Dagur - 04.01.1992, Síða 4

'4 - DAGUR - Laugardagur 4. janúar 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SÍMI: 96-24222 • SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI • LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
UMSJÓNARMAUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON
BLAÐAMENN: INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585),
JOHANN OLAFUR HALLDÓRSSON, JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, SKÚLI BJÖRN GUNNARS-
SON (Sauðárkróki vs. 95-35960), STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI: HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
Vitfirrt vaxtastig
Samkvæmt áætlun Seðlabanka
íslands í Hagtölum mánaðarins í
desember voru raunvextir
skuldabréfalána banka og spari-
sjóða umfram hækkun lánskjara-
vísitölu að meðaltali 18.6% á síð-
asta ársfjórðungi nýliðins árs.
Samsvarandi vextir voru 5,9% á
fyrsta ársfjórðungi, 4,9% á öðrum
ársfjórðungi og 11 % á þriðja árs-
fjórðungi. Að meðaltali voru
raunvextir 9,9% umfram hækkun
lánskjaravísitölu á árinu 1991,
heldur hærri en vextir verð-
tryggðra lána sem voru 9,1% að
meðaltali á árinu 1991.
Tölurnar hér að ofan tala sínu
máli um vaxtabrjálæðið hér á
landi. Raunvextir hafa hækkað
jafnt og þétt allt árið og voru
gersamlega komnir úr öllum
böndum í lok nýliðins árs. Raun-
vextir upp á tæp 19% flokkast
undir algera vitfirringu. Hafa ber
í huga að raunvextir eru hin
raunverulega breyting á kaup-
mætti fjár sem ber tiltekna
ávöxtun, þ.e. nafnvextir að frá-
dregnu því verðbólgustigi sem
ríkir í hagkerfinu. Enginn atvinnu-
rekstur stendur undir svo háum
raunvöxtum, slíkri ofurbyrði
vaxta, þaðan af síður einstakl-
ingar.
Það er hryggilegt til þess að
hugsa að það var ríkisstjórnin
sjálf sem hafði forgöngu um þá
vaxtahækkun sem átt hefur sér
stað á árinu. Hún ákvað í vor „að
fara vaxtaleiðina", eins og Davíð
Oddsson forsætisráðherra orðaði
það þegar ríkisstjórn hans hækk-
aði vexti á ríkisvíxlum og spari-
skírteinum um tvo af hundraði.
Ríkisstjórnin ber þar af leiðandi
höfuðábyrgð á þeim okurvöxtum
sem nú eru við lýði. í ljósi þess er
umhugsunarvert að forsætisráð-
herrann minntist ekki á það einu
orði í áramótahugleiðingum sín-
um í Morgunblaðinu á gamlárs-
dag að hann hygðist beita sér
fyrir vaxtalækkun á nýja árinu.
Forsætisráðherra sagði við það
tækifæri að hinn mikli halli á
utanríkisviðskiptum væri
„stærsta vandamálið sem við
væri að glíma í efnahagsmálum
þjóðarinnar". í annan stað sagði
forsætisráðherra að erfiðleikar í
sjávarútvegi ættu öðru fremur
rætur sínar að rekja til tveggja
ástæðna. „Annars vegar er um
að ræða tekjuskiptingarvanda-
mál milli útgerðar og fiskvinnslu
í landi. Hins vegar fjárfestingu í
sjávarútvegi, fjölda veiðiskipa og
vinnslustöðva, sem miðast við
miklu meiri afla en nemur af-
kastagetu íslenskra fiskimiða nú
og í næstu framtíð," voru óbreytt
orð forsætisráðherrans.
Sú staðreynd að Davíð Odds-
son forsætisráðherra nefnir vext-
ina ekki á nafn í ávarpi sínu,
hvorki í sambandi við efnahags-
vanda þjóðarinnar né heldur
hina miklu erfiðleika í sjávar-
útveginum, er til marks um það
að forsætisráðherra og ríkisstjórn
telja það ekkert tiltökumál þótt
raunvextir hér á landi séu nálægt
20 af hundraði, þ.e. fimmfalt
hærri en eðlilegt getur talist!
