Dagur - 14.07.1986, Blaðsíða 9

14. júlí 1986 - DAGUR - 9
„Gott að komast
norður á sumrin“
- segir Heiðrún Kristjánsdóttir starfsstúlka
á Hótel Þelamörk
Er hótelstjórinn við? Nei - Er
þá aðstoðarhótelstjórinn á
staðnum? „Talaðu við Heið-
rúnu Kristjáns, hún er næst því
að vera aðstoðarhóteIstjóri,“
segir ung stúlka sem er að bera
fullan bakka af nýsmurðum
samlokum út í bfl fyrir framan
Hótel Þelamörk.
Við finnum Heiðrúnu í sæl-
gætissölunni á neðstu hæð hótels-
ins. Þar er hópur af hressum
krökkum frá Breiðdalsvík, sem
hefur gist á hótelinu 2 nætur og
notið þess út í ystu æsar. Þau
hafa farið í sund oft á dag og not-
ið þess að vera úti í góða veðrinu.
„Ég er enginn aðstoðar- eða
varahótelstjóri, ég er bara venju-
leg starfsstúlka,“ segir Heiðrún
þegar loks verður uppihald á sölu
á pepsíi, mixi og öðrum eðal-
drykkjum.
„Hótelstjórinn er í fríi í
nokkra daga, svo við tökum á
okkur það sem því starfi fylgir, ef
við getum,“ segir Heiðrún og er
hógvær í meira lagi.
Hótel Þelamörk var opnað 20.
júní og verður opið til 25. ágúst.
Þar er boðið upp á gistingu í 22
tveggja manna herbergjum og 2
eins manns. Auk þess geta hópar
fengið svefnpokapláss í skóla-
stofum.
- Hvernig hefur aðsóknin
verið?
„Það hefur verið ágætt fram að
þessu. Það var vel bókað í júní
og er vel bókað í ágúst, en júlí er
götóttur.“
- Eru það íslendingar eða
Gestabókin tilbúin, lyklarnir á sínum stað og Heiðrún tilbúin að taka á móti
næstU gestum. Mynd: gej-
útlendingar sem mest gista hjá
ykkur?
„Það eru misjafnt. Nýlega er
farinn stór hópur af konum frá
Austurlandi sem var hjá okkur,
nú þessi hópur af skólakrökkum
sem er hérna núna og er líka að
fara. Af útlendingum hefur mest
verið af Dönum."
- Góð í dönsku?
„Slarkfær, ég alla vega bjarga
mér.“
- Skemmtileg vinna?
„Já, mjög skemmtileg.“
- Nú er Hótel Þelamörk
aðeins rekið yfir sumarið. Hvað
gerir þú á vetrum?
„Ég er við nám í Kennarahá-
skólanum og á þar eftir 2 ár.“
- Borgarlífið?
„Líkar það ágætlega, þó er
gott að komast norður á sumrin.“
Þá er truflun á samtalinu og lít-
ill gutti frá Breiðdalsvík biður um
eina mix og töggur fyrir afgang-
inn. Síðan koma fleiri, þannig að
best er að ljúka þessu hér og
reyna að ná sambandi við þessa
hressu krakka að austan. gej-
Mjög mikilvægt er að huga að
skipulagi sölumála í tengslum við
hafbeit og strandeldi til að sem
best verð fáist hjá öllum eldisfyr-
irtækjum og sem mest óháð eldis-
aðferð.
Strandeldi
Á þeim stöðum þar sem hægt er
að stunda strandeldi, þ.e. eldi í
kerum uppi á landi og stjórna
eldishita, seltu og súrefni, er
fræðilega hægt að ala fisk sem
næst við kjörskilyrði allan eldis-
tímann. Kostir þess eru taldir
mun styttri vaxtartími og meiri
framleiðsla á hverja rúmeiningu í
eldisbúrunum. Með stjórnun
eldisferils, má ala fleiri en eina
kynslóð samtímis, bæta nýtingu
eldisrýmis og tryggja jafnari
slátrun og þar með framboð á
eldisfiski allt árið. Ennfremur á
að vera hægt að halda uppi
öflugu heilbrigðiseftirliti og jafn-
framt ættu sjúkdómsvarnir og
meðhöndlun sjúkdóma að vera
auðveldari en í sjóbúrum. Ókost-
ir strandeldis eru hár stofn- og
rekstrarkostnaður miðað við aðr-
ar eldisaðferðir, en á móti því
kemur möguleiki á meiri og jafn-
ari framleiðslu, sem lækkað gæti
framleiðslukostnað á einingu.
Ennfremur er mögulegt að auka
afkastagetu stöðva með súrefnis-
gjöf sem sparar vatn og rými.
