Dagur - 12.02.1986, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - 12. febrúar 1986
12. febrúar 1986 - DAGUR - 7
Komdu i Kanada
Dum, Dum.
beðnir um að stinga títuprjóni,
(sem var við hendi) í land sitt, til
þess að sýna hvaðan þeir kæmu.
Ég var fljót að stinga títuprjónin-
um mínum í Mýrasýsluna en
hvað var nú þetta? Pað var títup-
rjónn rétt hjá Akureyri? Á hverj-
um degi leit ég á kortið og fyrstu
tvo dagana var títuprjónninn
minn tekinn í burtu! Ég stakk
honum alltaf aftur í Mýrasýsluna
og hét því að ná mér niðri
á þeim sem tók hann í burtu. Ég
fann hann, Norðlending frá
Húsavík. Hauk Kristinsson, (sem
er efnafræðingur í Sviss). Hann
trúði því ekki að það væri annar
íslendingur á ráðstefnunni og
hélt að einhver væri að gera grín
að sér. Erfitt er að bæla niður
þjóðarstolt Norðlendinga, því að
þegar ég fór að hæla Niagara
fossunum, þá var hann fljótur að
segja: „Pá finnst mér nú Detti-
foss fallegri!"
Ég nasa uppi landa
mína, lífs og liðna
Eftir ráðstefnuna áttum við
nokkra daga eftir af fríinu og fór-
um aftur upp í sveit. I þetta sinn
til Muskoka-vatnanna og til Al-
gonquin Park, sem er 2.900 sq.
mílna þjóðgarður síðan 1893.
Garðurinn er afar fallegur með
rniklu af vötnum með bátum.
Tjaldstæði eru leyfð. Engarnýjar
byggingar eru leyfðar og aðeins
fáein hótel starfandi. Timburúlf-
ar og bjarndýr, einnig elgsdýr lifa
þar, en við sáum engin. Rigning
var mikil og við fórum ekki í
göngutúra. Muskoka fær nafn sitt
frá Indian Chief; Musqua Ukee
(Yellow-head), sem átti heima á
þessum slóðum og þetta var hans
aðal veiðiland. Á þessum slóðum
ber mikið á klettum sem korna
upp úr jarðlaginu, sem annars er
þakið skógi. Þetta er „the
Canadian Shield" sem kallað er,
pre-cambrian klettar, sem mynd-
Kirkjan minnti mig á sveitakirkjuna mína.
Kanada! Ég var ekkert sérlega spennt að fara þangað þegar
< maðurinn minn bauð mér með sér til Ontario. hann þurfti
að fara á ráðstefnu í háskólanum í Waterloo. Eg er Evrópu-
barn og í þau fáu skipti sem ég hef komið til Bandaríkjanna
hef ég alltaf verið fegin að komast heim til Englands.
Við flugum frá Norwich í Englandi, (þar sem við eigum
heima), til Amsterdam, svo frá Amsterdam til Toronto. í
hvert skipti sem ég flýg með litlu sveitaflugvélinni okkar til
Amsterdam, finnst mér eins og að ég sé í innanlandsflugi á ís-
landi. Kunnuglegheitin eru þau sömu. Sæt, ljóshærð flug-
freyja brosti til mín og sagði: „Halló frú Boulton, manstu
ekki eftir mér, ég var hárgreiðsludaman þín í fyrra.“ - Mér
fannst ég vera að fljúga til Egilsstaða!
Hvað vissi ég
um Kanada?
Kanada er strjálbýlt og fámennt
þriðja landið í röðinni á stærð, á
eftir Kína og Rússlandi og stærra
en Bandaríkin. Par eru fleiri vötn
en nokkurs staðar annars staðar í
heimi. Sum vötnin eru ennl þann
dag í dag, nafnlaus.
Fyrstu íbúar Kanada voru indí-
ánar og eskimóar. Þeir eru þar
enn. Indíánar hafa blandast
meira þjóðinni, en eskimóarnir
halda meira saman, - giftast ekki
út á við. Þeir eru meira hrein-
kynjaðir með mongólayfirlit og
búa nær Alaska, Síbertu og
Grænlandi. Margir Kanadaíbúar
eru ljóshærðir og bláeygir.
