Dagur - 05.08.1989, Qupperneq 7

L’áugardagur 5. ágúst 1989 - ÐA<aiiJR - 7
The Who - seinni hluti:
Þráhyggjan um Tommy
var fjötur um fót
Pete Townshend í miklum ham á tónleikum. Nú er hann hins vegar mun
rólegri, enda getur hann ekki leikið á gítar á hljómleikum sökum heyrnar-
depru.
Þá er komið að seinni hlutanum í
umfjölluninni um hina síungu rokk-
hljómsveit, The Who. í fyrri hlutan-
um var rakinn aðdragandinn að
stofnun sveitarinnar og fyrstu skref
hennar í átttil heimsfrægðar. End-
að var á því í síðasta þætti að
segja frá fjárhagsvandræðum og
öðrum vandræðum sem sveitin
þurfti að glíma við. En nú er komið
fram á árið 1966. Það ár átti Who
þrjú vinsæl lög; Substitute, sem
kost í 5. sætið á vinsældalista; l’m
a boy, sem komst í 2. sætið og
Happy Jack, sem náði í 3. sæti og
var jafnframt fyrsta lagið með Who
sem var gefið út í Bandaríkjunum.
Þar komst lagið í 24. sæti.
Á þessum tíma var hljómsveitin og
meðlimir hennar, smátt og smátt aö
breyta um ímynd og skipta um stíl. Þeir
voru ekki lengur að reyna aö höfða til
uppanna, heldur fóru að klæða sig
frjálslega og láta hárið vaxa. Ekki er þó
hægt að segja að þeir hafi orðið hrein-
ræktaðir hippar en þó komust þeir
nálægt því. Stefnubreytingar í tónlist
komu fram á sama tíma, á árinu 1967
sendi hljómsveitin tvær smáskífur frá
sér, Pictures of Lily, sem komst í 4. sæti
breska listans en aðeins í það fimmtug-
asta og fyrsta hinum megin Atlants-
hafsins. Hitt lagið varð öllu vinsælla þar
vestra, sló í gegn og náði 9. sætinu þar.
Lagið, sem heitir I can see for miles,
náði hins vegar aðeins að klifra upp í
10. sætið á vinsældalista heima-
landsins.
í kjölfar þessa brugðu piltarnir sér yfir til
Ameríku til að leggja hana að fótum sér.
Lagt var upp í heilmikla hljómleikaferö
með Herman’s Hermits en það eina
sem Who fengu út úr henni til að byrja
með voru bölbænir hótelhaldara víöa
um Bandaríkin. Hljómsveitarmeðlimir
létu sér nefnilega ekki nægja að brjóta
og bramla hljóðfæri sín á sviði, heldur
lögðu þeir hótelherbergi sín gersam-
lega í rúst hvarvetna sem þeir gistu.
Eins og nærri má geta er ekki barist um
það að bjóða hljómsveitinni gistingu og
meira að segja er hljómsveitin ekki alls
staðar velkomin núna um þessar mund-
ir þegar hún er á hljómleikaferðalagi,
rúmum 20 árum eftir þessa fyrstu Amer-
íkuferð.
En það rættist úr hljómleikaferðinni áður
en yfir lauk og hljómsveitin náði að
heilla Kanana og leggja grunninn að
áframhaldandi vinsældum þar i landi.
Hér hefur aðallega verið fjallað um
smáskífur þær sem Who hefur gefið út
en ekki minnst á breiðskífurnar, utan þá
fyrstu. Tvær breiðskífur að auki hafa
komið út, þegar hér er komið við sögu;
The Quick One og The Who sell out.
Þessar stóru plötur vöktu hins vegar litla
athygli, hljómsveitin virtist ekki hafa
burði til að gera heilsteypta plötu, smá-
skífurnar virtust henta þeim betúr. Sell
out platan var þó mjög skemmtilega
uppbyggð, hún var í útvarpsstíl, með
auglýsingum o.þ.h. milli laga. En með
næstu plötu, sem kom út áirð 1969,
breyttist þetta verulega, enda var þar á
ferð meistaraverk. Aukinheldur var plat-
an tvöföld. Þarna var á ferðinni rokk-
óperan Tommy, sem fjallaöi um líf
drengs sem var mállaus, heyrnarlaus
og blindur. Með Tommy urðu straum-
hvörf hjá Who. Textarnir urðu beittari,
þyngri og ádeilukenndari og tónlistin
varð flóknari. Roger Daltrey, sem ekki
hafði verið mjög áberandi af söngvara
aö vera, varð fyrirliði sveitarinnar.
