Dagur - 14.07.1986, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - 14. júlí 1986
Það er ekki orðum aukið að
segja krakkana frá Brciðdalsvík
hressa og skemmtilega. Þau
sögðust hafa notið ferðarinnar
og dvalarinnar á Þelamörk „al-
veg í botn“, eins og þau orð-
uðu það. Þegar við hittum þau
voru þau að undirbúa heim-
ferðina. Þau höfðu verið á
fcrðalagi í 4 daga og farið víða.
Þau fóru í Skagafjörðinn og
skoðuðu margt þar. „Það er
æðislegt á Norðurlandi.“
„Við fórum svona seint í ferða-
lagið vegna þess að við vorum í
Reykjavík," sagði ein stelpan og
benti á vinkonu sína.
- Var þá beðið eftir ykkur?
„Auðvitað var það gert.“ Aðr-
ir krakkar í hópnum sögðu að
það hefði verið sjálfsagt, því allir
eigi að t'ara í skólaferðina saman.
^Jokdreifac_____________
Það kom líka upp úr kafinu að öll
hin höfðu verið í vinnu á meðan.
„Við unnum hjá hreppnum,“
sögðu nokkur. Önnur voru í fisk-
vinnu í frystihúsinu á staðnum.
Enn önnur voru í saltfiskvinnu.
Einn hafði unnið hjá RARIK.
Falllegt þótti þeim í Mývatns-
sveit, en þar stoppuðu þau á leið-
inni norður. „Við sáum Kröflu,
fórum í sund í einhverri gjá, það
var aiveg æðislegt.“
- Hvernig er að búa á Breið-
daisvík?
Það voru ekki allir sammála
um það. Sumum þótti gott að búa
þar, aðrir sögðu að það væri
ömurlegt, því það væri ekkert um
að vera þar. „Þar er ekkert bíó,
engin sundlaug, ekkert íþrótta-
hús. Þó eru 2 bensínstöðvar, 2
bankar, 4 vídeóleigur og 2 hótel.“
Svo hlær öll hersingin þegar þessi
Hér er samankomið hið hressa lið frá Breiðdalsvík.
upptalning er sett fram.
- Horfið þið þá ekki mikið á
vídeó?
Einn úr hópnum segir að allir
eigi vídeó og sumir 2 stykki. „Svo
er ein búð sem við köllum Eþíóp-
íu, það fæst svo lítið í henni. Það
er ekkert gert fyrir krakka á okk-
ar aldri á Breiðdalsvík." Öll eru
þau sammála um það. „En það er
vídeó í rútunni, það er alveg
æði,“ segir einn strákurinn.
- Hvernig myndir eru sýndar
þar?
„Alls konar myndir, hryllings-
myndir, gamanmyndir og klám-
myndir.“ Nú mótmælir stór hóp-
ur og segir að það sé ekkert svo-
leiðis.
- Það er sem sagt búið að vera
gaman í þessari ferð.
„Þetta er meiriháttar ferð,“
segja allir krakkarnir úr 5. 6. og
7. bekk frá Breiðdalsvík. „Við
erum að fara til Akureyrar á eftir
og ætlum að versla þar, það verð-
ur æðislega gaman.“ gej-
„Það er æðislegt
á Norðurlandi“
- segja hressir krakkar frá Breiðdalsvík
Vænlegustu aðferðir í
fiskeldi hér á landi
Rannsóknaráö ríkisins hefur
gefiö út mikið rit sem heitir
Þróun fiskeldis. í þessu riti er
tekið á fjölmörgum málum
sem snerta þessa nýju atvinnu-
grein, s.s. þróun í heiminum,
þróun hér á landi, landkosti
hérlendis, vænlegustu eldisað-
ferðir, aðbúnað fiskeldis hér á
landi og flcira. Hér á eftir fer
sá kafli úr ritinu sem fjallar um
vænlegustu aðferðir í fískeldi
hér á landi.