Kannski að mark Leifs Eiríks-
sonar sjáist þar ennþá! Þeir eru
glaðlyndir og þrautseigir, enda
þurfa þeir að vera það, þar sem
veturinn er afar kaldur, stundum
mínus 40° frost og um 254 cm af
snjó. Flestir nota skíði á veturna.
Ice-hockey er vinsælt sport ef
hægt er að ryðja snjónum af
ísnum. Fiskimenn eru þeir
ntiklir, allt árið í kring, jafnt á
veturna sem á surnrin. Á sumum
vötnum, sent hafa frosið, setja
þeir upp smákofa, (það myndast
eins og þorp), svo brjóta þeir gat
á ísinn og bíða eftir að það taki
á! Þetta verður „ísfiskaþorp" og
engin hætta að það slái í fiskinn!
Fótbolti og „base-ball" er mik-
ið spilaður en cricket er vinsælast
í Ontario og British Columbia
þar sem Englendingar settust að í
byrjuninni.
Bændur framleiða mikið af
hveiti, barley, maís og höfrum.
Kjöt- og smjörframleiðsla er
mjög góð. Ávaxtaræktun er þar
mikil, þrátt fyrir kaldan vetur þá
bæta sumrin það upp, þó að þau
séu stutt. Hitinn er mikill,
30-40°C. Epli, plómur, vínber og
apríkósur o.fl. ávextir vaxa í al-
gleymingi. Þá má ekki gleyma
„maple sírópinu", sem er hun-
angssætt og mikið notað, sérstak-
lega á brauð og pönnukökur.
Þessu sírópi er náð úr maple
trénu, sem er vinsælasta tréð
þeirra, afar fallegt, verður rautt
á haustin. Þótt að Kanada til-
heyri Breska samveldinu, þá nota
þeir þetta tré sem tákn sitt á sín-
um þjóðarfána, rautt maple-lauf
á hvítum grunni.
Toronto
Það var heitt í Toronto þegar við
komum þangað en þetta var þurr
hiti og ekki ónotalegur. Borgin
stendur við Ontario-vatnið og er
eftirtektarvert hvað svona stór
borg er hreinleg. Gangstéttin á
neðanjarðarbrautarstöðinni var
svo hrein að ég hefði getað borð-
að þar.
Stórborgir Evrópu hafa dóm-
kirkjur, Toronto hefur banka.
Sumir bankarnir hafa farið í sam-
keppni að byggja skýjakljúfa.
Fyrsti skýjakljúfurinn sem var
byggður var svartur, 54 hæða
turn, teiknaður af þýsk-amerísk-
um arkitekt, Ludwig Mies van
der Rohe. Þetta var hæsta bygg-
ingin í Breska samveldinu þar til
annar banki byggði ennþá hærri
turn. Montreal-borgin fór þá á
stúfana og einn bankinn þar
byggði þriðja turninn sem sló
hina út. Best þekktur er CN-
turninn í Toronto, sem mikið er
talað um og er auglýstur sem
stærsta sjálfstandandi (free
standing) bygging í heimi. Turn-
inn hefur víra að innan í steyp-
unni til þess að halda honum
uppi. Hann er 553 metrar á hæð
með matsölu nálægt efstu hæð,
sem snýst hægt á meðan borðað
er, svo að þú sérð nýtt og nýtt út-
sýni við matarborðið. Best er að
fara ekki í hádegismat eða kvöld-
verð þar, ef þér þykir vænt um
peningabudduna, en ágætt að fá
sér koktail því að lyftan upp á
hæstu hæð er frí fyrir þá sem gera
það. Gestirnir eru alveg í skýjun-
um þegar upp er komið. Á leið-
inni niður í lyftunni segir lyftu-
strákurinn! „Þakka ykkur fyrir að
fljúga með CN!" CN er best
þekkta járnbrautarlest þjóðar-
innar og byggði þennan turn.
(Það eru fjórar lyftur sem fara
með fólk upp á hæsta tindinn,
1.465 fet. Það er talið vera hæsta
útsýnigalleríið í heimi).
Það er tiltölulega auðvelt að
rata í Toronto. Göturnar eru vel
skipulagðar og „kriss-krossa“
hver aðra. Margir garðar eru í
borginni og sumir þeirra gróa af
náttúrunnar hendi. Stundum
sjást dádýr og þvottabirnir
(raccons), sem koma heim að
húsum til þess að leita sér matar.