Hljómsveitin fór í tveggja ára tónleika-
ferð með Tommy, þar sem verkiö var
flutt í heild sinni. Who flutti Tommy í
óperuhúsum beggja vegna Atlantshafs-
ins. Það má geta þess að í Metropolitan
óperunni í New York, risu áheyrendur
úr sætum sínum og hylltu hljómsveitina
í heilar 14 mínútur. Roger Daltrey og
Pete Townshend gerðu mikla lukku í
hlutverki persónanna í óperunni, ekki
síst á Woodstock tónlistarhátíðinni en
frammistaða Who þar, tryggöi vinsældir
hennar í Ameriku fyrir lifstíö.
1970 kom hljómleikaplatan Live at
Leeds, sem þótti ná vel því sérstaka
andrúmslofti sem ríkti á hljómleikum
sveitarinnar. Næsta stúdíóplata á eftir
Tommy var hins vegar frekar misheppn-
uð. Hún hét Lifehouse og þrátt fyirr hina
miklu vinnu sem hljómsveitarmeðlimir
lögðu í hana gekk hún ekki upp. Það var
því ákveðið að hætta við útgáfu plöt-
unnar en það sem nothæft þótti var hirt
og notað i plötuna Who’s next sem kom
út árið 1971. Það er tvennt athyglisvert
viö þessa plötu, annars vegar var nýr
upptökustjóri, Glyn Johns, við takkana
og hins vegar voru hljómgervlar notaðir
í fyrsta skipti á plötu með Who en þaö
var alls ekki það síðasta.
Næsta stórverkefni The Who var platan
Quadrophenia en á henni hvarf hljóm-
sveitin aö nokkru leyti aftur að svipuöu
sándi og á fyrri plötum. Quadrophenia
var hins vegar freklega vanmetin og
fékk bölvanlega dóma. Hins vegar fékk
platan uppreisn æru árið 1979 þegar
hún var endurútgefin sem kvikmynda-
tónlist við samnefnda mynd sem Who
gerði. Þá fékk hún þá athygli sem hún
átti skilið.
Nú erum við komin fram til ársins 1975.
Þá höfðu allir meðlimir Who gefið út að
minnsta kosti eina sólóplötu en ekkert
nýtt efní hafði verið tekið upp frá því að
Quadrophenia kom út árið 1973. En
það virtist ekkert geta náð viðlíka vin-
sældum og Tommy.
En áriö 1975 gerði Ken Russell kvik-
mynd um Tommy og var Roger Daltrey
í titilhlutverkinu. Að sjálfsögðu var gefin
út tónlist við þessa kvikmynd og við það
að Tommy kom á markað aftur, jukust
vinsældir hljómsveitarinnar á nýjan leik.
Á sama tíma kom svo'út önnur plata
með Who, sem innihélt nýtt efni. Sú
plata, Who by numbers, fékk afar slaka
dóma en féll í skuggann af Tommy.
1975-1976 var Who i hljómleikaferð um
heimsbyggðina og hélt sig aðallega við
stóra knattspyrnuvelli. Konsert sem
hljómsveitin hélt í maímánuöi 1976 á
leikvangi Charlton, eru háværustu rokk-
hljómleikar sem sögur fara af og komst
sveitin i Heimsmetabók Guinness fyrir
vikið.
Nýtt efni var svo ekki hljóðritað fyrr en
1978 en þá kom platan Who by
numbers út. Sú plata reyndist vera
vinsælasta plata Who siðan tittnefndur
Tommy leit dagsins Ijós. Einnig náöi titil-
lag plötunnar hærra á vinsældalista en
undanfarnar smáskífur höfðu gert.
Allt virtist leika í lyndi hjá hljómsveitinni
en það breyttist á einni nóttu, 7. sept-
ember 1978, þegar trymbillinn Keith
Moon fannst látinn í sundlaug. Það
dauðsfall hefur aldrei verið skýd til fulln-
ustu en Moon var langt leiddur af eitur-
lyfjaneyslu. Við dauða Moons voru
alvarleg áform uppi um að leggja hljóm-
sveitina niður en 1979 gekk i garð og
ákváðu aðrir meðlimir Who að halda
áfram með nýjum trommara, Kenney
Jones sem lék með Faces og þar áður
með Small Faces. Hann féll gífurlega
vel inn í hljómsveitina og eftir fyrstu
hljómleika hennar með Jones á tromm-
unum, snemma árs 1979, var skrifað
um það í fjölmiölum að árið 1979 yrði ár
Who. Umfangsmikil hijómleikaferð var
farin og hljómsveitin geröi tvær kvik-
myndir; The kids are alright og
Quadrophenia. Auðvitað komu svo út
plötur með tónlist úr þessum myndum
og náðu þær töluverðum vinsældum,
áður hefur verið minnst á Quadrophenia
sem kom þarna út í annað skipti. En
árið endaði jafnilla og þaö byrjaði vel. I
byrjun desember þetta ár gerðist sá
hörmulegi atburður að 11 aðdáendur
hljómsveitarinnar tróðust undir á hljóm-
leikum í Cincinnati. Enn einu sinni hug-
leiddu meðlimir The Who að leggja
sveitina niður en eins og jafnan áður var
hætt viö þau áform.
