Dagur - 17.02.1989, Qupperneq 9

17. febrúar 1989 - DAGUR - 9
Pjóðleikhúsinu:
ir fyrir löngu
sinn og gildi“
eikhússtjóri
metnaðarfullar sýningar. Ég tel
að Þjóðleikhúsið hafi fyrir löngu
sannað tilverurétt sinn og gildi.
Það er erfitt fyrir mig að meta
stöðu Þjóðleikhússins í dag en ef
ég lít á Þjóðleikhúsið sem eina af
menningarstofnunum landsins
sem starfað hefur í 30-40 ár þá
stendur það vel. Sérstaklega finn-
ur maður fyrir þessu núna þegar
fólk gerir sér ljóst að Þjóð-
leikhúsið hefur ekki fengið að
þróast á eðlilegan hátt. Margir
hringja til mín og úttala sig um
þetta mál.“
Gísli segir að sér lítist alls ekki
illa á þá hugmynd Svavars Gests-
sonar að leggja sérstak gjald á
hverja bjórdós og fá þannig fast-
ar tekjur sem renna mættu til við-
gerða á opinberum byggingum,
t.d. Þjóðleikhúsinu. Hann segir
hugmynd um að fá fastan tekju-
stofn fyrir Þjóðleikhúsið ekki
nýja af nálinni.
„Fyrstu árin var Þjóðleikhúsið
rekið með verulegum tekjuaf-
gangi og á þessum árum rann
skemmtanaskatturinn óskiptur til
leikhússins í stað þess að vera á
föstum fjárlögum eins og nú er.
Ráðamönnum þótti það alltof
mikil flottheit að láta Þjóð-
leikhúsið hafa svona mikla pen-
inga og svo fór að skemmtana-
skatturinn var skorinn niður um
helming. Síðan var skatturinn að
fullu skorinn niður árið 1966 og
Þjóðleikhúsið sett inn á fjárlög.
Síðan hefur verið þrengt að
leikhúsinu þannig að fjárhagshlið
leikhússins hefur verið mjög erf-
itt viðfangsefni, ekki síst vegna
þess að þeir sem fjalla um fjár-
veitingar til leikhússins vita fæstir
hvernig leikhúsrekstur byggist
upp. Og ef einhverjir öðlast loks-
ins skilning á hvernig leikhús-
rekstur er þá eru þeir strax hættir
og aðrir komnir í þeirra stað.
Maður þarf því stöðugt að byrja
upp á nýtt,“ segir Gísli ákveðinn
Gísli Alfreðsson, leikhússtjóri.
Viðhald á Þjóðleikhúsinu hefur verið í lágmarki síðustu áratugina og nú er svo koniið að ráðast þarf í umfangsiniklar
viðgerðir á húsinu. Haniarshöggin munu því dynja innan þcssara veggja næstu mánuðina.
og bendir í framhaldinu á hvernig
rekstur sambærilegra leikhúsa á
Norðurlöndunum og í V-Evrópu
er. Þar segir hann rekstur hús-
anna styrktan af opinberum aðil-
um um 85% á meðan Þjóð-
leikhúsið fái 65% miðað við með-
al rekstur. „Það skilur ekki nokk-
ur maður sem til þekkir hvernig
hægt er að reka leikhúsið. Þetta
er eilíf barátta um fjármagnið.“
Látin gjalda fyrir góöærið
Gísli segir æskilegasta formið
það að Þjóðleikhúsið fái fasta
tekjustofna eins og áður var.
Víða sé einnig þekkt það fyrir-
komulag að framlög til leikhúss
sé föst prósenta sem miðuð er við
miðasölu. Þannig fái leikhúsið
meiri peninga ef vel gengur en
minni peninga ef illa gengur og
verði því sjálft að fleyta sér yfir
erfiðleikatímabilin. „Hér hefur
þetta kerfi verið öfugt. Ef
leikhúsið gengur vel þá er það
látið gjalda þess með minni fjár-
veitingum en þetta leikhús á auð-
vitað aldrei neinn afgang til að
standa af sér samdráttartímabil-
in.
