Dagur - 10.09.1988, Page 7

af erlendum veftvangi
10. september 1988 - DAGUR - 7
OfiOf «0r)mð«na9 nir .. Wi JÍMU1 - U
Er orðið of seint
að bjarga Ölpunum?
- Yfirvöld vöknuðu við vondan draum
eftir voveiflega atburði síðasta sumar - á elleftu stundu
Þennan morgun hringdu engar
kirkjuklukkur til morguntíða eða
bænastunda. Óveðursgnýrinn
hafði vakið íbúa þorpanna í
Veltlin-dalnum klukkan fjögur
um nóttina. Sú aðvörun bjargaði
lífi þeirra. 28.000 manns yfirgáfu
heimili sín fyrirvaralaust. Fæstir
höfðu nokkra von um að geta
snúið til baka, því héraðið virtist
hreinlega vera að hverfa út í
sortann. Fáeinum klukkustund-
um síðar höfðu gífurlegustu nátt-
úruhamfarir sögunnar á þessum
slóðum skolað burt mestöllum
jarðvegi úr 40 km löngum
dalnum, sem áður hafði verið
einn sá fegursti í ítölsku Ölpun-
um. Með aurflaumnum hvarf
einnig mestallur gróður, flest
mannvirki og mikill hluti villtra
jafnt sem taminna dýra.
Neyðarástand ríkti einnig í
mörgum öðrum dölum í ítölsku,
austurrísku og svissnesku Ölpun-
um. í úrhellisrigningu runnu
hlíðarnar bókstaflega niður í dal-
botnana. Kolmórauð, beljandi
fljót kaffærðu þorp, vegi og
járnbrautir og skildu eftir sig
dauða Og eyðileggingu.
Hamfarirnar í sumar urðu
íbúum Alpalandanna allsherjar
aðvörun og hristu hressilega upp
í yfirvöldum. Nú leita stjórn-
málamenn og náttúrufræðingar
sameiginlega að leiðum til að
varðveita fjalllendið milli Nice og
Vínar, sem er víðáttumesta og
fjölsóttasta ferða-, hvíldar- og
útivistarsvæði Evrópu. En til að
það hafi möguleika á að takast,
verður sannarlega að láta hendur
standa fram úr ermum. Um það
eru vísindamennirnir sammála.
„Klukkuna vantar aðeins fimm
mínútur í tólf,“ aðvarar v-þýski
líffræðingurinn Karl Partsch. „Ef
við söðlum ekki um þegar í stað
má afskrifa Alpana í núverandi
mynd.“
Árum saman hljómuðu sams
konar aðvörunarraddir fyrir
daufum eyrum ráðamanna.
Áhyggjufullir vísindamenn eins
og Karl Partsch voru úthrópaðir
Reinhold Messner, fjallgöngumað-
ur og rithöfundur: „Það þýðir ekki
að segja bara hálfan sannleikann.
Þótt Olpunum vcrði bjargað, þá
þarf fólk líka að hafa vit á því að
vclja sér ekki búsetu beint í ein-
hverjum ljónskjaftinum!“
Karl Partsch líffræðingur eða
„Fjalla-Bensi“, ótrauður baráttu-
maður fyrir uppgræðslu Alpanna:
„Heilbrigð náttúra er okkar verð-
mætasta eign - ckki síst fyrir land-
búnað og fcrðaþjónustu. Við verð-'
um að læra að fara vel með hana.“
15 milljónir rúmmetra af grjóti ruddust niður í Veltlin-dalinn og færðu m.a.
þorpið San Antonio í kaf. Brátt safnaðist stöðuvatn yllr staðnum.
Náttúruhamfarir í ítölsku Ölpunum. Hér í Tartano urðu nær 30.000 manns að yfirgefa heimili sín. Sumir fórust í
aur- og grjótskriðunum.
sem „kolrugiaðir náttúruverndar-
djöflar“ eða „óraunsæir ofstopa-
menn“. „Var virkilega nauðsyn-
legt að bíða eftir mannskaða til
að hlusta á rökstuddar aðvaranir
og viðurkenna augljósar
staðreyndir?“ spyrja menn nú.
Þetta er sorgleg staðreynd en
sönn: Fólk lokar augunum og
neitar að hugsa þangað til náttúru-
öflin ganga berserksgang og
afleiðingarnar æpa framan í það.
Þegar svo er komið er hvorki
auðvelt né ódýrt að bæta úr. Vart
þýðir að tala um minni upphæðir
en milljarða króna, ef reyna á að
draga verulega úr afleiðingum
synda fortíðarinnar - og kannski
er það nú þegar orðið of seint á
mörgum stöðum. Sjúka náttúru
er ekki hægt að lækna með neinni
skyndilausn. Vistkerfið allt er
helsjúkt af margflókinni „eyðni“
- tiltölulega auðvelt væri að kom-
ast fyrir hverja einstaka af hinum
fjölmörgu, samverkandi sjúk-
dómsorsökum. En þegar allar
vinna saman og hafa grafið und-
an lífkerfinu óáreittar í mörg ár,
eru horfurnar ískyggilegar.
Alvarlegasti þátturinn er
skógardauðinn, sent nú ógnar
80% af hinum viði vöxnu hlutum
Alpanna. Heilbrigður fjallaskóg-
ur verndar dalina fyrir aurskrið-
um, því skógarsvörðurinn gleypir
vatnið og geymir það eins og
svampur. Pess vegna heldur hann
líka hæfilegum raka í jarðvegin-
um í þurrkatíð og hindrar upp-
blástur. Á veturna hindur hann
snjóinn og kemur í veg fyrir
snjóflóð.En þegar skógurinn er
gegndarlaust beittur og höggvinn
og meirihlutinn af því sem eftir er
drepst af loftmengun eða svoköll-
uðu súru regni, þá er þessi vörn
ónýt. „Ef ráðamenn bæjanna
undir Alpahlíðunum eins og t.d.
Garmisch-Partenkirchen og
Oberstdorf vissu hvernig skógur-
inn fyrir ofan lítur út, þá mundu
þeir ekki sofa væran dúr," segir
Karl Partsch. „Hér í þýsku Ölp-
unum gæti líka hvenær sem er
orðið stórslys.“
Sífcllt fleirí fá sér vctrarfrí og stunda skíðaíþróttina. Fjöldi skíöalyfta hefur
margfaldast á þcssuni áratug. Á vissum svæðum hafa af þessu oröið geysileg-
ar gróðurskemmdir, einkum snjólitla vetur.