Dagur - 07.01.1992, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Þriðjudagur 7. janúar 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Velferð bama okkar
Frú Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands, vék að málefn-
um fjölskyldunnar í áramótaávarpi sínu á nýársdag.
„Framtíð og hamingja tengjast órjúfanlega von um vel-
ferð barna okkar, - hinnar vaxandi kynslóðar. Að því höf-
um við áður leitt hugann við áramót. Við megum enga
stund gleyma því að hvenær sem við spyrjum hvar við
erum á vegi stödd og hvert stefnir, erum við að spyrja um
hug barna. í þeim býr framtíðin. Þau eru stolt okkar og
við þau bindum við vonir,“ sagði forsetinn.
Síðar í ávarpi sínu sagði forseti: „Og enn má spyrja:
Gerir þjóðfélagið allt sem það getur fyrir börnin? Þeirri
spurningu verður því miður að svara neitandi, og á ég þá
ekki einungis við þau börn sem búa við auðmýkingu
fátæktar og vanrækslu. Börn eru víða hornreka, líkt og
þau ættu ekkert sameiginlegt með fullorðnum."
Undir þessi orð forsetans skal tekið. Á hátíðlegum
stundum er gjarnan sagt að fjölskyldan sé hornsteinn
samfélagsins. íslensk stjórnvöld hefur þó jafnan skort
vilja og framsýni til að fylgja ofangreindri yfirlýsingu eftir
í verki. Umræða um málefni fjölskyldunnar er ekki fyrir-
ferðarmikil á Alþingi. Löggjöf sem miðar að því að efla fjár-
hagsgrundvöll fjölskyldna og heimila í landinu er að
sama skapi af skornum skammti, þrátt fyrir loforð um hið
gagnstæða.
Hér á landi eru algengustu lágmarkslaun fyrir dag-
vinnu allt of lág og skattleysismörk sömuleiðis. Þorri
landsmanna neyðist því til að vinna lengri vinnudag en
æskilegt getur talist. Stjórnvöld hafa lítið aðhafst á síð-
ustu árum til að freista þess að draga úr þessu óhemju-
lega vinnuálagi landsmanna og efla þar með heimilið og
fjölskylduböndin. Þau hafa þvert á móti sett löggjöf sem
beinlínis stuðlar að því að foreldrar velji annan kost en að
vera heima og annast börn sín. Þar er átt við það ákvæði
skattalaga sem meinar hjónum eða sambýlingum að nýta
skattaafslátt beggja til fullnustu, ef einungis annar aðil-
inn aflar teknanna.
Ótal dæmi sanna að fjölskyldan - og ekki síst börnin -
eru hornreka í íslensku nútímasamfélagi: Víðast eru
langir biðlistar eftir dagvistarrýmum; störf uppalenda
eru illa launuð og þar af leiðandi er atgervisflótti úr
starfsstéttum þeirra; störf og starfsreynsla heimavinn-
andi fólks eru að sama skapi lítils metin úti á vinnumark-
aðinum. Ef spara þarf í ríkisrekstri er ein fyrsta aðgerð
stjórnvalda sú að draga úr framlögum til skólamála;
fræðsluyfirvöld neyðast þá til að fjölga í bekkjardeildum
með þeim afleiðingum að hver nemandi fær minni athygli
en hann þarf á að halda. Nýjasta dæmið um aðförina að
fjölskyldunni er sú ráðagerð núverandi ríkisstjórnar að
tekjutengja barnabætur. Tekjutengingin gerir það að
verkum fjölskylda með meðaltekjur fær eftirleiðis lægri
bætur en hún hafði. Það er vissulega umhugsunarvert.
í áramótaávarpi sínu minnti frú Vigdís Finnbogadóttir
á að bernskuhamingja er drýgsta veganestið til lífsgæfu:
„Börn þurfa öryggi, þau þurfa kærleika, þau þurfa aga,“
sagði hún og eru það orð að sönnu. Staðreyndin er hins
vegar sú að af hálfu stjórnvalda er svo illa búið að fjöl-
skyldunni og börnunum í samfélagi okkar, að margir for-
eldrar eiga í verulegum erfiðleikum með að veita börnum
sínum það öryggi og þann aga sem þau þurfa nauðsyn-
lega á að halda. BB.
h
Þankar á áramótum
Árið 1991 er að baki, ár mikilla við-
burða bæði á innlendum og erlend-
um vettvangi. Til landsins var þetta
eitt besta ár í manna minnum.