Árið 1981 kom svo út ný stúdíóplata, sú
fyrstasíðan 1978. Platan, Facedances,
fékk engar sérstakar viðtökur og raunar
var hljómsveitin dottin mikið niður í vin-
sældum í heimalandinu Bretlandi. Á
þessum tima var Pete Townshend á
leiðinni niður í svaðiö, hann haföi
áhyggjur af hljómsveitinni og átti í erfið-
leikum með að laga poppstjörnulífið að
heimilislífinu. Afleiðingin var sú að hann
sökkti sér niður í brennivín og eiturlyf og
var ansi langt leiddur um tíma. En hann
tók sig á og var orðinn alveg edrú árið
1982, þegar allir héldu að dagar Who
væru taldir. Aðrir meðlimir Who voru
alls hugar fegnir þegar rann af Town-
shend og sveitin dreif sig í að hljóðrita
aðra plötu, It’s hard, fóru i hljómleika-
ferð, og sönnuðu að þeir væru hvergi
farnir aö slaka á.
En eftir að pönkið og nýbylgjan komu til
sögunnar i Bretlandi eftir miðjan sjö-
unda áratuginn, hafði hróður Who farið
þverrandi þar í landi en hins vegar voru
þeir með allra vinsælustu hljómsveitum
í Bandaríkjunum. 1982 ákváðu þeir að
hætta samstarfinu og héldu kveðju-
hljómleika i Bandaríkjunum, þar sem 40
milljónir dala komu í kassann. Síðan þá
hafa þeir ekki viljað koma saman,
þ.e.a.s. Townshend vill það ekki, en þó
létu þeir tilleiðast aö koma fram á Live-
Aid hljómleikunum árið. 1985 og einnig
erú þeír á 25 ára afrrigplishijómleikum
um þessar mundir eins og greint var frá
í upphafi fyrri greinarinnar. Einnig er
Townshend aö gera sólóplötu, þannig
að lengi lifir í gömlum glæðum.
Kristinn G. Jóhannsson skrifar
Bakþankar
Um framlengingar
Þegar ég átti heima í Ólafsfirði
forðum var voða, voða stór lóð í
kringum húsið mitt á vatnsbakk-
anum. Það sem verra var, það
þurfti að slá hana. Ég átti á
þeim dögum handsláttuvél sem
ég böðlaðist með á undan mér
um heyskapartímann. Mér þótti
þetta afleit atvinna. Síðan þá
hefi ég eignast nokkrar lóðir
og sama bölið fylgt þeim öllum.
Það hefur sprottiö á þeim gras
sem samkvæmt borgaralegum
siðalögmálum á að slá þegar
það hefur náð rúmlega fimm
sentimetra hæð.
Það urðu hins vegar þáttaskil
í lífi mínu fyrir þremur árum eða
svo þegar mér var bent á að fá
mér í staðinn fyrir þá hand-
knúnu, aðra sem gengi fyrir raf-
magni. Mér þótti þetta þjóðráð
og í staðinn fyrir að strita við að
ýta læt ég nú þetta tæki draga
mig eftir lóðinni á nokkurra
daga fresti.
Rafmagnið sem knýr spólu-
rokkinn ferðast í gegnum snúru
úr næstu innstungu. Mér var
því uppálagt þegar í byrjun að
það væri einkum tvennt sem ég
yrði að hafa í huga við sláttinn.
Hið fyrra var að nauösynlegt
væri að setja vélina í samband
við rafmagn og efttir það að
forðast í lengstu lög að slá í
sundur snúruna. Þetta hefur
gengið giftusamlega enda er ég
býsna góður að fara eftir regl-
um ef þær eru ekki margar og
ekki of flóknar. Þar að auki hefi
ég verið heppinn með lóðir.
Þetta hafa verið hálftíma lóðir.
Svo verður mér það á í vetur
þegar allt er á kafi i snjó að
kaupa mér enn hús. Það var
þarna í skaflinum og leit sak-
leysislega út og snjóalög þann-
ig að mér datt ekki gras, gróður,
eða heyskapur í hug. Það er
svo skemmst frá því að segja
að þegar snjóa leysti sat ég
uppi með dagsláttu eða svo
sem hafði leynst undir snjónum.
Ég varð því í sláttarbyrjun að
kaupa mér svakalega langa
framlengingu á sláttuvélina til
þess að verða ekki rafmagns-
laus er fjær dró húsinu.
I mestu gróskunni fyrri hluta
sumars lá við að ég þyrfti að slá
einhvers staðar á hverju kvöldi.