Helstu eldisaðferðir
Á næstu árum verður eldi lax-
fiska meginstoð fiskeldis hér á
landi. Kemur þar til nýfengin
reynsla við eldi þessara fiska og
að hagkvæmt er að nýta jarðhita
við eldi seiða, markaður er stór
og vaxandi og gott verð fæst fyrir
seiði til útflutnings og fyrir lax
bæði í Evrópu og Ameríku.
Helstu aðferöir í laxeldi eru
sýndar á mynd 5.1, en eldi ann-
arra tegunda laxfiska er í meg-
indráttum hliðstætt. Á myndinni
sjást helstu stigin í eldinu og
þungi fisksins í lok hvers stigs
ásamt þeim fjölda mánaða sem
liðnir eru frá hrognatöku til loka
hvers stigs á eldisferlinum.
Hér er miðað við að fjórar
aðferðir komi til álita við fram-
leiðslu á laxi upp í matarstærð,
það er sjóeldi, landeldi og strand-
eldi, svo og hafbeit. Hinar þrjár
fyrstnefndu eiga sér sameiginleg-
an aðdraganda með eldi seiða
upp í 30 g á nálægt 8 mánuðum
og síðan eldi á hluta seiðanna
upp í stórseiði (super smolt), í
400-800 g, á næstu 8 mánuðum.
Lax í matarstærð ætti þá að fást á
22 mánuðum ef allt gengi vel.
I hafbeit þurfa seiðin að hafa
náð ákveðnum lágmarksþroska
(8-10 cm) að haustinu og verða
síðan að hafa náttúrleg Ijósskil-
yrði fram á vorið og e.t.v. lægri
hita um háveturinn til að seltuþol
og vaxtargeta í sjó nái að þrosk-
ast eðlilega fram í maí-júní er
þau eiga að ganga til sjávar.
Megnið af íslenskum laxastofn-
um snýr til baka eftir ár í sjó.
Matfiskur færi þá að skila sér 25
mánuðum eftir hrognatöku.
Auk ofangreindra aðferða til
að ala fisk upp í matarstærð er
sala á seiðum til útflutnings og
áframeldis erlendis, vænleg sem
sjálfstæð framleiðslugrein svo
sem áður er sagt.
Ofangreindar eldisaðferðir eru
enn í mótun og ekki að fullu
reyndar. Rannsóknir munu án
efa leiða til breyttra aðferða frá
því sem hér er lýst. Verður nú
lítillega rætt um hverja eldisað-
ferð fyrir sig.
Seiðaeldi
Sá þáttur laxeldisferilsins sem
mest er þekktur hér á landi er
seiðaeldið. Það er raunar sá hluti
eldisferilsins þar sem hérlendar
aðstæður nýtast best og skapa
bestu samkeppnisskilyrðin.
Hreint og smitfrítt vatn og jarð-
varmi til upphitunar skapa for-
sendur fyrir rekstraröryggi og
vaxtarhraða sem óvíða er annars
staðar að finna.
Framleiðsla sjóeldisseiða með
útflutning til eldisstöðva erlendis
fyrir augum gæti því reynst mjög
arðbær á næstu árum. Hröð upp-
bygging laxeldis í nágranna-
löndunum og vissir erfiðleikar á
að fá gott vatn til seiðaeldis þar
hefur leitt til skorts á seiðum og
mjög hátt verð er á seiðum af
þeim sökum. Af þessum sökum
má búast við að útflutningur sjó-
eldisseiða héðan geti orðið um-
talsverður a.m.k. á allra næstu
árum.
Samkeppnisaðstaða íslendinga
í slíkum seiðaútflutningi verður
að byggjast á eftirfarandi atrið-
um:
- Öflugu sjúkdómaeftirliti,
- að eiginleikar og gæði seiða
falli að þörfum framleiðenda í
öðrum löndum,
- að framleiðslukostnaður hér sé
svipaður eða lægri en í sam-
keppnislöndunum.
Líklegt er að síðastnefnda
skilyrðinu sé fullnægt, en meiri
vafi er á hvort hinum tveim fyrstu
sé hægt að fullnægja. Hið fyrst-
nefnda þarf að komast í lag hið
ailra fyrsta, en hið seinna kann
að verða þróunarmál og við-
fangsefni rannsókna til lengri
tíma litið. Það verður eitt megin-
markmiðið að rækta stofna, sem
ekki verða kynþroska fyrr en eft-
ir 2-3 ár í sjó.
