Dagur - 16.09.1988, Blaðsíða 7

agaj- ,gJ* — f^U-OAO — 0
16. séptember 1988 - DAGUR - 7
markana, sem opinber stofnun
eins og Ríkisútvarpið verður að
hlíta.
Vafalaust orkar sitthvað tví-
mælis sem aðhafst hefur verið hjá
stofnuninni á samkeppnistíma
undanfarinna tveggja ára en það
fer hins vegar ekkert á milli mála,
að Ríkisútvarpið hefur sýnt
algjöra yfirburði í fréttaþjónustu.
Má það m.a. þakka mjög virkri
fréttaöflun á landsbyggðinni og
reglubundinni starfsemi, sem
stofnað hefur verið til í lands-
hlutadeildum Ríkisútvarpsins og
með svæðisútvarpi. Kannanir
sýna að ekkert útvarpsefni fær
viðlíka hlustun og fréttir Ríkisút-
varpsins. Samkvæmt síðustu
mælingu í ágústlok nemur hún
um 48% allra landsmanna þegar
aðalfréttatímar eru sendir út. Þá
ber að hafa hugfast að frétta-
hlustun dreifist meira yfir daginn
en fyrr, þar eð fréttatímum hefur
fjölgað frá því að vera 8 á dag
árið 1985 í 19 á sólarhring á báð-
um rásum nú, þar með taldir næt-
urfréttatímar. Til viðbótar koma
síðan fréttatímar svæðisútvarps-
stöðva sem nánar verður vikið að
síðar.
Fréttamenn á fréttastofu
Útvarps, starfsmenn deilda
Ríkisútvarpsins úti á landi og
fréttaritarar í bæjum og sveitum
mynda traust fréttaöflunarkerfi
um landið. Fréttastofan annast
oft úrvinnslu frumheimilda til
flutnings í fréttatímum en eins og
útvarpshlustendur hafa tekið eft-
ir færist það æ meira í vöxt að
fréttamaður eða fréttaritari úti á
landi flytji eigin texta í fréttapistl-
um í Útvarpinu. Með þessu fyrir-
komulagi reynir meira á viðkom-
andi starfsmenn og jafnframt má
ætla að staðbundin viðhorf kom-
ist þannig beint til skila án rit-
stjórnarlegrar endurvinnslu á
fréttastofu.
Játað skal að fréttaritarar úti
um landið eru misdugmiklir og
þeir ötulustu skiptast líklega ekki
jafnt á milli landshluta eða hér-
aða. Samtals eru 47 skráðir
fréttaritarar hjá fréttastofu
Útvarpsins. Ekki sýna þeir allir
jafnmikið frumkvæði en eru fúsir
til samstarfs þegar til þeirra er
leitað. í fréttum koma þó að jafn-
aði við sögu um 20 fréttaritarar
víðs vegar um landið. Þrátt fyrir
eindreginn vilja Ríkisútvarpsins
til að gera enn betur og fá fleiri
fréttaritara til samstarfs hefur
ekki alltaf verið á vísan að róa
með það.
Starf fréttaritara Útvarps eða
Sjónvarps á landsbyggðinni getur
verið mjög krefjandi þó að um
íhlaupavinnu sé að ræða. Frétta-
stofurnar og sjálft umhverfi þess-
ara ármanna Ríkisútvarpsins ger-
ir til þeirra vissar kröfur og menn
geta kallað yfir sig gagnrýni
næstu nágranna auk þess sem
ólíkir einkahagsmunir eða pólit-
ísk viðkvæmni eru ekki síður
uppspretta tortryggni og rit-
stjórnarlegra tilburða þeirra sem
sízt skyldi í fámenninu en á stærri
þéttbýlissvæðunum. Fréttaritarar
geta fundið sig milli steins og
sleggju fyrir að segja fréttir eða
segja þær ekki. Af þessum ástæð-
um og öðrum hefur oft reynzt
mun örðugra að fá virka fréttarit-
ara til starfa en í fljótu bragði
mætti halda.
Umfjöllun um málefni lands-
byggðar hefur stóraukizt í Ríkis-
útvarpinu og beinum fréttum af
viðburðum úti um allt land hefur
fjölgað verulega á síðustu tveim-
ur árum. í útvarpinu sjást þess
víða merki: í fréttum og frétta-
pistlum, í svæðisútvarpi, í dæg-
urmálaútvarpi Rásar 2, í Land-
póstþáttum á Rás 1 og einstök-
um öðrum dagskrárþáttum sem
ýmist eru alfarið unnir hjá við-
komandi landshlutastöðvum eða
í dagskrárdeildum syðra.
