Dagur - 22.07.1992, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Miðvikudagur 22. júlí 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31.
PÓSTHÓLF 58. AKUREYRI. SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. 1200 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585).
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON. JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir).
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960. fax 95-36130).
STEFÁN SÆMUNDSSON. ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON. ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR. HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRi: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF
SÍMFAX: 96-27639
Vanda skotið á frest
Ríkisstjórnin stendur nú frammi fyrir þeim vanda
að ákveða hámarks þorskveiðar á næsta fiskveiði-
ári. Hafrannsóknastofnun hefur lagt til að veiðar á
þorski verði skornar niður í 190 þúsund tonn.
Alþjóða hafrannsóknastofnunin hefur einnig lagt til
verulegan niðurskurð á veiðum og breskur sérfræð-
ingur, sem fenginn var til þess að fara yfir útreikn-
inga Hafrannsóknastofnunar, hefur eindregið varað
við að halda óbreyttu veiðimagni áfram og vill raun-
ar ganga lengra í niðurskurði. Vandi sjávarútvegs-
ráðherra og raunar stjórnvalda í heild er því sá
hvort fylgja eigi tillögum fræðimanna á sviði fiski-
og sjávarlíffræði og draga verulega úr þorskafla eða
hvort fara eigi svonefnda jafnstöðuleið og heimila
veiðar á 220 til 230 þúsund tonnum af þorski á kom-
andi fiskveiðiári.
Þjóðhagsstofnun hefur metið hugsanlegan hag-
vöxt næstu árin miðað við mismunandi forsendur
hvað þorskveiðar varðar. Stofnunin gerir ráð fyrir að
ef miðað er við 190 þúsund tonna ársafla á þorski
megi búast við 1,5% hagvexti að meðaltali á árun-
um 1993 til 1999 og 2,9% sé aðeins tekið meðaltal
frá 1996 til 1999. Verði jafnstöðuleiðin valin sé hins
vegar aðeins unnt að gera ráð fyrir 0.9% meðaltals-
hagvexti fram til ársins 1999 auk þess sem lands-
framleiðsla verði allt að 4% minni um aldamót ef
ekki verði farið að ráðum fiskifræðinga og þorsk-
stofninum gert mögulegt að byggja sig upp á nýjan
leik.
Þrátt fyrir spár um vaxandi þjóðarframleiðslu og
hagvöxt undir lok aldarinnar ef farið verður að ráð-
um Hafrannsóknastofnunar, er ljóst að svo mikill
niðurskurður þorskveiða skapar mörg vandamál á
næstunni. Niðurskurðurinn mun skapa tímabund-
inn samdrátt í efnahagslífi þjóðarinnar til viðbótar
þeim samdrætti sem þegar hefur átt sér stað og
hann mun einnig reyna á þolrif íbúa margra byggð-
arlaga er átt hafa í vök að verjast. En niðurskurður-
inn mun þó fyrst og fremst knýja á um að tekið
verði á vanda sjávarútvegsins og þá ekki einstakra
fyrirtækja heldur atvinnugreinarinnar í heild og
henni sköpuð auðveldari starfsskilyrði en hún býr
við í dag. Þjóðhagsstofnun hefur meðal annars bent
á að ef lánstími skulda sjávarútvegsins verði lengd-
ur úr 6 árum í 12 ár myndu árlegar afborganir lækka
úr 10 til 11 milljörðum króna í 5 til 6 milljarða. Haf-
rannsóknastofnun hefur einnig bent á að verði
þorskstofninum veitt tækifæri til að vaxa á nýjan
leik megi gera ráð fyrir að unnt verði að auka þorsk-
veiðar í allt að 345 þúsund tonn á ári í framtíðinni.