Til lengri tíma litið er útflutn-
ingur á seiðum háður nokkurri
óvissu. Verslun með seiði milli
landa er áhættusöm vegna smit-
hættu og líklegt að flest lönd
reyni að tryggja sig með því að
byggja upp eigin seiðafram-
leiðslu. Því er mikilvægt að
leggja skilyrðislausa áherslu á
gæði og hreysti seiða sem seld eru
til útflutnings, en jafnframt er
skynsamlegt að nota ábata af
seiðasölu til að byggja upp eigið
matfiskeldi innanlands til að
tryggja stöðuna ef seiðamarkaðir
lokuðust.
Eldi á seiðum frá 30 g upp í
400-800 g „stórseiöi" í beinu fram-
haldi af seiðaeldinu er við hér-
lendar aðstæður eðlilegt næsta
skref í laxeldi. Með þessu fengist
millifiskur sem síðan væri hægt
að ala áfram upp í matarstærð í
floteldi, strandeldi eða landeldi á
næstu 6 mánuðum eða svo. Eldi á
stórseiðum á þennan hátt er lík-
lega forsenda þess að floteldi eft-
ir norskri fyrirmynd geti orðið
raunhæft hér við strendur
landsins.
Þess skal getið að einungis
hluti seiðanna, 15-25%, úr
hverju klaki nær þeirri stærð sem
hér er rætt um. Önnur vaxa mun
hægar. Þessi hraðvaxta seiði eru
lífeðlisfræðilega sambærileg við
venjuleg gönguseiði þannig að
seltuþörf og vaxtargeta í sjó
þroskast á svipuðum tíma (maí-
júní). Aðalmunurinn liggur í
stærðinni. Hugsanlega má með
kynbótum hækka hlutfall hrað-
vaxta seiða sem ná 400-600 g
stærð.
Þau seiði sem ekki ná þessum
vaxtarhraða má að sjálfsögðu ala
sem gönguseiði til hafbeitar eða
sem sjóeldisseiði fyrir kvíaeldi
erlendis.
Sjóeldi
Sú aðferð við matfiskeldi á laxi
sem líklega kæmi einna víðast til
greina er tímabundið sjóeldi,
þ.e. eldi á fiski sem náð hefur
400-800 g stærð áður en honum
er sleppt í flotkvíarnar og hann
alinn upp í matarstærð á þeim
tíma, maí til desember, þegar
sjávarhiti og sjávarlag er viðun-
andi fyrir rekstraröryggi. Miðað
er þá við að nýta norska reynslu
beint þennan tíma ársins.
Fræðilega er mögulegt að
stunda tímabundið sjóeldi á
svæðinu frá Suðvesturlandi til
Vestfjarða, en auk þess í Eyja-
firði og Lónunum í Kelduhverfi.
Ekki er að fullu ljóst um mögu-
leika floteldis á öðrum stöðum á
Norðurlandi og á Austfjörðum
þar sem annars er skjólgott.
Hraðeldi á stórseiðum er for-
senda fyrir tímabundnu sjóeldi
hér á landi. Enn skortir mikið á
vitneskju um lífeðlisfræðileg
áhrif þessarar flýtingar á síðari
þroska og heilbrigði matfisksins.
Mikilvægt er að velja laxastofn
sem hæfastur er til eldis stórseiða
og áframhaldandi sjóeldis. í því
sambandi kemur til álita að flytja
inn kynbætta stofna frá Noregi í
byrjun, en um leið þarf að hefja
kynbætur á íslenska laxastofnin-
um í þessu skyni. Norskir stofnar
hafa nú þegar verið fluttir inn í
landið í þremur tilvikum.
Sláturtími í tímabundnu sjó-
eldi hér á landi yrði frá septemb-
er-desember og framleiðslan yrði
því flutt út á tiltölulega skömm-
um tíma, þó ekki á sama tíma og
hafbeitarlax kemur á markað.
Mynd 5.1. Helstu aðferðir í laxeldi á íslandi.