Ég veit ekki hvort búast má við
að kerfi af þessu tagi komist á hér
á landi. Tregðulögmálið á þessu
sviði er ríkjandi og autvitað eru
núna erfiðir tímar þannig að ólík-
legt er að menn vilji ganga fram
fyrir skjöldu og gera leikhúsinu
hærra undir höfði en öðrum
stofnunum í landinu. Ég veit að
skilningurinn er fyrir hendi, víð-
tækur pólitískur skilningur á því
að vel á að gera við listir í land-
inu. En það er erfitt að spá fyrir
um hvernig þessi mál þróast.
Aðstæður geta breyst frá ári til
árs."
Sýningar enda á
öskuhaugunum
Svo einkennilegt sem það kann
að virðast þá er engin leiktjalda-
geymsla til við Þjóðleikhúsið og
leikmyndir því molaðar niður og
keyrðar á haugana eftir sýningar.
Jafnvel er aðstöðuleysið hvað
varðar leikmyndirnar svo mikið í
leikhúsinu að fyrsta verk smið-
anna að lokinni leikmyndasmíð-
inni er að saga hana í sundur svo
flytja megi hana á málningar-
verkstæðið. Á málningarverk-
stæðinu er leikmyndin sett
saman, máluð og síðan tekin enn
í sundur fyrir flutninginn á sjálft
leiksviðið. Þetta aðstöðuleysi
segir Gísli að geri að verkum að
Þjóðleikhúsið getur ekki átt leik-
verk á „lager“. Árum saman hafa
starfsmenn leikhússins bent á
hagkvæmni þess að geta sett upp
með stuttum fyrirvara sýningar
sem örugglega ganga.
„Við bendum á að skylda
Þjóðleikhússins í sambandi við
íslenskar leikbókmenntir er að
hægt sé að eiga öll gömul íslensk
stórvirki á sviði leikbókmennt-
anna á „lager“ vegna þess að
verk eins og t.d. Islandsklukk-
una, Fjalla-Eyvind, Gullna
hliðið, og Galdra-Loft er alltaf
vcrið að lesa í skólum og þess
vegna grundvöllur fyrir sýningum
með stuttu millibili. Af slíkum
verkum á að vera hægt að sýna 5-
10 sýningar á hverju leikári.
Sama gildir um viðmiklar óperur.
Allar þessar leikmyndir fara
beint á öskuhaugana.
Ég geri mér vonir um að við þá
endurskoðun sem nú er að fara
fram á starfsemi Þjóðleikhússins
og aðstöðunni þá láti menn sann-
færast um hve þetta er augljós
hagræðing og sparnaður þegar til
lengri tíma er litið. Þetta gerði
allt skipulag mun auðveldara en
eins og mál standa núna þá er
hreinlega ekki hægt að skipuleggja
starfsemina fram í tímann,"
segir Gísli Alfreðsson. JÓH
Kraftmikil leiklistarstarfsemi á Norðurlandi
I fréttabréfí MENOR, Menn-
ingarsamtaka Norðlendinga,
sem kom út í janúarmánuði er
fyrir utan annað efni fróðleg
samantekt á starfsemi leik-
félaga á Norðurlandi um þess-
ar mundir. Þar kemur m.a.
fram að Leikfélag Dalvíkur er
45 ára á þessu ári, en það var
stofnað 19. janúar 1944. Félag-
ið varð til upp úr leikdeild
Ungmennafélags Svarfdæla,
sem lengi hafði verið starfandi
í byggðinni.
„Sögu leikstarfsemi á Dalvík
má rekja allt til ársins 1895. Þá
var sett upp leikritið „Gesta-
koma“ eftir Kristján Jónsson,
Fjallaskáld... Segja má, að saga
leiklistarinnar á Dalvík hafi verið
mikið til samfelld frá þessari upp-
hafssýningu. Oftast voru sett upp
eitt til tvö verk á hverju leikári
segir í Fréttabréfi MENOR.
