Dagur - 14.04.1992, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Þriðjudagur 14. apríl 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. 1200ÁMÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐKR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavíkvs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
ÓLIG. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B, JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Fjölbreyttur rekstur
og traustur efiiahagur
Hagnaður af rekstri Kaupfélags Eyfirðinga á árinu 1991
nam 54 milljónum króna en árið á undan nam hagnaður-
inn 262 milljónum króna. Heildarveltan jókst um 5% frá
fyrra ári og var 10.573 milljónir króna á árinu 1991 að
samstarfsfyrirtækjum meðtöldum. Veltan í aðalrekstri
var 8.709 milljónir króna og jókst einnig um 5% og varð sú
aukning að langmestu leyti í fiskvinnslu og útgerð en
samdráttur varð hjá sláturhúsi og samlagi.
Laun og launatengd gjöld í aðalrekstri hækkuðu um
13% milli ára sem er verulega umfram veltuaukningu og
almennar launahækkanir. Launagreiðslurnar hækkuðu
fyrst og fremst hjá fiskvinnslu og útgerð en í nokkrum
öðrum greinum hækkuðu þær einnig meira en veltan.
Kaupfélagið veitti hátt í 1000 manns atvinnu á árinu sem
sýnir vel mikilvægi þess í eyfirskri byggð. Félagsmenn í
árslok voru ríflega 8000.
Fjármagnsgjöld voru Kaupfélagi Eyfirðinga þungur
baggi á árinu 1991 og gildir það sama um mörg önnur
fyrirtæki. Fjármagnsgjöld að frádregnum fjármagnstekj-
um voru um 280 milljónir króna samanborið við 196 mill-
jónir árið áður og hafa þau þannig hækkað um 43% milli
ára. Þessi hækkun er rakin til þess að tekjufærsla lækkar
með hjaðnandi verðbólgu, gengisþróun var óhagstæðari
en árið áður, vaxtastig var mjög hátt á síðari hluta ársins
1991 og skuldir jukust á árinu.
í skýrslu stjórnar og kaupfélagsstjóra segir orðrétt:
„Fjármagnskostnað félagsins verður að lækka. Vissulega
hafa vextir almennt lækkað að undanförnu og vonir eru
bundnar við að vextir lækki enn frekar á næstunni, en einn-
ig þarf að vinna að því að skuldir félagsins lækki. Lækka.
þarf fjárbindingu í útistandandi kröfum og í birgðum.
Þessir liðir hækkuðu um 270 millj. á síðasta ári og verður
að ná þeirri hækkun til baka að einhverju leyti eða öllu.
Athuga þarf með sölu á eignum, má þar nefna sölu á
hlutabréfum, skuldabréfum og ýmsum fasteignum. Unn-
ið er að því að fá ýmsum skammtímaskuldum breytt í
langtímalán sem væntanlega beri lægri vexti en skamm-
tímaskuldirnar."
Þótt afkoma Kaupfélags Eyfirðinga hafi versnað milli
ára eru stoðir félagsins styrkar. Sjóðir og eigið fé námu í
árslok 1991 um 2.845 milljónum króna og höfðu hækkað
um 9% á árinu. Eiginfjárhlutfall var um 37% eins og árið
áður.
Afkoma félagsins var misjöfn eftir greinum á síðasta ári
enda reksturinn mjög fjölbreyttur. Hins vegar gerir fjöl-
breytnin það að verkum svo og traustur efnahagur að
unnt ætti að vera að efla Kaupfélag Eyfirðinga enn frekar.
Reyndar er spáð samdrætti í þjóðartekjum á þessu ári,
aflaheimildir hafa verið skornar niður, afurðaverð fer
lækkandi og landbúnaðarframleiðsla dregst saman. Eftir-
spurn eftir vörum og þjónustu mun því væntanlega
minnka og ljóst að Kaupfélag Eyfirðinga verður að bregð-
ast við með hagræðingu í rekstri til að lækka kostnað.
Jafnframt er nauðsynlegt að auka tekjurnar. Þegar hefur
verið gripið til ýmissa ráðstafana til að bæta reksturinn
og félagið hefur alla burði til að halda áfram að vaxa og
dafna þrátt fyrir samdráttartíma í þjóðfélaginu. SS
„Fórnarkostnaður EES-aðildar“ - III. grein:
Þegar allt er reiknað töpum við en
græðnm ekki á EES-aðfld
- arðsemisáætlanirnar og vanreiknaða EES-dæmið
Talsmenn EES-aðildar fara ekki
dult með þá trú sína að mikill
ávinningur verði að EES-samn-
ingunum. Þó skortir mikið á, að
þeir hafi birt tæmandi tölulegar
upplýsingar til þess að sanna sitt
mál.
í fyrri greinum um málið sýndi
ég fram á með efnislegum
rökum, að íslendingar geta ekki
vænst þess almenna ábata af
EES-aðild, sem EB-ríkin gera
ráð fyrir að hafa af framkvæmd
innri markaðarins eftir 1993.