Toronto hefur sérstæða
„unduerground shopping con-
courses“ sem er mjög heppilegt
allan ársins hring. Á veturna er
snjóasamt ofanjarðar og á sumrin
er of heitt og sólríkt, en þá er
hægt að sjoppa í svala og lúxus
neðanjarðar. Einna best þekktur
af þessum „centres“ er Eaton
Centre, sem hefur margar hæðir,
búðir, gosbrunni og matsölur.
Ódýrustu búðirnar eru á neðstu
hæð. Á annarri hæð í norður-
endanum er bronsstytta af
Timothy Eaton. Styttan er kölluð
„Timothy’s Toes“ (Tærnar á
Timothy). Margir mæla sér mót
við þessa styttu. Vinstri skórinn
á styttunni er spegilgljáandi,
hann hefur verið nuddaður svo
mikið, það er sagt að það væri
vegfarendum lukku!
Leiði Sólveigar.
Ella Godfrey.
Niagara fossarnir. Fólkið lítur út eins og svartar pöddur, sem skríða um bátinn!
Ég þefaði af steininum
Var hann kannski
íslenskur?
Við stoppuðum aðeins tvo daga í
Toronto. Mig langaði upp í sveit.
Ég er lítið fyrir stórborgir og sér-
staklega um sumartímann þegar
mikið er af túristum. Ég hafði
það í huga að fara til Niagara-on-
the-lake, sem er lítil borg, nálægt
frægu fossunum. Ég hafði lesið
að borgin væri ein af fallegustu
borgunum í Ontario, kölluð
Newark fyrr á tímum. Var um
stuttan tíma höfuðborg Upper
Canada, en eftir stríðið 1812,
Toronto, sem þá var kölluð
York, varð höfuðborgin. Ég
sannfærði manninn minn um að
þetta væri hin besta hugmynd svo
við leigðum okkur bíl og lögðum
af stað. Vegalengdin er um 130
km frá Toronto.
Þegar við vorum komin hálfa
leið, trúði ég honum fyrir aðal-
ástæðunni að plata hann þangað.
Ég vissi að írlending, Brian
Doherty að nafni, hafði alltaf
dreymt um að byggja leikhús á
þessum stað og helga það írska
skáldinu, Bernard Shaw.
Leikhúsið var opnað 1963 en
smíðum var ekki fulllokið fyrr en
1973. Á hverju ári er leiklistar-
hátíð haldin og sýnt megnið af
G.B. Shaw leikritum, einnig
leikrit eftir Noél Coward, Girau-
doux, Agatha Christie o.fl.
Leikhúsið er byggt í útjaðri
borgarinnar og er mjög fallegt.
Það var löng biðröð þegar ég
kom í miðasöluna hjá leikhúsinu.
Ég var að vona að á dagskránni
myndi vera: „Heart-break
House“, sem er uppáhaldsleikrit
hjá mér. Ég var hepin. Þeir voru
að sýna einmitt þetta leikrit og ég
fékk miða fyrir kvöldið. Sýningin
var alveg dásamleg. Leikstjórn
og leikur alveg framúrskarandi
góð. Leikritið er kómedía með
skörpum alvörutón. Shaw sagði
að þetta væri besta leikritið sitt.
Hann sagði við Virginia Woolf:
„There is a play of mine called
Heartbreak House, which I
always connect with you because
I conceived it in that house some-
where in Sussex where I first met
you and of course fell in love with
you. I suppose every man did.“
Við fengum inni hjá prívat-
fólki um nóttina. Hjónin hétu
Mr. and Mrs. Stead. Mr. Stead
opnaði fyrir okkur. Hann var
meðalmaður á hæð, frísklegur í
hreyfingum og klæddur í stutt-
buxur. Gíðarstór bröndóttur
köttur sat á miðju eldhúsgólfi og
leit merkilega í kringum sig eins
og hann myndi segja: „Þetta er
mitt hús, hvað eruð þið að gera
hérna?“ Hann lofaði mér að
strjúka sér. Ég spurði hvað hann
héti, því að ég er ósköp mikil
kattargæla. „Dum, Dum“
(heimskur, heimskur), svaraði
Mr. Stead.