Ljóst er að margir stjórnmálamenn eru ekki til-
búnir að axla þá ábyrgð sem fylgir ákvörðun um að
skerða þorskveiðar samkvæmt tillögum Hafrann-
sóknastofnunar. En eru þeir tilbúnir að axla ábyrgð
á því að ekki takist að byggja þorskstofninn upp á
ný fyrir veiðar og lífsbjörg landsmanna í framtíð-
inni? Sjávarútvegurinn hefur verið undirstaða vel-
ferðarþjóðfélags á íslandi og ekkert bendir til ann-
ars en hann verði að standa undir neyslu lands-
rpanna enn um ókomin ár. Jafnstöðuleiðin er á
margan hátt freistandi lausn sé einungis litið til
næstu mánaða. En með henni er einnig skotið á
frest að fást við þann vanda sem minnkandi fiski-
stofnar og þá einkum þorskstofninn munu skapa
fyrir lífsskilyrði íslendinga í framtíðinni. ÞI
Nemendur 5. bekkjar Síðuskóla fá heimspekikennslu á komandi skólaári.
Verkefna- og námsstyrkjasjóður KÍ styrkir heimspekikennslu:
Heimspekin hentug til að sam-
þætta og styðja aðrar námsgreinar
Sl. þrjú ár hefur Verkefna- og
námsstyrkjasjóður Kennara-
sambands Islands úthlutað
styrkjum til ýmissa rannsókna-
og þróunarverkefna sem m.a.
eiga að gera kennslu og náms-
efni aðgengilegra og áhugavert
eða áhugaverðara bæði fyrir
kennara og nemendur. Fyrir
skólaárið 1992 til 1993 var út-
hlutað samtals kr. 15.811.105
til alls 35 rannsókna- og þróun-
arverkefna.
Á Norðurlandi fengu styrk
Ásdís H. Haraldsdóttir Barna-
skóla Húsavíkur fyrir Námuna,
verkefni á skólasafni kr. 157.440;
kennarar Barnaskóla Akureyrar,
þær Helga Sigurðardóttir og Þor-
gerður Sigurðardóttir fyrjr Hóp-
un jafningja og könnun á viðhorf-
um til hópunar nemenda á grund-
velli afkasta og árangurs í móður-
máli og stærðfræði kr. 160.440;
Guðrún Sigurðardóttir Hafra-
lækjarskóla og Valdís Jónsdóttir
Hvammshlíðarskóla fyrir athug-
un á röddun kennara kr. 249.886;
Pétur Þorsteinsson skólastjóri
Grunnskólans á Kópaskeri fyrir
Tölvumiðstöð skóla þ.e. íslenska
menntanetið kr. 3.000.000; Þóra
Steinunn Gísladóttir Gagnfræða-
skóla Akureyrar fyrir könnun á
stami í fræðsluumdæmi Norður-
lands eystra kr. 250.000 og kenn-
arar Síðuskóla á Akureyri fyrir
heimspeki í 5. bekk kr. 544.521.
En hvers vegna að kenna 10
ára börnum heimspeki?
Börnum og heimspekingum er
það sameiginlegt að standa í
undrun og spurn gagnvart keim-
líkum ráðgátum. Heimspekingar
reyna að ná tökum á viðfangsefn-
um sínum með því að rökræða
þau fram og aftur. Heimspekileg-
ar samræður með börnum auð-
velda þeim að ná tökum á ráðgát-
um tilverunnar.
í vor var haldið kynningarnám-
skeið fyrir kennara í kennslu
heimspeki fyrir börn en mark-
miðið er að þátttakendur átti sig
á tengslum gagnrýninnar hugsun-
ar og heimspekiíegrar hugsunar
og öðlist innsýn í hvað þar er sem
telst heimspeki og/eða heim-
spekilegt við þankagang barna.
Einnig að átta sig á helstu ein-
kennum og skilyrðum heimspeki-
legrar samræðu.
Á heimspekinámskeiðinu sem
haldið var að Laugum í Reykja-
dal var leiðbeinandi Hreinn Páls-
son skólastjóri Heimspekiskólans
en hann hefur verið óþreytandi
að kynna hugmyndir bandaríska
heimspekingsins Matthew Lip-
man sem hefur samið heimspeki-
legar skáldsögur fyrir börn og
unglinga og á námskeiðinu var
tekin fyrir ein af skáldsögum
Lipmans: Uppgötvun Ara.