Þvert á móti mundum við hafa af
því verulegt tap sem ekki væri
hægt að reikna nema að hluta til í
peningum, þar sem að fórnað
væri öðrum og meiri gildum en
peningum með takmörkuðu full-
veldisafsali og með því að opna
landhelgina að hluta til og
íslenskar hafnir fyrir flota EB.
Þótt annað kæmi ekki til gerðu
þessar fórnir EES-samninginn
allt of dýru verði keyptan.
í öllum greinargerðum utan-
ríkisráðuneytisins um málið hef-
ur EES-dæmið hvergi verið full-
reiknað heldur stórlega vanreikn-
að. Sleppt hefur verið að taka
með í reikninginn alls konar
stofnana- og þátttökukostnað
vegna starfsemi EES. Mér er
sagt, að Þjóðhagsstofnun hafi
beðið um upplýsingar um þetta
þegar hún var að vinna skýrslur
sínar en fengið þau svör, að ekk-
ert væri vitað um þennan stóra
kostnaðarlið. Ýmsar áætlanir um
þetta eru þó til bæði í Brussel og
Genf og hef ég aflað mér þeirra
þaðan. Við skulum því líta á allt
EES-dæmið án þess að vanreikna
það með því að sleppa stórum
kostnaðarliðum, svo sem gert
hefur verið í plöggum stjórnvalda
til þessa. Skoðum allar tekjur og
öll gjöld EES-dæmisins til þess
að fá rétta útkomu, þótt sumar
tölur séu ekki hárnákvæmar en
byggjast á rökrænum áætlunum.
Tekjuhlið
„sigursamningsins“
Utanríkisráðuneytið lét frá sér
fara mat á ábata „sigursamning-
anna“ frá 21. október 1991 sem
breyttist ekki vegna breytinganna
14. febrúar þar sem að þær snertu
fyrst og fremst dómstólakaflann.
Þótt nánari skoðun á mati ráðu-
neytisins bendi til þess, að þar sé
um ofmat á ábatanum að ræða,
skulum við leggja tölur þeirra til
grundvallar uppgjörinu.
Reiknað er út frá magni, teg-
undum og tolli íslenskra sjávar-
afurða í EB-markaði árið 1990.
Þá greiddi EB-innflytjandinn
samtals 2,1 milljarð króna toll af
íslenskum sjávarafurðum, sem
hann flutti inn á EB-svæðið. Inn-
flytjandinn, en ekki íslenski
útflytjandinn, greiddi þennan toll
og endanlega neytandinn í verði
vörunnar, þar sem að innflytj-
endur greiða hvarvetna innflutn-
ingstolla, ekki útflytjendur.
Þessi tollur á að lækka um 1,6
milljarð króna árið 1993 og verða
500 milljónir á ári fram að árinu
1997. Þá lækkar hann aftur um
300 milljónir og verður 200 millj-
ónir króna á ári upp frá því. Mið-
að við árið 1990 nemur tollalækk-
unin því 1,6 milljarði kr. á ári
1993-1997, en 1,9 milljarði kr.,
þegar hún hefur að fullu komið
til framkvæmda 1997.
Hér er tvenns að gæta.
Fyrst, innflytjendur greiða inn-
flutningstolla, ekki útflytjendur.
Tollalækkunin þýðir því ekki
Hannes Jónsson.
beinan ábata í vasa íslenskra
útflytjenda.
Annað, tollalækkunin bætir
samkeppnisstöðu útflytjandans á
erlenda markaðinum og leiðir
yfirleitt til hærra skilaverðs til
hans. Það er þó ríkjandi skoðun
hagfræðinga og viðskiptafræð-
inga, sem hafa sérhæft sig í tolla-
málum milliríkjaviðskipta, að
óvarlegt sé að reikna með, að
meira en helmingur tollalækkun-
ar skili sér í hærra verði til útflytj-
andans. Hinn helmingurinn,
jafnvel meira, skilar sér í lægra
vöruverði til neytandans á hinum
erlenda markaði. Framboð og
eftirspurn er þó afgerandi um
hvert hlutfallið verður.
Hver er þá líklegust útkoma á
tekjuhlið „sigursamningsins“?
Tekjuaukinn gæti í hæsta lagi
orðið tæplega 800 milljónir króna
á ári 1993-1997, en tæplega 1
milljaður króna á ári eftir 1997.
Það eru nú öll ósköpin, ef við
gleymum fórnarkostnaðinum,
gjaldahliðinni.
En hvernig lítur gjaldahliðin
út?
Fórnarkostnaður
í peningum
Fórnarkostnaðurinn í beinhörð-
um útgjöldum er þegar allt er tal-
ið hærri en tekjuvonin, svo sem
sjá má á eftirtöldum tölum:
1) Þegar hefur á undanförnum
2 árum verið varið meira en 200
milljónum króna í kostnað vegna
þátttöku í EES-samningunum,
bæði ferða-, funda- og ráðstefnu-
kostnað og dagpeninga hinna
ýmsu þátttakenda. Getur ríkis-
bókhaldið gefið upp nákvæmari
tölur um þennan kostnað.