Herbergið okkar var vinalegt,
tárhreint með svörtum ofni í einu
horninu. Viðarbútum var hlaðið
við arininn. Bókahilla náði frá
gólfi upp að lofti. Hún var full af
bókum. Á þriðju hillu lá vikur-
steinn. Ég tók hann gætilega upp
og lyktaði af steininum. „Svei
mér ef hann er ekki íslenskur."
„Þú ert alveg rugluð,“ sagði mað-
Einn af „milljónamæringa“ sumarbústöðunum við Muskoka-vatnið.
urinn minn, „þú heldur að hvergi
séu til eldfjöll nema á íslandi."
Hann fór að glugga í bækurnar í
hillunni og fann fljótlega tvær
bækur sem hann setti fyrir fram-
an mig. Það voru Njálssaga og
Laxdælasaga! Hingað var ég
komin, Niagara-on-the-lake, foss-
arnir nokkra kílómetra í burtu,
hinum megin við vatnið sást til
Bandaríkjanna og hér í svefnher-
berginu okkar var litla ísland!
Það kom upp úr dúrnum að þau
hjónin höfðu farið til íslands fyrir
ellefu árum og fengið alveg dá-
samlegt veður, fóru upp á Heklu
og báru til baka þennan vikur-
stein. Mr. Stead hafði árætt að
borða blóðmör og hval.
Daginn eftir gaf Mr. Stead
okkur aðalbláber í morgunmat,
gott kaffi og heitt brauð. Það var
góður morgunmatur. Hann kom
líka með: „The Globe and the
Mail“ aðaldagblaðið í Kanada.
„Þeir hljóta að hafa vitað að þú
varst að koma,“ sagði hann bros-
andi. í blaðinu var grein um
ferðalag á íslandi, aðallega um
Vestmannaeyjar. Hinn frægi „pet
puffin“ (lundi) Páls Helgasonar
var nefndur sem sérkennilegt
gæludýr.
Við kvöddum „Dum, Dum“ og
þessa ágætu fjölskyldu og fórum
að skoða Niagarafossana. Skeifu-
lagaðir, grænhvítir fossarnir falla
niður 51 metra hæð og eru mjög
fallegir. Borgin, sem skapast hef-
ur þarna í kring, hefur 70 þúsund
íbúa sem monta sig af að hafa
„frægasta heimilisfang í heimi!“
Þrátt fyrir fjölda túrista og ungt
fólk, sem eyðir hveitibrauðs-
dögunum sínum þarna, verður
fólk aldrei þreytt á að horfa á
þetta náttúruundur sem rennur
áfram og áfram öllum til yndis.
Það er meira að segja hægt að
horfa á það „frítt" þó að á mörg-
um stöðum séu turnar sem selja
útsýni. Einnig er hægt að sigla á
skipi inn í úðann. Fólkið verður
að klæðast svörtum sjóstökkum
til þess að verða ekki blautt. Af
hæðinni fyrir ofan lítur það út
eins og svartar pöddur, sem
skríða um bátinn sem siglir í
gegnum regnbogann inn í úðann.
Títuprjónninn
Við yfirgáfum Niagara svæðin og
héldum til Kitchener-Waterloo,
sem eru tvíbura borgir. (Efna-
fræðinga ráðstefnan, sem var
aðalerindi mannsins míns, var
haldin í Waterloo háskólanum). {
Kitchener er frægt klukknaspil,
„Clockenspiel“ með 23 bjöllum
og Mjallhvít í staðinn fyrir gauk,
sem lætur sjá sig klukkan tólf á
hádegi. Þar er líka frægur mark-
aður þar sem „Mennonite“
bændurnir selja muni sína, góm-
sætindi o.fl. Mennonites er flokk-
ur af brautryðjendum, sem ennþá
lifir í Kanada. Þeir koma mest
megnis frá Hollandi, Þýskalandi
og Rússlandi. Þeir eru kallaðir
„Mennonites“ vegna trúar
sinnar, sem á uppruna sinn frá
hollenskum presti, Mennon
Simons. Þeir lifa á einfaldan hátt,
trúin leyfir þeim ekki neinn
lúxus. Þeir eru á móti stríði og
berjast ekki, láta ekki skíra börn
sín, trúa að brauð og vín við alt-
arisgöngu verði að holdi Krists.
