Dagur - 19.11.1992, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Fimmtudagur 19. nóvember 1992
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. 1200ÁMÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ KR. 110
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMNETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON (íþróttir),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavíkvs. 96-41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON,
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SIGRÍÐUR ÞORGRÍMSDÓTTIR (Sauöárkróki vs. 95-35960, fax 95-36130),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: ROBYN ANNE REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Ágreiningur innan
nkisstjómarinnar
Síðustu daga hefur komið í ljós að verulegur
ágreiningur ríkir milli stjórnarflokkanna tveggja,
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks, um hvaða leiðir
eigi að fara til að skera niður ríkisútgjöld annars
vegar og afla ríkissjóði aukinna tekna hins vegar.
Alþýðuflokksmenn eru hlynntir því að tekinn
verði upp sérstakur skattur á hátekju- og stór-
eignafólk. Yfirgnæfandi meirihluti þjóðarinnar er
þeim örugglega sammála í því efni. Þeir sem eru
best aflögufærir eiga tvímælalaust að leggja mest
af mörkum eins og málum er nú háttað. Það hefur
hins vegar komið skýrt fram að innan þingflokks
og miðstjórnar Sjálfstæðisflokksins er mikil and-
staða gegn þeirri hugmynd að íþyngja þeim sem
hæstar hafa tekjurnar með aukinni skattbyrði.
Sjálfstæðismenn hafa lagt til að hátekjufólki verði
fremur gert að lána ríkissjóði fé í takmarkaðan
tíma. Þetta yrði gert með einhvers konar skyldu-
sparnaði af hátekjum. Þessi „miðlunartillaga"
sjálfstæðismanna er engan veginn ásættanleg, því
með henni er verið að falla frá þeirri sjálfsögðu
kröfu að láta best stæðu þegna þjóðfélagsins
greiða hærri skatta til samneyslunnar.
í landbúnaðarmálum er einnig djúpstæður
ágreiningur milli stjórnarflokkanna tveggja. For-
ystumenn Alþýðuflokksins hafa ekki farið dult
með þá skoðun sína að réttast væri að þrengja enn
frekar að bændum en gert hefur verið. Þeir vilja
skera ríkisútgjöld til landbúnaðarmála niður við
trog og nota peningana í annað. Þetta vilja forystu-
menn Alþýðuflokksins að gert verði á sem allra
skemmstum tíma, helst án tafar. Nú er svo komið
að Davíð Oddssyni forsætisráðherra þykir nóg um
ofsóknir krata í garð bændastéttarinnar í landinu.
Hann lét hafa eftir sér í útvarpsviðtali í gær að eng-
in starfsstétt hefði gengið eins vasklega til verks
við hagræðingu innan sinnar greinar og bændur.
Það væri því beinlínis ósanngjarnt og óheiðarlegt
að krefjast frekari fórna af hálfu bændastéttarinnar
að sinni. Forsætisráðherra á hrós skilið fyrir þessi
orð sín. Það er hárrétt hjá ráðherranum að engin
atvinnugrein hefur mátt sæta meiri skerðingu lífs-
kjara á skömmum tíma en bændastéttin. Þá skerð-
ingu hefur hún tekið á sig möglunarlaust og sýnt
fullan skilning á vandanum sem við er að fást. Því
eru kröfur Alþýðuflokksins um að skerða framlög
til landbúnaðarmála enn frekar í hæsta máta
ósanngjarnar.
Óskandi er að stjórnarflokkarnir nái að jafna
ágreining sinn um þessi tvö mikilsverðu atriði, er
varða tekju- og gjaldahlið ríkisreikningsins.
Skynsamlegast er að leggja sérstakan skatt á
hátekju- og stóreignafólk, að hætti Alþýðuflokks-
ins, en láta bændur í friði, svo sem sjálfstæðismenn
vilja. BB.
Parkinsonssjúkdómur - meðferð
Hvenær á meðferðin
að hefjast?
Þrjár tegundir meðferðar eru til,
lyfjameðferð, skurðaðgerð og
sjúkraþjálfun. Skurðaðgerð kem-
ur nú sjaldan eða aldrei til greina,
a.m.k. ekki á byrjunarstigi. Hin
viðurkennda læknismeðferð í
byrjun parkinsonsveiki er DÓPA,
sem er m.a. í lyfjunum Madópar
og Sinemet. DÖPA vinnur á skil-
virkan hátt gegn hreyfitregðu og
vöðvastirðleika og skjálfta og
hefur litlar aukaverkanir. Mörg
eldri læknislyf (Pargitan, Cogen-
tin, Akineton, Tremoquil, Disi-
pal og Kemadrin) hafa eðins lítil
áhrif á skjálfta og vöðvastirð-
leika, engin áhrif á hreyfitregðu,
en geta haft líkamlegar og and-
legar aukaverkanir, t.d. munn-
þurrk og tilhneigingu til svima.