Með fullkominni stjórn á lífs-
ferlinum á að vera mögulegt að
hagnýta ávinning kynbóta betur í
strandeldi en í sjóeldi. Til lengri
tíma litið er þess vegna talið lík-
legt að strandeldi í einhverju
formi geti rutt sér til rúms bæði
hér á landi og í öðrum löndum,
þar sem aðstæður leyfa. í Noregi
er reyndar þegar farið að tala um
að byggja á strandeldi í framtíð-
inni fremur en sjóeldi. Ef ofan-
greindir kostir skila sér í eldisár-
angri svo sem vonir standa til þá
gæti ísland einnig notið sam-
keppnisforskots með þessari eld-
isaðferð sem fá önnur lönd hafa.
Stærstu áform í laxeldi sem kynnt
hafa verið hér á landi byggjast á
þessari aðferð.
Landeldi
Landeldi er tæknilega hliðstætt
strandeldi nema að ekki er gert
ráð fyrir aðgangi að söltu vatni og
því yrði eldið í fersku vatni, með
hitun þar sem hiti væri tiltækur.
Ekki hefur verið fullreynt hvort
unnt er að ala lax af fuílu öryggi
upp í matarstærð í fersku vatni
þannig að full gæði náist. Ef svo
væri, fjölgaði stöðum verulega
hér á landi þar sem unnt væri að
ala lax. Líklegra er þá að landeldi
henti betur til eldis á öðrum fiski
en laxi. Vegna þess hve vatns-
þörfin í laxeldi er mikil, er
skynsamlegra að nota tiltækt
ferskvatn til seiðaeldis eða til eld-
is á fiskum, sem þola að vera
þéttar settir í eldiskerunum, t.d.
regnbogasilungur og bleikja.
Hafbeit
Hafbeit byggist á eldi seiða upp í
göngustærð (30-35 g), sem sleppt
er til sjávar á stöðum þar sem
fullvaxinn lax getur skilað sér aft-
ur að lokinni sjávardvöl. Ein
meginforsenda hafbeitar er sú að
bannað er að veiða lax í sjó hér
við land og á því laxinn að geta
skilað sér á sleppistað án áhættu
á hafi úti.
Tilraunir með hafbeit hófust
hér á landi um 1963 í Laxeldis-
stöð ríkisins í Kollafirði. Hafbeit-
arstöðin í Lárósi var byggð árið
1965 og upp úr því hófust þar til-
raunasleppingar á gönguseiðum.
í byrjun voru eingöngu notuð
tveggja ára seiði og endurheimt-
ur í Kollafirði fóru fljótt yfir 5%.
Með styttingu eldistíma var farið
að nota eins árs seiði í auknum
mæli. Það kom á óvart að þessi
seiði skiluðu sér miklu verr úr
hafbeit, heldur en tveggja ára
seiðin sem alin höfðu verið í úti-
tjörnum. í ljós kom að seiðin
höfðu fengið ranga birtumeðferð
í eldinu og var því breytt. Fyrir
miðjan síðasta áratug náðist á ný
mjög góður árangur í hafbeit og
virtist framtíðin björt. Eftir miðj-
an áratuginn dró þó á nýjan leik
mjög úr endurheimtum. I við-
leitni til að skýra þetta beindist
athygli manna í byrjun eingöngu
að úthafsveiðum, síðar að
skilyrðum í hafi og nú á síðustu
árum að gæðum og heilbrigði
þeirra seiða sem notuð eru til
hafbeitar.
Sú reynsla sem fengin er bend-
ir þó til þess að búast megi við
endurheimtum í hafbeit á bilinu
5-11% en að meðaltali um 7%.
Þessi árangur hefur náðst á
nokkrum stöðum á Suðvestur- og
á Vesturlandi, en mun lakari
endurheimtur hafa orðið á Norð-
ur- og Austurlandi. Á árinu 1985
jukust endurheimtur á nýjan
leik.
Þáttaskil urðu í hafbeit hér á
landi 1980 en þá hófust hafbeitar-
tilraunir í Lárósi á Snæfellsnesi
eftir nokkurt hlé. Sleppt var
gönguseiðum úr Kollafjarðar-
stöðinni og samanburðarhópum
sleppt þar. í Ijós kom að seiðin
heimtust jafn vel og stundum bet-
ur í Lárósi, sem sýndi í fyrsta
skipti að raunhæft var að nota
sleppistöðvar og ekki nauðsyn-
legt að eldisstöð væri sambyggð.
Tilraunir í Vogum á Vatnsleysu-
strönd hafa síðan staðfest þetta.