Þar kemur einnig fram að
aðsetur Leikfélags Dalvíkur er í
„Ungó“, en það hús var vígt árið
1930. Nú er það eingöngu notað
sem kvikmyndahús og leikhús.
Dalvíkurbær eignaðist húsið fyrir
þremur árum. Félagar í Leik-
félagi Dalvíkur eru nú um sjötíu,
en fimmtán til tuttugu virkir.
Formaður félagsins er Guðlaug
Björnsdóttir.
Æfingar standa nú yfir hjá
Leikfélagi Dalvíkur á verki
Böðvars Guðmundssonar Úr
aldamótaannál. Leikritið byggir
á atburðum sem gerðust árið
1785 er þrjú ungmenni lögðust út
og lentu í sakamálum. Það þykir
spennandi og all rosalegt á
köflum.
Leikstjóri er Þráinn Karlsson
en leikendur eru tíu. Gert er ráð
fyrir að frumsýna Úr aldamóta-
Leikfélag Dalvíkur 45
annál um mánaðamótin febrúar-
mars.
Blómleg leiklistarflóra
Ólafsfirðingar eru að sýna leikrit-
ið Ærsladraugurinn í félags-
heimilinu Tjarnarborg. Leik-
stjóri er Guðjón Sigurðsson en
leikendur eru sjö. I Fréttabréfi
MENOR kemur fram að treglega
hafi gengið að fá karla í verkið,
en tveir karlar og fimm konur
fara með hlutverk í Ærsladraugn-
um.
Á Siglufirði standa yfir sýning-
ar á Hótel Höfn á dagskrá úr
verkum Jónasar Árnasonar.
Flytjendur eru tíu og sér Stur-
laugur Kristjánsson urn undir-
leik, en mikið er um söng í
dagskránni. Þá fyrirhugar Leik-
félag Siglufjarðar að setja upp
gamanleik síðar á leikárinu undir
ára
leikstjórn Carmen Bonitz.
Húsvíkingar eru líkt og Ólafs-
firðingar að setja upp Ærsla-
drauginn. Leikstjóri er Hávar
Sigurjónsson og frumsýning er
áætluð um næstu mánaðamót.
Leikklúbbur Kópaskers hyggst
setja upp dagskrá úr verkum Páls
J. Árdal og frumsýna hana fyrir
páska í húsnæði Grunnskóla
Kópaskers.
Éeikfélag Verkmenntaskólans
á Akureyri er að æfa leikritið
Erpington-búðirnar eftir Joe
Orton. Leikstjóri er Pétur
Eggerz og er frumsýning áætluð
20. febrúar í Freyvangi.
Af leikfélögum vestan Trölla-
skaga er það að frétta að Leik-
félag Blönduóss hefur hug á því
að setja upp leikritið Svartfugl,
eftir skáldsögu Gunnars Gunn-
arssonar, en ekki hefur tekist að
ráða leikstjóra.
Leikfélag Skagastrandar er að
æfa farsa Ölafs Hauks Símonar-
sonar; Ástin sigrar, og er gert ráð
fyrir frumsýningu 25. febrúar.
Leikstjóri er Hörður Torfason og
eru níu leikarar í verkinu auk
smærri aukahlutverka.
Leikfélag Skagfirðinga sýnir
Uppreisnina á ísafirði við mjög
góða aðsókn um þessar mundir.
Fullt hús hefur verið á flestum
sýningunum í Miðgarði.
Leikfélag Sauðárkróks mun
setja upp Allra meina bót, eftir
Jónas og Jón Múla Árnasyni.
Leikstjóri verður Sigurgeir
Scheving og verkið verður vænt-
anlega frumsýnt 9. apríl í tengsl-
um við Sæluviku Skagfirðinga.
Loks má nefna að Leikfélag
Hofsóss hefur áformað að setja
upp leikritið Leynimelur 13, létt-
an farsa sem sýndur hefur verið
víða við miklar vinsældir. SS