2) Þýðingarkostnaður á regl-
um EB og EES svo og prentkostn-
aður skýrslna og samanburðar-
gagna nemur þegar yfir 100 millj-
ónum króna, svo sem ríkisbók-
haldið getur gefið nánari upplýs-
ingar um.
3) Framlag okkar til EFTA
hækkar um 24 milljónir króna
milli áranna 1991 og 1992 svo
sem fjárlög sanna. Framkvæmda-
stjóri EFTA gerir ráð fyrir að
fjölgun starfsfólks EFTA fari úr
90 1990 í 220 ef EES tæki til
starfa. Framlag okkar til EFTA
gæti því þurft að hækka um allt
að 100 milljónir króna á ári eftir
1993 miðað við 1990.
4) Fjárlög 1992 gera ráð fyrir
fjölgun starfsfólks fastanefndar-
innar í Genf vegna aukinna
umsvifa vegna EES. Má gera ráð
fyrir að þessi kostnaðarauki verði
ekki undir 20 milljónum króna á
ári 1993 miðað við árið 1990.
5) Þegar hefur verið fjölgað
starfsfólki í Brussel vegna EES-
samninganna og sett á stofn sér-
stök skrifstofa. Fjárlög 1992 gera
ráð fyrir enn meiri fjölgun. Talið
er, að EES-aðild muni leiða til
þess, að flest ráðuneytin mundu
þurfa að hafa fulltrúa í sendiráð-
inu í Brussel. Gæti þetta þýtt um
40 milljóna króna kostnaðarauka
á ári í Brussel miðað við árið
1990.
6) Stóraukinn stjórnsýslu-
kostnaður hefur orðið við við-
skiptaskrifstofu utanríkisráðu-
neytisins vegna EES-samning-
anna og mundi ekki minnka ef til
EES-aðildar kæmi. Miðað við
árið 1990 gæti þetta orðið um 30
milljónir á ári.
7) Hlutdeild okkar af kostnaði
við EES-ráðið er enn óþekkt
stærð. Sama er að segja um
kostnað vegna framkvæmda-
stjórnar EES, eftirlitsnefndarinn-
ar, dómstólsins (hvernig sem
hann verður), sameiginlegu þing-
mannanefndarinnar, efnahags-
og félagsmálanefndarinnar, ráð-
gjafanefndarinnar auk fjölda sér-
fræðinefnda, sem við mundum
þurfa að taka þátt í. Aðildargjöld
okkar auk funda-, ferða- og þátt-
tökukostnaðar ásamt dagpening-
um eru lágt áætlað ekki undir 600
milljónum króna á ári frá 1993 að
telja.
8) Samningsdrögin gera ráð
fyrir, að ísland leggi fram 67
milljónir króna á ári í 5 ár, eða
samtals 335 milljónir króna, til
þróunarsjóðs Evrópu til hjálpar
Grikklandi, írlandi, Portúgal og
Spáni. Er þetta vægt reiknað, en
við fáum ekkert í staðinn.
Niðurstaða:
Tapið meira en gróðinn
Vægt reiknað er bein peningaleg
gjaldahlið EES-samninganna fyr-
ir okkur um 1,2 milljarðar króna
á ári. Peningalega tekjuhliðin var
hins vegar tæpar 800 milljónir
króna á ári 1993-1997, en tæplega
1 milljarður á ári eftir 1997. Pen-
ingalegu gjöldin eru í báðum til-
fellum hærri en peningalegu tekj-
urnar, þótt sleppt sé öllum hinum
mikla fórnarkostnaði, sem ekki
verður metinn til peninga.
Sjá menn ekki hvers konar vit-
leysa er hér á ferðinni?
Enginn heilbrigður kaupsýslu-
maður mundi láta sér detta í hug
að fara út í svona aulabisness,
eftir að hafa reiknað út allt dæm-
ið og jafnað tekjur og gjöld á
taps- og gróðareiknirigi.
Hannes Jónsson.
Höfundur er fyrrverandi sendiherra.
Ýdalir í Aðaldal:
Söngmót íimm
kvennakóra
Kór Kvenfélagasambands Suð-
ur-Þingeyinga, Lissý, stendur
fyrir söngmóti fimm kvenna-
kóra 2. og 3. maí nk. Mótinu
lýkur með opinberum tónleik-
um í Ýdölum í Aðaldal sunnu-
daginn 3. maí kl. 15.00.
Hver kór mun syngja þrjú til
fjögur lög og að lokum syngja all-
ir kórarnir saman en söngkonur
eru hátt á annað hundrað. Undir-
búningur er í fullum gangi og fólk
er hvatt til þess að mæta á söng-
mótið og hlýða á fjölbreytta
dagskrá.