Þau á því ekki að nota nema í
sérstökum tilvikum. Brómókrip-
tín (Parlodel) er áhrifaríkt lyf
sem viðbót við DÓPA-meðferð
og verður því lýst síðar. Þegar á
fyrsta skeiði veikinnar eiga menn
að leggja sig fram um að halda
sér í andlegri og líkamlegri
þjálfun. í stuttu máli sagt eiga
menn í upphafi veikinnar að fá
meðferð með öðru hvoru þessara
tveggja jafngildu DÓPA-efna,
Madópar og Sinemet og halda sér
andlega og líkamlega virkum.
Hvernig verkar meðferðin?
DÓPA-meðferðin byggir á því
að DÓPA breytist í dópamín í
heila parkinsonssjúklingsins en
það er einmitt dópamín sem
vantar við þennan sjúkdóm.
Meðferðin með DÓPA við dópa-
mínskorti líkist því þegar insúlín
er gefið sykursjúkum eða B12-
vítamín notað við sérstakri teg-
und blóðleysis (anaemia pernici-
osa). Þegar dópa er tekið inn sem
Madópar eða Sinemet getur
dópamín aftur myndast og eytt
hreyfitregðunni eða minnkað
hana og sama gildir um vöðva-
stirðleikann og skjálftann.
Hefur lyfíð hættulegar
aukaverkanir í för með sér?
Aukaverkanir dópa-lyfjanna og
Parlodels eru skammvinnar og
fara eftir stærð skammta og því
hversu hratt þeir eru auknir í
upphafi meðferðar. Þessar auka-
verkanir eru andlegar og líkam-
legar, einkum ógleði, lystarleysi
og svimi og ósjálfráðar hreyfing-
ar. Dópa-lyfin Madópar og Sine-
met innihalda efni sem hamla
gegn líkamlegum aukaverkunum
með því að koma í veg fyrir að
dópa breytist í dópamín í líkam-
anum utan heilans og beinir öllu
dópa til heilans þar sem það
breytist í dópamín. Þegar með-
ferðin hefur staðið nokkurn tíma
geta geðrænar aukaverkanir, svo
sem ofskynjanir og sljóleiki,
komið í ljós við of stóra
skammta, sérstaklega hjá öldruð-
um. Þær hverfa um leið og
skammturinn er minnkaður.
Hreyfitruflanirnar eru nátengdar
hinni tilætluðu verkun, sem sé að
vinna gegn hreyfitregðunni. Ef
dópaskammturinn er of lítill,
hverfur hreyfitregðan ekki alveg.
Sé dópaskammturinn vel stilltur
fyrir einstaklinginn, verða hreyf-
ingar eðlilegar. Sé aftur á móti
dópaskammturinn of stór, verða
hreyfingarnar alltof óheftar, þ.e.
ósjálfráðar hreyfingar eða ofvirkni
koma í ljós. Engin þessara
þriggja aukaverkana er hættuleg
í þeim skilningi að þær ógni lífinu
eða valdi varanlegu tjóni. Auka-
verkanir minnka og hverfa alveg
með minni skammti og margar
þeirra eru aðeins til staðar á upp-
hafsskeiði meðferðar þegar
skammturinn er aukinn og það
gert of hratt. Dópalyfin eru ekki
vanabindandi.
Hefja á dópameðferðina með
Sinemet eða Madópar undireins
og hreyfitregðan, vöðvastirðleik-
inn og skjálftinn fara að verða til
trafala í daglega lífinu. Ekki er
þörf á lyfjatöku mörgum sinnum
á dag, þegar um óverulegan
skjálfta eða seinkun er að ræða.
Hvernig skal taka lyfin?
Mikilvægt er að taka lyf eftir sett-
um reglum: Auka skammtana
hægt, taka lyfin reglulega (venju-
lega í sambandi við máltíðir),
halda fast við lyfjatökuáætlun
læknis og fara til hans reglulega,
þangað til lyfjaskammturinn er
orðinn nógu stór til að halda niðri
sjúkdómseinkennum án þess að
valda of miklum aukaverkunum.
Forsenda þess að læknirinn geti
ákveðið hver sé hinn rétti
skammtur hvers einstaklings er
að sjúklingurinn víki ekki frá
lyfjatökuáætlun hans. Ef hreyfi-
geta er minnkuð, með hreyfi-
tregðu, vöðvastirðleika og
skjálfta, er skammturinn of lítill
og verður aukinn næst þegar far-
ið er til læknis. Ef ósjálfráðar,
óheftar hreyfingar eða annars
konar aukaverkanir koma fram,
er skammturinn of stór og þarf þá
að minnka hann. Mátulegur
skammtur skapar hreyfingar við
hæfi. Það getur þurft að breyta
inntökuáætluninni á hverju ári
eða annað hvert ár. Æskilegt er
að hafa samband við lækni
a.m.k. tvisvar á ári, helst sama
lækni, sé þess kostur.
Félag parkinsonssjúklinga
á Akureyri og nágrenni.
Greinin er unnin upp úr fræðsluriti Park-
insonssamtakanna á Islandi.
Tónlist
Kóramót í Miðgarði
Þeir taka veturinn snemma í
kórastarfi sínu Skagfirðingar. Á
meðan aðrir kórar eru í starthol-
unum, efndu þeir til meiri háttar
kórasamkomu laugardaginn 14.
nóvember í Miðgarði í Varma-
hlíð, þar sem saman komu fjórir
stórir kórar hver með fimm til sex
laga efnisskrá.