Þótt mikill meirihluti þjóðarinnar
sé þeim örugglega ósammála
hvað þetta varðar, er raunvaxta-
lækkun ekki í sjónmáli.
Eina vonin til þess að vextir
hér á landi lækki á næstunni er
fólgin í því að samtök atvinnu-
rekenda og launþega sameinist
um að knýja fram vaxtalækkun.
Gífurlegir hagsmunir beggja af
slíkri lækkun eru augljósir. Til að
íslenskt atvinnulíf megi rísa úr
öskustónni er fátt nauðsynlegra
en að lækka raunvexti eins mikið
og frekast er unnt. Þegar sú
staðreynd verður ríkisstjórninni
loksins ljós munu margir fagna.
BB.
Öðruvísi mér áður brá
Stefón Sæmundsson
Kjaftæðið um kolómögulega æsku
er hryggilegt dæmi um uppgjöf
Allt finna menn blessuðum börnunum og unglingun-
um til foráttu. Myndin sem þeir fullorðnu draga upp
af æsku landsins, og þá miða þeir auðvitað við eigin
guðdómlegu æsku, er sótsvört. Yngsta kynslóðin er
sökuð um að kunna ekki að Ieika sér, nenna ekki að
lesa, sjást ekki úti nema undir áhrifum vímuefna,
hafa ekki dug í sér til að safna í áramótabrennu, eyði-
leggja tungumálið, tileinka sér ofbeldi og munnsöfn-
uð og taka ekki til hendinni heima hjá sér svo fátt eitt
sé nefnt. Gott ef æskan er ekki líka talin bera ábyrgð
á hruni fiskistofna og álversklúðrinu, a.m.k. er henni
rækilega refsað, eða öllu heldur foreldrunum, með
því að hækka verð á lyfjum og læknisþjónustu og
skerða barnabæturnar.
Hingað til hef ég staðið í þeirri trú að ég hafi verið
frakkur og uppivöðslusamur í æsku, en miðað við
þau gildi sem fullorðna fólkið er að sífra um í dag hlýt
ég að hafa verið til fyrirmyndar í hvívetna. Öðruvísi
mér áður brá. Ég þarf greinilega að endurskoða
sjálfsmynd bernskuáranna.
Stálum grænmeti og gerðum at
Vissulega kunnum við félagarnir að leika Okkur. Við
sáumst ekki heima fyrr en seint á kvöldin nema rétt á
matmálstímum, ef við mundum eftir þeim. Hvað
voru svo krakkarnir að gera úti allan þennan tíma?
Jú, við stálum grænmeti úr görðum nágrannanna,
gerðum dyrabjölluat, hentum steinum, vatnsbomb-
um, snjóboltum og öðru lauslegu í glugga nærliggj-
andi húsa, bjuggum okkur til sverð og önnur vopn og
börðumst til blóðs, stríddum stelpum og minni
máttar, rifumst við argar mæður, kveiktum í sinu,
stálum þvotti af snúrum, reyktum njóla, lokuðum
umferðargötum og létum lögguna elta okkur, slökkt-
um á ljósastaurum með því að sparka í þá og stútuð-
um perunum með steinkasti, gerðum eigin foreldra
brjálaða með óhlýðni og vorum sendir svangir i
rúmið.
Þannig var nú fyrirmyndaræskan sem kunni að
vera úti og leika sér. En leikirnir voru þó ekki allir í
þessum dúr. Við spiluðum knattspyrnu, fórum í „fall-
in spýta“, „yfir“ og hvað þessir leikir voru kallaðir,
eltingaleiki ýmsa, feluleiki og býsna friðsamlegan
bófahasar. Éinnig gönguferðir, t.d. upp á Súlur,
langa hjólreiðatúra, renndum okkur á skíðum og
sleðum og bjuggum til gríðarleg mannvirki úr snjó.
