hve mikið
hefur varðveist af verkum hans,
þrátt fyrir allt.
„íslendingar einskis meta alla
sem þeir geta,“ sagði sá sem fyrst
og umhyggjusamlegast bjó að
minningu Sölva Helgasonar.
Þetta hefur alltaf átt við á Iandi
hér, einkum eigi sérstæðir lista-
menn í hlut og einstaklingar er
skera sig úr fjöldanum.
Kannski er það tilviljun ein að
Eyfirðingar og Skagfirðingar ólu
tvo slíka og sárara níð hafa fáir
hlotið frá séníum sínum en þeir,
sbr. þá Bólu-Hjálmar og Sölva.
Heimspekingar á húsgangsklæð-
um, fyrirlitnir af ríkum og snauð-
um, en dáðir í leynum og verk
þeirra varðveitt sem dýrgripir. -
Hvílíkar mótsagnir.
Þökk fyrir Sölva hönd og okk-
ar allra, Jón Óskar.
Blómleg bók um
blómlegan bæ
Fyrir skömmu kom út ný bók
um Akureyri, „Akureyri -
blómlegur bær í norðri“. Bókin
kom út samtímis með íslensk-
um og enskum texta. Utgefend-
ur eru Bókaforlag Odds Björns-
sonar og Iceland Review, sem
átti veg og vanda að útgáfunni.
Sömu útgefendur stóðu að hlið-
stæðri bók um Akureyri fyrir 10
árum. Hún er löngu uppseld.
„Akureyri - blómlegur bær í
norðri“ er falleg bók, að stærst-
um hluta myndir, sem Sviss-
lendingurinn Max Schmid
gerði. Hann hefur tekið mikið
af myndum fyrir Iceland Re-
view, auk þes sem hann hélt
ljósmyndasýningu í Reykjavík
fyrir nokkru og fékk fyrir mjög
góða dóma. Myndir hans hafa
auk þess birst í tímaritum og
bókum víða um heim.
Max Schmid kom til Akur-
eyrar fjórum sinnum - á mis-
munandi árstímum, til að afla
sér fanga í bókina, og eru
myndirnar teknar á sl. fjórum
árum. „Glöggt er gests augað,“
segir máltækið, og það sannast
best í myndum Schmids, því
hann horfir á Akureyri frá öðru
sjónarhorni heldur en bæjarbú-
um er tamt - og myndirnar eru
öðruvísi upp byggðar heldur en
þær myndir sem við eigum að
venjast frá Akureyri. Margar
myndirnar eru gullfallegar og
heildarsvipur þeirra er einstak-
lega glæsilegur. Þó orkar tví-
mælis hvað ljósmyndaranum
virðist tamt að nota sterkar að-
dráttarlinsur við yfirlitsmyndir.
Þetta leiðir til þess, að sumar
myndirnar sýna ekki rétta
landslagið, þar sem aðdráttur-
inn dregur það saman. Þetta
hefur sína kosti, en líka galla.
Auk mynda frá Akureyri eru
nokkrar myndir í bókinni frá
ýmsum stöðum í Eyjafirði, utan
og innan bæjarins. Þar tekst
Max Schmid hvað best upp fyrir
minn smekk.
Tómas Ingi Olrich skrifar
texta bókarinnar og vissulega
hefur honum verið vandi á
höndum. Hann fær lítið rúm
fyrir langa sögu. En Tómas
leysir þetta verkefni með sóma.
Honum hefur tekist að þjappa
saman í stuttum og hnitmiðuð-
um texta, því sem skiptir máli í
svona bók, þannig að til gagns
er fyrir landann sem útlendinga.
Hann dregur upp trúverðuga
mynd af Akureyri og gjöfulli
nærsveit; sögu, samtíma sem
mannlífi. Slíkt gera engir au-
kvisar í stuttum texta.
Þegar á heildina er litið er
þetta „blómleg" bók, sem kem-
ur í góðar þarfir til kynningar á
„blómlegum" bæ. - GS
Þeir geta verið ánægðir með Akureyrarbókina félagarnir, Geir S. Bjömsson, framkvæmdastjóri POB, Tómas Ingi
Olrich, sem skrifaði texta, Helgi M. Bergs, bæjarstjóri, sem tók við fyrsta eintakinu af bókinni, og Haraldur J.
Hamar frá Iceland Review.