Mennon Simons fór frá sinni
kirkju árið 1531 og varð fyrsti
biskupinn í Mennonite hollenska
kirkjusöfnuðinum. Trú þeirra
breiddist út og margir urðu að
flýja lönd sín. Best þekktir eru
þeir þýsku og rússnesku Menn-
onites og margir þeirra leituðu á
náðir Kanada og búa þar enn.
í Waterloo fórum við undir
eins að skrásetja okkur sem þátt-
takendur. (Það voru yfir þúsund
manns scm tóku þátt í þessari
ráðsstefnu.) Fólk kom alls staðar
að. Á einum veggnum var stórt
landakort og voru þátttakendur
Kristín Finnbogadóttir skrifar
uðust 4000.000.000 árum fyrir
Cambrian tímabilið. Klettarnir
ná frá ströndum Labrador til
Mackenzie og norður að Hudson
Bay og eru eins og granítkastalar
sem myndast hafa eftir Plei-
stocene jöklana. í kringum þessi
óteljandi vötn, standa furutré og
mapletré. Okkur var sagt að besti
tíminn væri að koma á haustin
þegar trén væru í ótal litum, (sér-
staklega maple-tréð, sem er
rautt). Kanada er sönn paradís
fyrir listamenn. Hvar sem við
stoppuðum voru sömu vingjarn-
legheitin, fólk bauð okkur inn og
gaf okkur kaffi eða te. Þannig
hittum við kanadískan vatnslita-
málara, Lorne Jewitt, sem lofaði
mér að taka mynd af „humming-
bird“ sem kom til þess að drekka
af maple-sírópinu, sem hann
hafði hengt út í flösku fyrir hann.
Humming-bird tilheyrir Trochili-
dae söngfuglafjölskyldunni
(warblers), og er prýddur skærlit-
um fjöðrum. Litirnir breytast eft-
ir því sem sólin eða ljósin skína
á þá. Fuglinn er aðeins á stærð
við fingur manns, en vængirnir
eru sterkbyggðir, enda þurfa þeir
að vera það því að fuglinn flýgur
til Suður-Ameríku fyrir veturinn.
Einn daginn, þegar við vorum
að dúlla okkur í kringum vötnin
og ég var að líta á kortið, kom ég
auga á smástað, sem hét
„Hekkla“. Mér datt í hug að þar
væru landar mínir og bað mann
minn um að keyra þangað. Hann
hélt því fram að stafsetningin
væri röng og þetta hefði ekkert
samband við Island. Við fórum
samt. Þetta var lítill staður. mjög
afskekktur með lítilli timbur-
kirkju sem minnti mig á sveita-
kirkjuna mína. Grafreitur var
þar rétt hjá. Ég klifraði inn í
hann. Þarna voru þeir, íslend-
ingarnir mínir, undir grænni
torfu, flestir dánir um 1924. Sól-
veig G. Einarson f. 26. feb. 1858,
d. 30 okt. 1924. Á leiði hennar
stóð:
Dauðans stríð og þín heilög hönd
hjálpi mér vel að þrevja
meðtak þá faðir mína önd
mun ég svo glaður deyja.
Ég gekk á rnilli leiðanna.
Einarson fjölskyldan virtist hafa
átt heima mest hér. Þar var: Gísli
Einarson, Jakob Einarson.
Bjarni Einarson (sá yngsti d.
1976). Gísli Thomson, Bjarni
Thomson, Guðni Guðnason.
Bjarni Guðbjarnarson. Það var
einkennileg tilfinning að standa
þarna við grafir þeirra. þessara
íslensku brautryðjenda sem
sennilega höfðu rutt þetta land
og ræktað það. Venja var fyrir
brautryðjendur á þessum tímum.
að ef þeir gætu höggvið niður
trén, var þeim leyft að rækta
landið. Hér höfðu þeir skapað
sér nýtt líf. stritað og starfað og
hvílast nú hér. Húsarústir voru
þar nálægt og gamalt hús í eyði.
Baðstofa hafði verið byggð úr
viði og var áföst við húsið.