Af þessu varð ég dálítið mædd-
ur og píslarvættislegur aftaná
að sjá. Konan mín sá þá fram á
að sennilega mundi ég slá mig í
hel ef fram héldi sem horfði. Eg
hafði ekki síðan ég fékk þessa
forláta sláttuvél talið hana
kvennameðfæri og verið dálítið
drjúgur yfir að geta bæöi sett
hana í samband hjáiparlaust og
sloppið við að keyra yfir snúr-
una. Frú Guðbjörg hafði hins
vegar uppgötvað þessa tækni-
legu leyndardóma hjálparlaust
og einhverju sinni þegar ég var
af bæ, ákveður hún að létta nú
undir með mér við sláttinn. Hún
tekur því fram sláttuvélina og
hið fyrra atriðið mundi hún hár-
rétt þ.e. að setja í samband við
rafmagn en að því loknu varð
henni á í messunni vegna þess
að hún setur í gang og ekur
sem leið liggur beint yfir fram-
lengingarsnúruna. Hún fékk
hrottalegt högg í hendurnar en
slapp að öðru leyti ósár. Það
var hins vegar ekki sjón að sjá
rafmagnssnúruna þar sem hún
lá sundurtætt í grasinu.
Þar sem við höfðum grun um
að tengja mætti saman svona
vírenda settum við hönkina í
viðgerð og fengum aftur í fyll-
ingu tímans en þá brá svo við
að snúran hafði stytzt um helm-
ing sem helgaðist af því að í
staðinn fyrir að tengja saman
endana hafði viðgerðarmaður-
inn sett klóna á þar sem í sund-
ur fór og hent hinum helmingn-
um af snúrunni.
Þaö er þess vegna dálítiö
kúnstugt verklag sem ég viðhef
við sláttinn um þessar mundir.
Allt er sem fyrr meðan ég er í
nágrenni hússins en þegar ég
ætla hins vegar út í horn og
jaðra lóöarinnar kemst ég
hvergi vegna þess hve fram-
lengingin á rafmagninu er orðin
stutt. Eg er þess vegna dálítið
eins og opinberar stofnanir að
þessu leytinu, stofnanir sem sjá
t.d. um húsnæðis- og byggða-
mál. Þær rækta og nostra undir
húsveggnum hjá sér, einkum
suðvesturhliðinni, en síðan
kippir tjóðurbandið í ef lengra á
að fara. Horn og útkjálkar hjá
mér í lóðinni eru að verða dálít-
iö óræktarlegir eins og sýnist
stefna í með þá landshluta og
byggðarlög sem lengst eru frá
peningainnstungunni.
Fyrir mig, framsóknarmann-
inn, er það mikil heimilismæða
hve frú Guðbjörg er lítið hrifin af
ríkisstjórninni okkar, núverandi.
Henni er aldeilis fyrirmunað að
greina snilldina í stjórnar-
athöfnunum nú upp á síðkastiö.
En þrátt fyrir þennan skilnings-
skort hennar tileinkaði hún sér
samt vinnubrögð ríkisstjórnar-
innar við garðsláttinn. Fyrst
fékk hún sér framlengingu eins
og stjómin. Hjá henni var þetta
að vísu bara rafmagnssnúra en
hjá stjórninni heita svona fram-
lengingar atvinnutryggingar-
sjóður, hlutafjársjóður, víkjandi
lán, endurgreiðsla á uppsöfnun
o.s.frv. Þau eiga það svo eitt
sameiginlegt frú Guðbjörg og
Steingrímur Hermannsson að
verða bæði aldeilis hissa þegar
framlengingin fer í sundur þeg-
ar þau keyra yfir hana vegna
smávægilegrar gleymsku. Frú
Guðbjörg stóð uppi með lífvana
vélina eftir að hún haföi rofið
rafmagnið og hætt er við að
ekki verði mikið fjör í ríkisstjórn-
inni heldur eftir að hún hefur
klippt á rekstrargrundvöllinn og
í hvert skipti sem Steingrímur
minn og hinir reyna að tjasla
saman framlengingunni. styttist
hún tii muna þannig að nú nær
hún ekki nema rétt með suð-
vesturhliöinni og síðan verða
þeir bara afskaplega undrandi
að órækt skuli koma upp þar
sem framlenginguna þrýtur.
Ég ætla á næstu dögum að
koma mér upp lengri snúru í
sláttuvélina mína og ég er viss
um að þaö gerir ríkisstjórnin
mín líka. Ég gæti best trúað að
hún stofnaði svo sem tvo eða
þrjá sjóði til viðbótar til að fram-
lengja sjálfa sig eða hún tekur
borgaraflokksbút sem gæti
dugað henni hænufet.
Kr.G.Jóh.