Til að varpa ljósi á lands-
byggðarefni í Ríkisútvarpinu get
ég nefnt eftirfarandi:
Af handahófi var kannað hve
margar fréttir og fréttapistlar
hefðu komið af landsbyggðinni
eða hversu oft fjallað hefði verið
um málefni hennar í tveim vikum
þessa árs í fréttatímum Rásar 1
og 2 kl. 8.00, 12.20 og 19.00.
Vikuna 8.-14. marz sl. var alls
um að ræða 58 sjálfstæðar fréttir
og pistla, utan af landi, sem tóku
samtals hálfa aðra klukkustund í
flutningi.
Dagana 8.-14. ágúst sl. voru
fréttir og pistlar af landsbyggðar-
málum 74 talsins, samtals í rúmar
2 klukkustundir. í hvorugu tilviki
eru taldar með fréttir af veðri,
vegum og flugi, sem fólk á lands-
byggðinni fylgist náið með.
I dægurmálaútvarpi Rásar 2
voru þessar sömu vikur pistlar og
viðtöl við fólk utan af landi 14 að
tölu í samtals 47 mínútur, dagana
8.-14. marz en 16 og 1 klst. og 48
mín. að lengd 8.-14. ágúst.
Aðstaða til dagskrárgerðar,
sem þegar er fyrir hendi í útibú-
um Ríkisútvarpsins á Akureyri,
Egilsstöðum og einnig ísafirði,
þó frumstæðari sé en á hinum
fyrrnefndu stöðunum tveim, hef-
ur verið vel nýtt til framleiðslu á
margvíslegu dagskrárefni fyrir
Rás 1. í flestum dagskrárliðum
eru málefnum landsbyggðarinnar
þá gerð sérstök skil. Gildir það
einkum og sér í lagi um hina
svonefndu Landpóstþætti. Frá
áramótum hafa komið 144 sjálf-
stæðir þættir frá Norðurlandi, þar
af 33 Landpóstar. Frá Austur-
landi 37 þættir, þar af 23 Land-
póstar. Frá Vestfjörðum 46
þættir, þar af 20 Landpóstar.
Vesturland og Suðurland hafa
lagt til 22 Landpóstþætti. Þess
má geta til fróðleiks að annar
hver þáttur Um daginn og veginn
hefur komið af landsbyggðinni
það sem af er þessu ári, 5 frá
Norðurlandi, 6 af Austurlandi og
6 að vestan.
í þessari upptalningu er ekki
mælt framlag af landsbyggðinni
inn í blandaða þætti. Þar má
nefna, að áhugaleikfélög um allt
land lögðu til efni í þættina
Mannfagnaður veturinn 1987 til
’88. Einnig voru nokkrir stakir
umræðuþættir um mál lands-
byggðarinnar á mánudagskvöld-
um. Ennfremur töluvert af stök-
um þáttum frá landsbyggðinni
sem dagskrárgerðarfólk úr
Reykjavík vann að, t.d. í tilefni
stórhátíða og merkisdaga. Þá
lögðu landshlutastöðvarnar til
efni um menningarviðburði í
þáttinn Sinnu á Rás 1.
Einstakir tónlistarþættir á Rás
2 hafa komið frá Akureyri og
fleira efni á þeirri dagskrárrás
hefur verið unnið gagngert með
landsbyggðina í huga eða í sam-
starfi við fólk utan höfuðborgar-
svæðisins.
Sjónvarpið lýtur að mörgu
leyti öðrum lögmálum en útvarp.
Mun lengri undirbúningstíma
þarf til vinnslu frétta og dag-
skrárþátta í Sjónvarpinu, en hjá
Útvarpinu, fleiri þurfa að koma
við sögu og tæknin er flóknari og
tæki fyrirferðarmeiri og dýrari ef
vel skal vandað til verka. Af
þessu leiðir m.a. að Sjónvarpið
flytur aðeins einn fréttatíma á
dag enn sem komið er. Vikuna
8.-14. marz sl. voru sjö frétta-
myndir og lengri innskot frá
landsbyggðinni í fréttatímum
Sjónvarpsins. Vikuna 8.-14.
ágúst voru þau 18.