Kannski hafa íslensku konurnar
staðið á þessum fjölum, átt sínar
sorgir og gleði hér, kallað staðinn
Heklu til þess að minna á heima-
landið sitt? Skammt frá var ný-
byggt hús. Ég bankaði upp á.
Unga konan sem kom til dyra
sagði að það hefði verið íslend-
ingabyggð hér og í þá daga var
nafnið skrifað „Hekla" með einu
k-i. Það væri eftirlifandi einn af-
komandi í næsta þorpi, Rosseau,
sem héti Ella Godfrey, hún gæti
frætt mig meira um þetta. í Ross-
eau spurðist ég fyrir um Ellu
Godfrey. Jú, hún átti heima rétt
hjá bakaríinu. Ég bankaði upp á.
Smávaxin, hógvær kona kom til
dyra. „Talarðu íslensku?“ spurði
ég. Hún hrökk dálítið við og
sagði svo feimnislega: „Ósköp
lítið." Ég fékk góðar skýrslur frá
henni sem skyldfólk hennar hafði
sent að heiman. Langafi hennar
var Einar Kristjánsson frá Foss-
seli í Reykjadal. María Magnús-
dóttir var kona hans frá Krókum
í Fnjóskadal. Gísli Einarsson var
bóndi í Holtakoti í Ljósavatns-
hreppi í eitt ár, fór til Ameríku
1878 og bjó í Ontario til æviloka.
Fyrri kona hans var Elínbjörg
Gunnlaugsdóttir. Dóttir þeirra
var María Gísladóttir, fædd í
Kanada 1883. Hún giftist George
Lambert og þeirra dóttir er Elín
Agnes Lamber, sem nú heitir
Ella Godfrey og ég sat og talaði
við. Seinni kona Gísla var Sól-
veig Einarsdóttir. Gísli átti
bróður, sem hét Jakob, fæddur í
Máskoti í Reykjadal. Hann flutt-
ist til Kanada 13 ára að aldri og
hafði byggt húsið sem var nú í
eyði. Gísli hafði hjálpað við að
byggja kirkjuna. Það var venja
að brautryðjendur fengu prest til
að vígja landið svo að þeir gætu
hvílt sín lúnu bein þegar kallið
kom. Ella sagði mér, að þegar
langafi sinn var kominn á áfanga-
stað. þá átti hann eftir 25 krónur
í vasanum. Hann hjó niður trén
og hóf búskap með kindum og
kúm. Árlega. fvrsta sunnudaginn
í águst, reyna afkomendur
„Heklu"-íslendinga að koma
saman í litlu kirkjunni og minn-
ast ættingja sinna. sem ruddu
veginn fyrir þá. Ella giftist kana-
dískum manni, Thomas Godfrey,
sem dó fyrir ári. 60 ára að aldri.
Hún á eina dóttur. sem heitir
Sandra. Á Akureyri á hún
frænku, Steingerði Hólmgeirs-
dóttur. sem hún biður mig um að
skila kveðju til og skila ég henni
hér með.
Jólasveinn á bát
Daginn eftir var yndislegt veður
og fórum við á báti urn vötnin.
Allir sem fóru franrhjá veifuðu
og brostu og á einum báti kom
sjálfur Santa Kláus. Hann veifaði
og kallaði; „Gleðileg jól!" Ég
þurfti að rninna mig á að það var
ágústmánuður. Báturinn var eins
og svanur í laginu og var að koma
frá „Santa village" (Jólasveins-
þorpinu), sem var dálítið neðar
við vatnið og er auðvitað einstakt
þorp. ekki einungis af því að
Santi Kláus á heima þar, heldur
líka vegna þess að það er sá
staður. sem er hálfa leið á milli
norðurpólsins og miðjarðarlín-
unnar.
Alls staðar voru fallegar eyjar,
sumarbústaðir og bátar. Sólin
hellti geislum sínum yfir vötnin,
skógana og klettana. Enginn
hugsaði til vetursins, sent kemur
með snjó og frost. Kanadabúar
hafa lært að búa sig undir allt og
landiö sitt elska þeir á öllum árs-
tíðum. Það var tími til kominn að
hugsa til heimferðar. Við kveðj-
um Kanada. klifrum upp í tlug-
vélina og einhver segir eins og
þeir hafa sagt við okkur á hverj-
um degi: „Have a nice day."