Og við söfnuðum í brennu, sjálfsagt hafa verið 5-7
brennur á Akureyri þá. Ég man sérstaklega eftir
myndarlegum bálköstum sem við gerðum á túninu
sem Vottar og Oddfellowar hafa nú reist musteri á,
gegnt lögreglustöðinni. Þetta voru alvöru mannvirki,
byggð á grunni úr gömlum tunnum.
Harðsnúinn heimur með kristilegu ívafi
Svo kom sjónvarpið. Dýrlingurinn, FFH, Á flótta,
Belfigor, Harðjaxlinn og aðrir spennandi þættir í
bland við Stundina okkar. Nýr heimur opnaðist og
ekki skipti máli þótt hann væri stundum bannaður
börnum, hann varð bara enn meira spennandi fyrir
vikið.
Framboðið á sjónvarpsefni var ekki mikið og
útsendingartími stuttur. Við lékum okkur að bílum
og tindátum og lásum. Já, maður las óskaplega mikið
og var fljótur að afgreiða hefðbundnar barnabækur,
renna í gegnum matarvcislurnar í Fimm-bókunum og
demba sér í harðsnúnari strákabækur, s.s. Frank og
Jóa, Bob Moran, og Tom Swift og síðan beint yfir í
Alistair heitinn MacLcan, Hammond Innes og Dcs-
mond Bagley.
Skólinn var auðvitað kapítuli út af fyrir sig með
óhemjugangi og skepnuskap. Og þegar stund gafst
milli stríða fengum við kristilegt uppeldi í KFUM og
í sumarbúðum á Hólavatni eða í Sjónarhæð og á
Ástjörn. Og unglingsárin komu áður en maður vissi
af með viðeigandi fikti og harðneskjulegri átökum.
Leggir og skeljar betri en tölvuspil?
Þetta er afar gróf lýsing á uppvexti minnar kynslóðar,
a.m.k. hvað snertir mig og félaga mína. Við þóttum
æði baldnir á köflum en þó ekkert frábrugðnir jafn-
öldrum okkar, bara týpískir krakkaormar.
Ég er að rifja þetta upp til að reyna að átta mig á
því hvort mín kynslóð hafi verið eitthvað öðruvísi í
æsku en börnin nú á dögum. Flestir í kringum mann
eru að hneykslast á því að nú hafi bara verið ein ára-
mótabrenna á Akureyri og svipaðir kveinstafir berast
að sunnan. Mætir menn jarma yfir því að börn séu
hætt að lesa og glápi á myndbönd allan daginn og læri
með því ofbeldi og aðra lesti. Þessir sömu menn
fórna höndum yfir áfengisneyslu og tóbaksfikti ung-
linga, þjófnaði og skemmdarverkum.
En er æskan nokkuð frekar að fara í hundana í dag
en fyrir 20, 30 eða 40 árum? Erum við ekki óþarflega
dómhörð og tljót að gleyma? Það má vel vera að
leggir og skeljar, sem maður dundaði við í æsku, séu
heppilegri leikföng en tölvuspil og vélbyssur. Eflaust
er hollara að ærslast úti í stað þess að hanga inni yfir
sjónvarpinu og sjálfsagt mætti halda lengi áfram í
slíkum samanburði. En við verðurn að átta okkur á
því að þjóðfélagið hefur breyst og þar með tómstund-
ir og lífshættir jafnt barna sem fullorðinna. Það þýðir
ekkert að loka augunum og skipa barninu að fara út
og finna sér sauðarleggi og horn. Við verðum að læra
að lifa í þjóðfélagi nútímans og leiðbcina börnunum
gegnum frumskóginn svo þau villist ekki.
Ég get ekki séð að ungdómurinn í dag sé neitt verri
en við ormarnir vorum á sjöunda áratugnum og vælið
í fullorðna fólkinu er bara hryggilegt dæmi um
uppgjöf. Lítið í eigin barm.