Fréttaöflun og dagskrárgerð
fyrir Sjónvarpið úti í byggðum
landsins er í heildina tekið mjög
dýr. Ef beitt er venjulegum
vinnuaðferðum þurfa þrír menn
að fara saman í fréttaöflunarleið-
angra út um land. Sjónvarpið
keypti mjög fullkominn upptöku-
og útsendingabíl fyrir tveimur
árum, eins konar sjónvarpsstöð á
hjólum, sem hefur komið að
mjög góðum notum í dagskrár-
gerð víða um landið eins og
menn minnast t.d. af þáttunum
„Hvað heldurðu?“ á sl. vetri.
Okkur eru kunnar eindregnar
óskir um að fréttaöflun Sjón-
varps verði aukin um land allt.
Þar fara fullkomlega saman sjón-
armið Sjónvarpsins og fólksins á
landsbyggðinni. Eftir því sem
fjárhagur frekast leyfir verður að
þessu unnið. Fastráðning frétta-
manns Sjónvarps á Norðurlandi á
þessu ári var eitt skref í þessa átt,
sem ég veit að hefur mælzt mjög
vel fyrir og hefur þegar skilað sér
með auknum hlut Norðlendinga í
sjónvarpsfréttum. Þannig vildi ég
mjög gjarnan sjá fastráðna frétta-
menn og myndatökulið í öllum
landsfjórðungum og myndatöku-
menn í sem flestum byggðum að
auki. Fullkomin fréttatökuvél
með nauðsynlegum upptökubún-
aði kostar milljónir króna. Ríkis-
útvarpið hefur stuðlað að kaup-
um einfaldari og ódýrari mynda-
véla handa tökumönnum víða
um landið, sem hægt er að notast
við þegar eitthvað fréttnæmt
kemur snögglega upp á, eins og
nýlegar myndir Sjónvarpsins af
vatnsveðrinu mikla í Ólafsfirði
voru til marks um. Nú er skráður
31 myndatökumaður á landinu í
íhlaupastörfum fyrir fréttastofu
Sjónvarpsins.
Fljótlega má vænta nýjunga í
myndatökubúnaði. Einfaldar
myndavélar, sem skila næstum
sömu myndgæðum og háþróaðri
sjónvarpstökuvélar eru væntan-
legar á markaðinn. Við hljótum
að vona að þær nýtist úti á landi í
framtíðinni. Þetta er þó sagt með
þeim fyrirvara að tækin eru dýr,
munu kosta um 600 þúsund krón-
ur hver vél.
Víkjum þá að útvarpsstarfsem-
inni norðan heiða sérstaklega.
Deild Ríkisútvarpsins fyrir
Norðurland á Akureyri var stofn-
uð í ágúst 1982. Fyrstu þrjú árin
var einvörðungu unnið þar efni
til flutnings í aðaldagskrá Ríkis-
útvarpsins, síðar kölluð Rás 1.
Þessi starfsemi jókst hröðum
skrefum og snemma árs 1985 var
ákveðið að hefja svæðisbundnar
útsendingar um hnútstöðina á
Vaðlaheiði og endurvarpsstöðv-
arnar sem hún fóðrar. Útsend-
ingar ná því til Eyjafjarðarsvæð-
is, Siglufjarðar, Húsavíkur og
austur í Mývatnssveit.
Nú starfa níu manns við deild
Ríkisútvarpsins á Akureyri.
Árið 1984 voru þar unnar 210
klst. af dagskrárefni fyrir landsút-
varpið, en 492 klst. 1987. Svæðis-
útvarpssendingar voru alls 198
klst. á síðasta ári.
í svæðisútvarpi frá Akureyri,
sem nú sendir út kl. 8-8.30 á
morgnana og milli kl. 18 og 19
alla virka daga, eru fyrst og
fremst fréttir af Norðurlandi og
fréttatengt efni.
Sömu sögu er að segja um
staðbundnar fréttir og annað efni
í svæðisútvarpi Austurlands á
Egilsstöðum, sem sendir nú út
tvo virka daga í viku hálftíma í
senn, sem verður klukkutími frá
1. október nk.
Stefnt er að því að hefja svæð-
isútvarp á Vestfjörðum í síðasta
lagi hinn 1. október 1989 ef fjár-
hagslegar forsendur leyfa. Verð-
ur það með svipuðu sniði og á
Austurlandi, útsending á fimmtu-
dögum og föstudögum, klukku-
tíma hvorn dag.
Starfsemi útibúa Ríkisútvarps-
ins úti á landi hefur mikla þýð-
ingu fyrir landsbyggðina. Fólk á
þessum svæðum nýtur betri þjón-
ustu en áður og fréttir úr viðkom-
andi byggðarlögum eru tíðari.