í sögunni er varpað fram sí-
gildum heimspekilegum ráðgát-
um jafnframt því sem söguper-
sónurnar uppgötva grunnlög
rökfræðinnar. Það kom skýrt
fram á námskeiðinu að heim-
spekin er sérstaklega vel til þess
fallin að samþætta og styðja
aðrar námsgreinar en erlendar
rannsóknir hafa staðfest að nám
út frá Uppgötvun Ara skilar sér í
auknum námsframförum í öðrum
námsgreinum. Námsefnið er sér-
staklega samið svo samræðuað-
ferðin megi njóta sín sem kennslu-
aðferð og þar standa flestir ef
ekki allir íslenskir skólar höllum
fæti. En einmitt í þessum heim-
spekilegu vangaveltum voru
menn ekki á einu máli um hvað
hugtök eins og menntun, frelsi,
list og menning þýðir í raun.
Heimspeki til jafns
við aðrar námsgreinar
En hvers vegna heldur Matthew
Lipmann að heimspeki eigi
heima við hlið annarra náms-
greina í skólakerfinu?
„Margt af því sem börnum er
kennt í skólum býr þau ekki und-
ir framtíðina, núverandi þekking
er fljót að úreldast og það mikil-
vægasta sem við getum gert fyrir
börn er að kenna þeim að hugsa
skýrt. Það verður að taka heils-
hugar á þessu verkefni ef við vilj-
um í raun kenna börnum að
hugsa skýrar. Veita verður þjálf-
un í rökfræðum, virkja þau í sam-
ræðum sem taka til hugtaka sem
varða allar námsgreinar og það
gengur ekki að einbeita sér ein-
ungis að hugtökum innan ein-
stakra námsgreina. Það verður
ekki tekið almennilega á þessu
verkefni nema heimspekinni
verði beitt til þess.“
Prófessor Lipmann segir að
heimspekin sé eina leiðin til að
styrkja gagnrýna hugsun í
menntakerfinu því hún bjóði upp
á allt það sem boðið er upp á eftir
öðrum leiðum og talsvert um-
fram það. Heimspekikennsla
gengur ekki út á það að kenna
einangraða leikniþætti, heldur er
leitast við að samhæfa ólíka
leikniþætti þannig að umhugs-
unarefni innan ólíkra greina
verði tekin föstum og ákveðnum
tökum. Það er til lítils að búa yfir
einhverri leikni ef dómgreind
skortir til að ákveða hvenær
leikninni skuli beitt.
Heimspekinám í Síðuskóla
í haust verður haldið námskeið
með þeim kennurum Síðuskóla
sem hyggjast kenna heimspeki í
5. bekk og mun styrkurinn greiða
þann kostnað og jafnframt kostn-
að við kennsluna í vetur. í Síðu-
skóla verða þrír 5. bekkir og
verðum þeim kennt tvisvar í viku
og er þetta nám hrein viðbót við
kennslustundafjöldann.
Kennarar Síðuskóla kynntu sér
heimspeki barna í náms- og
kynnisferð sem þeir fóru í til
Reykjavíkur sl. vetur og þar
kviknaði áhuginn sem nú virðist
ætla að verða að báli og í fram-
haldi af því var sótt um styrk til
að hrinda verkefninu í fram-
kvæmd.
Það sýnir hversu áhuginn er
mikill meðal kennaranna að að-
spurð sagði Þorgerður Guðlaugs-
dóttir aðstoðarskólastjóri um
væntanlegt heimspekinám: „Við
ætluðum að kenna heimspeki
hvort sem við hefðum fengið til
þess styrk eða ekki“. GG
Nýir hljómdiskar
frá Geimsteini hf.
Geimsteinn hf. hefur gefið út á
hljómdiski og kassettu plötuna
„Meira salt“ sem Áhöfnin á
Halastjörnunni gerði vinsæla
fyrir 12 árum og nýtur vinsælda
enn og má þar nefna lag eins
og „Stolt siglir fleyið mitt“ en
höfundur lags og Ijóðs er Gylfi
Ægisson.
Enn fremur hefur verið gefinn
út geisladiskurinn „EF“ með
Maríu Baldursdóttur, en þar má
heyra það besta af lögum hennar
frá tímabilinu 1974 til 1986 en
þau hafa öll komið áður út á
hljómplötu. GG