Sumarið var betra en við íslendingar
höfum átt að venjast og mikil gróska
í náttúrunnar ríki. Þrátt fyrir einstak-
lega hagstætt veðurfar, hélt þó gróð-
ureyðing áfram og hefur aldrei orðið
meiri af manna völdum á einu sumri.
Munar þar mest um að 45 ferkíló-
metrum gróins lands var sökkt á
Auðkúlu- og Eyvindarstaðaheiðum
vegna virkjunar Blöndu. Það er
íslendingum öllum mikilvægara
flestu öðru að umgangast land sitt og
nýta af varúð og fyrirhyggju. Til sjáv-
arins voru aflabrögð með þeim hætti
að ástæða er til að hafa verulegar
áhyggjur. Þegar þorskkvóti ársins
var ákveðinn þótti mörgum skorinn
þröngur stakkur. Ekki tókst þó að
draga þann þorskafla á land sem
heimilaður hafði verið. Hitt er enn
alvarlegra að klak bregst ár eftir ár,
þannig að ekki er fyrirsjáanlegt að úr
rætist á allra næstu árum. Loðnu-
veiðar brugðust að mestu og munar
það miklu fyrir þjóðarbúskapinn.
Þáttaskil í þjóðmálum
Á sviði þjóðmála var árið viðburða-
ríkt, þannig að með ótvíræðum hætti
má segja að þáttaskil hafi orðið.
Þjóðin gekk til kosninga í apríl og
enda þótt úrslit þeirra yrðu þau að
þeir flokkar sem mynduðu síðustu
ríkisstjórn héldu meirihluta sínum á
Alþingi, þá kaus forysta Alþýðu-
flokksins sér aðra vist, sleit samstarfi
við Framsóknarflokk og Alþýðu-
bandalag og tók upp félagsskap við
Sjálfstæðisflokkinn. Réttara væri að
segja að Alþýðuflokkurinn hafi tekið
upp þjónustu við sjálfstæðismenn
'ægna þess að harla lítið virðast þær
hugsjónir er Alþýðuflokkurinn hefur
hampað á hátíðarstundum marka
núverandi stjórnarsamstarf. Þess ber
ennfremur að geta að sjálfstæðis-
menn völdu sér fyrir kosningar nýja
forystu. Þannig að sá Sjáífstæðis-
flokkur seni nú ræður stjórnarstefnu
er í grundvallaratriðum mjög frá-
brugðinn þeim Sjálfstæðisflokki sem
við höfurn búið við á undanförnum
áratugum. Davíð Oddsson hefur um
sig hóp samstarfsmanna sem hafa
tileinkað sér taumlausa frjálshyggju
og nýkapitalisma og hafa kastað fyrir
róða flestum þeim gikluin sem áður
áttu, þrátt fyrir allt, sterkan hljóm-
grunn meðal venjulegra gamaldags
sjálfstæðismanna.
Þau þáttaskil sem urðu við það að
ríksstjórn Steingríms Hermannsson-
ar lét af völdum og ríkisstjórn
Davíðs Oddssonar tók við koma æ
gleggra í ljós. íslensku þjóðfélagi er
stýrt með allt önnur markmið í huga
nú, en á síðustu árum. Þetta kemur
fram hvarvetna, sem núverandi vald-
hafar leggja hendur að. Samkvæmt
kenningum frjálshyggjunnar hafði
ríkisstjórn Davíðs Oddssonar for-
göngu um að sprengja upp vextina í
landinu. Það varð aftur til að skapa
skuldugum fyrirtækjum og einstakl-
ingum óyfirstíganlega erfiðleika,
þannig að í kjölfarið fylgdi skriða
gjaldþrota sem ekki sér fyrir endann
á. Núverandi ríkisstjórn telur það
ekki sitt hlutverk að hafa afskipti af
atvinnulífinu í örðugleíkum þess. Sú
stefna leiðir til þess að velferðarkerf-
ið býður alvarlegan hnekki, enda er
blómlegt atvinnulíf undirstaða vel-
ferðarkerfisins. Þar að auki virðist
ríkisstjórninni mjög í mun að skara
eld að köku hinna betur settu, á
kostnað þeirra sem minna mega sín.