Árangur hafbeitartilrauna hef-
ur þannig verið misjafn, en ætla
má að hann sé einkum háður
heilbrigði og lífeðlisfræðilegu
atgervi gönguseiða við sleppingu,
svo og skilyrðum í hafinu. Mikið
hefur áunnist við að framleiða
gönguseiði hin síðari ár - þökk sé
tilraunum Laxeldisstöðvar ríkis-
ins í Kollafirði. Enn vantar þó
nothæfan mælikvarða á gæði
gönguseiða og þarf að auka rann-
sóknir á því sviði. Um göngu- og
beitarslóðir laxins er lítið vitað
hér á landi og þarf að stórauka
rannsóknir á því sviði. Verulegur
fjöldi laxamerkja hefur þó borist
frá Vestur- og Áustur-Grænlandi
og virðist sá lax koma úr öllum
landshlutum. Hagkvæmni haf-
beitar er mjög háð verði á göngu-
seiðum og miðað við núverandi
ganaverð á seiðum til floteldis-
sn 'a í nágrannalöndunum (80
kr.j er ekki líklegt að hafbeit
verði arðbær nema hafbeitar-
stöðvar framleiði sjálfar seiði til
eigin nota og fórni þá arði af sölu
gönguseiða. Af þessum sökum er
ekki líklegt að hafbeit aukist
hratt á næstu árum ef innflutning-
ur á seiðurn verður leyfður í ná-
grannalöndunum.
Til lengri tíma litið gæti hafbeit
þó reynst vænlegasta fiskeldis-
íeiðin hér á landi. Helstu for-
sendur hagkvæms reksturs er lág-
ur framleiðslukostnaður á seið-
um (minni en 20 kr.) og að með-
alendurheimtur séu hærri en 250
kg/1000 gönguseiði (t.d. 7%
endurheimtur af laxi sem vegur
3,5 kg að jafnaði). Miðað við
þessar forsendur gæti fram-
leiðslukostnaður á laxi úr hafbeit
orðið í kringum 100 kr. á kíló,
sem er svipað og í best reknu
kvíaeldisstöðvum í Noregi.
Með tilvfsun*- til myndar 5.1
skal bent á, að miðað við aðrar
eldisaðferðir er verulegur ókost-
ur að þurfa að ala seiði vetrar-
langt til „vetrunar“ og seltuað-
lögunar áður en þeim er sleppt
vorið eftir. Hafa þau þá svo til
engu bætt við sig í þunga yfir vet-
urinn.
Sumir halda því fram að þetta
aðlögunarskeið megi stytta veru-
lega, jafnvel aðlaga seiðin á síð-
asta hluta eldisskeiðsins áður en
þau ná 30 g. - Með því að flýta
hrognatöku að haustinu og með
því að stýra nákvæmlega hita,
seltu og birtu er hugsanlegt að
framleiða rnegi sjógönguhæf haf-
beitarseiði á sex mánuðum frá
hrognatöku og sleppa þeim strax
næsta vor en þannig mætti stytta
hafbeitarferilinn um 12 mánuði.
Þannig gæti fullvaxinn fiskur skil-
að sér eftir 16 mánuði frá hrogna-
töku. Um þetta er að sjálfsögðu
alger óvissa en gæti gerbreytt
forsendunt hafbeitinni í hag ef
tækist. Dæmi eru um að þetta
hafi tekist með aðrar laxategund-
ir. Þannig er hafin framleiðsla á 7
mánaða silfurlaxtegundum
(Colio) í Bandaríkjunum, sem
sögð eru skila sér fullt eins vel og
ársgömul seiði.
Tilraunir á Suðvestur- og Vest-
urlandi benda til þess að hægt sé
að ná viðunandi endurheimtu-
hlutfalli upp á nokkrum árum og
verði endurheimtur þá jafnframt
tiltölulega stöðugar. Hafbeitartil-
raunir norðanlands hafa ekki gef-
ið eins góðan árangur. Hugsan-
legt er að hin breytilegu umhverf-
isskilyrði í hafinu fyrir norðan
land geri endurheimtur á Norð-
urlandi óvissari en sunnanlands
og vestan. Efla þarf rannsóknir á
lífsferli laxins í hafinu. Athuga
þarf gönguleiðir, fæðu og afkomu
laxins, þannig að hægt verði að
nýta niðurstöðurnar til leiðbein-
ingar við þróun hafbeitar.
Ef hafbeit yrði umfangsmikil,
gætu orðið erfiðleikar á að losna
við aflann á viðunandi verði.
Framboð á laxi úr hafbeit er
óhjákvæmilega mjög árstíða-
bundið. Því þarf að huga vel að
sölu- og markaðsmálum og leita
samvinnu við aðrar eldisaðferðir
til að reyna að jafna framboð á
eldislaxi yfir árið.