Fyrstur á svið var samkór
kirkjukóra í Skagafirði undir
stjórn Sólveigar S. Einarsdóttur.
Kórinn er ekki búinn að æfa mik-
ið saman, en náði þó merkilega
góðum flutningi á fimm laga efn-
isskrá sinni og aukalagi. Tónninn
var allvel samfelldur og fremur
lítið bar á „ísafoldartóninum“,
sem svo oft skemmir samkórs-
söng. Best tókst kórnum flutn-
ingur útsetningar Hafliða Hall-
grímssonar á íslenska þjóðlaginu
Hættu að gráta hringaná, en hún
gerir verulegar kröfur til ná-
kvæmni í tóntaki og innkomum.
Kórinn söng alla efnisskrá sína
án undirleiks.
Næsti kór á svið var Karlakór-
inn Heimir undir söngstjórn Sól-
veigar S. Einarsdóttur, en undir-
leikari með kórnum var Tomas
Higgerson. Kórinn var með fjög-
ur ný lög á efnisskrá sinni; þar af
þrjú eftir Pálmar Þ. Eyjólfsson;
áheyrileg karlakórslög, en ekki
fullæfð. Kórinn flutti sex lög sam-
kvæmt efnisskrá og aukalag. Best
tókst honum í Goðmundi á
Glæsivöllum eftir Pálmar Þ.
Eyjólfsson við ljóð Gríms
Thomsens og Tarantellu Enricos
Barrajas, sem Axel Guðmunds-
son gerði ljóðið við. í þessum
verkum báðum er kórinn hagvan-
ur, þar sem hann hefur flutt þessi
verk fyrr. Fyrir kom að fáeinar
raddir í tenór skáru sig úr og
spillti það flutningi nokkurra
laga.
Þriðji kórinn á samkomunni
var Kirkjukór Sauðárkróks undir
stjórn Röngvaldar Vilbergsson-
ar, sem einnig lék undir. Kórinn
flutti fimm lög og aukalag. í
kórnum bar nokkuð á flárri
raddbeitingu kvenraddanna í all-
mörgum verkanna. Best tókst
honum í laginu Vor eftir Pétur
Sigurðsson við ljóð Friðriks
Hansens. í því lagi söng Jóhann
Már Jóhannsson einsöng og gerði
verulega vel. Einnig tókst tals-
vert vel flutningur Kirkjukórs
Sauðárkróks á Nú vetur burtu
víkur, sem er madrigal eftir
Thomas Morley en Hjálmar
Jónsson hefur gert íslenska
textann. Kórinn sýndi umtals-
verða getu og nákvæmni í flutn-
ingi þessa verks, sem hann söng
án undirleiks.
Fjórði og síðasti kórinn var
Rökkurkórinn undir stjórn
Sveins Árnasonar. Undirleikari
var Thomas Higgerson. Radd-
beiting sérstaklega kvenradda er
ekki svo góð sem skyldi og ber
þar, sem vænta má, mest á
sópran, sem hefur á stundum
heldur fláan tón. Einnig skáru
nokkrar raddir í tenór sig úr í
sumum lögunum á efnisskrá
kórSins og fór það vitanlega ekki
vel. Kórinn flutti fimm lög og
tókst einna best lagið í rökkurró
hún sefur eftir F. Möhring við
ljóð í þýðingu Guðmundar Guð-
mundssonar. Einsöngvari í þessu
lagi var Valgeir Þorvaldsson.
Hann hefur greinilega allgóða
rödd, en þarfnast frekari þjálfun-
ar.
Lokaatriði hinna miklu tón-
leika var samsöngur allra kór-
anna, sem töldu þá hartnær tvö
hundruð manns, í héraðssöng
þeirra Skagfirðinga: Skín við sólu
Skagafjörður. Stjórnandi var
Rögnvaldur Valbergsson. Þetta
var viðeigandi endir á góðri sam-
komu, sem hafði staðið hlélaust í
um það bil tvær og hálfa klukku-
stund og gengið snurðulaust und-
ir styrkri samkomustjórn sr.
Hjálmars Jónssonar. Hann fór,
sem vænta mátti á kostum í gam-
anmálum og vísnaflutningi að
góðum skagfirskum sið.
Haukur Ágústsson.
Mýjar bækur______________
Viltu vita svarið?
Iðunn hefur gefið út bráðskemmti-
lega bók fyrir börn og unglinga.
Hún nefnist Viltu vita svarið? og er
eftir David West.
f bókinni er að finna svör við fjöl-
mörgum spurningum um allt milli
himins og jarðar, meðal annars um
íþróttir og skemmtanir, sögu
mannkyns, líkamann, ýmis náttúru-
fyrirbæri, hluti úr daglegu lífi og
margt fleira. Bókin er sannkölluð
náma fyrir hina forvitnu og þá sem
hafa gaman af að reka aðra á gat.
Hverri spurningu og svari fylgir líf-
leg skýringarmynd í lit.
Ólafur Bjarni Guðnason þýddi
bókina.