Slóð kolkrabbans
Vera má að ráðandi öfl ríkisstjórnar-
innar telji sig standa í mikilli þakkar-
skuld við „fjölskyldurnar 14“ fyrir
aðstoð við að komast til valda og
áhrifa. Það réttlætir þó engan veginn
þá þjónkun við hagsmuni þeirra á
kostnað annarra landsmanna, sem
ríkisstjórnin gerir sig bera að. Sam-
Páll Pétursson.
gönguráðherra gengur t.d. markvisst
á milli bols og höfuðs á Skipaútgerð
ríkisins til að treysta enn einokunar-
aðstöðu Eimskipafélagsins, sú hags-
munagæsla ráðherrans mun koma
hart niður á þeim byggðarlögum sem
Ríkisskip hafa þjónað.
Ríkisstjórnin hefur svokallaða
einkavæðingu ofarlega á stefnuskrá
sinni. Sú einkavæðing sem ríkis-
stjórnin stefnir að er að afhenda
ríkisbankana fyrrnefndum gróðaöfl-
um svo og aðrar þær eignir ríkisins
sem þeir herrar ágirnast.
Sjálfstæðisflokkurinn lofaði fyrir
kosningar að kæmist hann til valda
yrðu ekki skattahækkanir, þetta lof-
orð hefur ríkisstjórnin nú þverbrot-
ið. Skattahækkanirnar hafa þó ekki
verið látnar bitna á gróðapungunum
heldur hefur þeim einkum verið
hlaðið á aldraða, sjúka, námsmenn
og barnafólk og þá aðra sem minna
mega sín. Þá eru byrðir sem ríkið
hefur borið færðar yfir á atvinnuvegi
og sveitarfélög af fullkomnu tillits-
leysi.
Óraunhæf fjárlög
Alþingi hefur afgreitt fjárlög fyrir
árið 1992. Þessi fjárlög ríkisstjórnar
Davíðs Oddssonar eru mjög óraun-
hæf og í sumum greinum hrein mark-
leysa. Þó bera þau vott um vilja ríkis-
stjórnarinnar og þær áherslur sem
hún setur á oddinn.
Ríkisstjórnin hefur lagt mikla
vinnu í það að reyna að kenna fyrr-
verandi ríkisstjórnum um það sem
aflagað er í þjóðfélaginu. Hún leitast
við að koma sök á fyrri ríkisstjórnir
af eigin mistökum. Það ber að viður-
kenna að á síðustu mánuðum síðustu
ríkisstjórnar fór fjármálastjórn ríkis-
ins nokkuð úrskeiðis. Það réttlætir
þó engan veginn ásakanir og upp-
hrópanir núverandi valdhafa um
fortíðarvanda. Stefna núverandi
ríkisstjórnar mun hins vegar óhjá-
kvæmilega leiða mikinn vanda yfir
þjóðarbúið og þjóðina alla. Fyrirsjá-
anlegur aflasamdráttur hlýtur að
leiða af sér skert lífskjör. Viðbrögð
ríkisstjórnarinnar auka stórlega
vandann, þannig að á nýju ári blasir
við fjöldaatvinnuleysi, ef fram fer
sem horfir. Á tímum samdráttar er
hættulegt að skera niður verklegar
franikvæmdir með þeim hætti sem nú
er gert. Það getur vel verið skynsam-
legt að afla lána til arðsamra fram-
kvæmda á krepputímum.
Aðgerðarleysi ríkisstjórnarinnar í
kjaramálum er ólíklegt til að leiða til
farsællar niðurstöðu í kjarasamning-
um vetrarins.
Byggðapólitík forsætisráðherra og
rnanna hans vekur ugg. Forsætisráð-
herra hefur með einstæðum hætti
ráðist að Byggðastofnun og þrengt
kosti hennar. Vonandi tekst að koma
í veg fyrir að áform þeirra nái fram
að ganga. Ef þeir kæmu fram áform-
um sínum yrði Byggðastofnun lítils-
megandi kontór og landsbyggðinni
unnið varanlegt tjón.