Unnt er að sækja f þessi útibú
þjónustu sem menn þurftu áður
að sækja til Reykjavíkur, til
dæmis ef menn vilja koma aug-
lýsingu í útvarpið, svo eitthvað sé
nefnt.
Ekki er þetta þó alfullkomið.
Engan veginn. Það er t.d. ekki
auðleyst að láta svæðisútvarps-
sendingar ná til kjördæmanna
eins og útvarpslögin ákvarða, því
að uppbygging dreifikerfisins
hefur alls ekki miðast við slíkar
staðbundnar þarfir hingað til
heldur grundvallast á hagkvæm-
ustu úrlausnum, tæknilega og
fjárhagslega, sem menn fundu
löngu áður en nokkuð var farið
að tala um svæðisútvarp. Af
þessu leiðir að óánægju gætir
sums staðar vegna ríkjandi fyrir-
komulags, aðrir telja sig ekki
hafa komizt í eðlilegt samband
við rétt svæði og enn aðrir bíða
óþreyjufullir eftir að yfirhöfuð sé
farið að minnast á svæðisútvarpið
á þeirra heimaslóðum, eins og á
Suðurlandi, Vesturlandi og Suð-
urnesjum.
- Sú stefna hefur verið skýrt
mörkuð, að svæðisútvarpssend-
ingar Ríkisútvarpsins verði á
kerfi Rásar 2.
- Nauðsynlegri hagræðingu á
dreifikerfi verði komið á í áföng-
um.
- Reynt verði að afmarka út-
sendingarsvæði eða umdæmi með
tilliti til beggja þátta: þ.e.
ákvæða útvarpslaga um útvarps-
svæði eftir kjördæmaskiptingu og
hins vegar þeim öðrum áhrifa-
þáttum sem skipta töluverðu
máli, og snerta viðtekin tengsl
milli byggða yfir kjördæmamörk,
að því er varðar samgöngur, við-
skipti og félagsleg samskipti.
- Næstu áfangar í áframhald-
andi þróun svæðisútvarps á
Norðurlandi verða þeir, að ljós-
leiðari verður notaður til að
koma svæðisútvarpi Norðurlands
til Skagafjarðar og í Húnaþing.
Samkvæmt nýjustu upplýsingum
Pósts og síma getur það orðið nú
í nóvember.
- Fréttaöflun og dagskrárgerð
í vesturkjördæminu verður efld
og fréttaritara og þáttagerðar-
manni á Sauðárkróki falin aukin
verkefni.
- Útsending efnis og stjórnun
svæðisútvarps Norðurlands verð-
ur á Akureyri.
Að endingu þetta: Skiljanlega
verður fulltrúum landsbyggðar-
innar tíðrætt um svæðisbundinn
útvarpsrekstur í landshlutunum.
Svæðisútvarp á Norðurlandi og
Austurlandi hefur hlotið almennt
lof eins og ályktanir fjórðungs-
sambandsþings Norðlendinga frá
í fyrra sýndu og ályktun Fjórð-
ungssambands Austurlands fyrir
viku. Svæðisútvarp á ekki aðeins
fyllilega rétt á sér heldur getur
það orðið áhrifaríkt tæki til að
skapa samstöðu með fólki milli
byggða innan héraðs. Aðstöðuna
til útvarps úti um land á þó fyrst
og fremst að nota til að vinna
útvarps- og sjónvarpsefni fyrir
landið allt. AÍdrei hefur þörfin
verið brýnni að miðlað sé sem
víðast upplýsingum um hagsmuni
og baráttumál fólks á lands-
byggðinni. Ríkisútvarpið á að
vinna að aukinni þekkingu lands-
manna á landinu sjálfu og því lífi
sem lifað er við hinar breytileg-
ustu aðstæður fólks í ólíkum
starfsgreinum og við mismunandi
búsetuskilyrði. Ríkisútvarpið á
að skyggnast um í fjölskrúðugu
félags- og menningarlífi sem
dafnar vel úti um allt landið. Það
hlýtur að vera einlæg ósk okkar,
sem að málum Ríkisútvarpsins
störfum að það megi jafnan
stuðla að samkennd og samstöðu
þjóðarinnar í sem víðtækustum
skilningi.
Höfundur er útvarpsstjóri Rík-
isútvarpsins.
erindi útvarpsstjóra kemur m.a. fram að Svæðisútvarpið á Akureyri sendi út í alls 198 klukkustundir á síðasta ári.