Viðfangsefni á nýju ári
Hvað ber nýtt ár í skauti sér? Ég ætla
mér ekki að svara því, einungis að
nefna örfá af þeim viðfangsefnum
sem að höndum munu bera. Sam-
skipti íslands við umheiminn verða
væntanlega ofarlega á baugi.
Á síðasta ári voru gerð drög að
samningi um Evrópskt efnahags-
svæði. Utanríkisráðherra þeysti um
landið og túlkaði samningsdrögin
sem stórsigur fyrir ísland og íslenska
hagsmuni. Raunin varð nú önnur.
Evrópudómstóllinn úrskurðaði
samningsdrögin ósamrýmanleg
Rómarsáttmálanum þannig að þau
verði að umskrifa eigi þau að verða
að samningi. Þau drög sem fyrir lágu
höfðu í sér fólgnar marga hættulega
ókosti frá íslensku sjónarmiði, þótt
utanríkisráðherra reyndi að breiða
yfir þá. Eftir því sem samningsdrögin
eru skoðuð betur koma fleiri hættur í
Ijós.
Ég tel einboðið að hefja undirbún-
ing að tvíhliða viðræðum íslands og
Evrópubandalagsins urn breytingu á
viðskiptasamningi þeim sem er í
gildi. Reynslan hefur kennt okkur að
núverandi valdhöfum er naumast
treystandi fyrir víðtækri samninga-
gerð um hagsmuni íslands og ólíklegt
er að umskrifuð samningsdrög um
Evrópskt efnahagssvæði verði ásætt-
anleg fyrir ísland.
Gattviðræðurnar geta þróast þann-
ig að íslenskum landbúnaði verði
bakað varanlegt tjón. Það hefur ver-
ið baráttumál Alþýðuflokksins um
langt skeið að heimila stóraukinn
innflutning landbúnaðarvara. Þeir
hafa ekki náð árangri á innlendum
vettvangi, en nú er hætta á að þeirn
verði ágengt með þvingunum sem
þeir gætu samið yfir okkur með Gatt-
sáttmálanum.
Vandi í byggöamálum
Byggðaþróun á íslandi er einnig
ástæða til að hafa áhyggjur af. Fram-
leiðsla landsbyggðarinnar býr við
þrönga kvóta á meðan þjónustu-
starfsemin á Suðvesturhorninu þarf
ekki að búa við hömlur. Þetta leiðir
til skaðlegrar byggðaröskunar bæði
fyrir landsbyggð og höfuðborgar-
svæðið, sérstaklega þegar stjórnvöld
rcyna ekki að andæfa, frcmur hið
gagnstæða.
Ef litið er til landbúnaðarmála er
útlitið ekki bjart. Ríkisstjórnin hefur
ákveðið að standa ekki viö lögbundna
samninga ríkisvalds við bændur og
jafnframt þrengja kosti þeirra á ýms-
an hátt. Hvað sjávarútveg varðar þá
hækka stööugt þær raddir er hcimta
veiðileyfagjald af útgerðinni, þetta
yrði hið mesta glapræði og mjög
óréttlátur skattur sem fyrst og fremst
legðist á framleiðslubyggðarlög
dreifbýlisins enda er útgerðin eink-
um stunduð þaðan.
Röng skipting
þjóðartekna
Skipting þjóðarteknanna er líkleg til
að valda átökum á nýju ári. Óhjá-
kvæmilegt er að bæta kjör hinna
lægst launuðu og að jafna ráðstöfun-
artekjur heimilanna. Ríkisstjórnin
hefur, eins og dæmin sanna, ekki
haft neina forgöngu í þá átt þannig
að í óefni virðist stefna.
Við búum við afleita ríkisstjórn og
hún er að skenima okkar góða þjóð-
félag. Kjósendur stjórnarflokkanna í
síðustu kosningum geta sjálfum sér
um kennt. Afl atkvæða greitt Sjálf-
stæðisflokki og Alþýðuflokki gaf
þcim færi á því að taka við stjórn
landsins með lýðræðislegum hætti.
Mér er þá spurn: Var það þessi
stjórnarstefna sem almennir kjós-
endur núverandi stjórnarflokka von-
uðust eftir? Ætluðust þeir til að
atkvæði þeirra kæmu því til leiðar
sem nú er komið á daginn? Það er