Dagur - 22.12.1993, Síða 4

4 - DAGUR - Miðvikudagur 22. desember 1993
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 60, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. M. VSK. 1400 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ M. VSK. KR. 125
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 765 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON (iþróttir),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavik vs. 96-41585, fax 96-42285),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: ROBYN ANNE REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFÍNGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Forgangsverkefni
að efla atvinnulífið
Því miður bendir allt til þess að atvinnuleysi í
yfirstandandi mánuði og þeim næsta verði
meira en nokkru sinni fyrr í sögu þjóðarinnar. Á
landsvísu gæti það orðið á bilinu 5,5% til 6% og
enn meira í þeim byggðum sem atvinnuástand
er verst. Þetta eru hrikalegar staðreyndir, sem
full ástæða er til að gaumgæfa.
Það er engin huggun harmi gegn þótt máls-
metandi aðiljar í samfélaginu bendi á að at-
vinnuleysi sé þrátt fyrir allt minna hér á landi en
víða í grannríkjunum. Við eigum alls ekki að
nota slíka viðmiðun. Við megum ekki sætta okk-
ur við langtíma atvinnuleysi sem talið er í
hundraðshlutum. Við eigum þvert á móti að fara
örfá ár aftur í tímann og rifja upp það ástand er
þá ríkti á vinnumarkaðinum hér heima. Þá höfðu
allir næga atvinnu allan ársins hring, ef undan
eru skildar örfáar vikur árstíðabundins atvinnu-
leysis í kringum áramót. Við skulum ekki
gleyma því að rétturinn til að sjá sér og sínum
farborða með vinnu er hluti af grundvallarmann-
réttindum í huga sérhvers íslendings. Þjóðin er
búin að þola ótrúlegustu efnahagsþrengingar
og gengiskollsteypur og hún sættir sig við vá-
lynd veður og misvitra stjórnmálamenn. Hún er
hins vegar ekki tilbúin til að sætta sig við að at-
vinnuleysisböl nágrannaþjóðanna fái íslenskan
ríkisborgar ar étt.
Okkur hefur tekist svo vel upp í baráttunni
við að ná niður verðbólgunni að hún er vart
mælanleg lengur. Okkur hefur á hinn bóginn
mistekist hrapallega að hemja vextina, því þeir
eru enn svo háir að halda mætti að hér ríkti óða-
verðbólga. Sýnu verst hefur okkur þó gengið að
halda uppi fullri atvinnu. Þar ráða ytri aðstæður
vitanlega miklu, svo sem skertar aflaheimildir
og lægra fiskverð á helstu mörkuðum okkar. Því
verður hins vegar ekki neitað að heimatilbúin
vandamál hafa einnig leikið okkur grátt. Þar má
fyrst - og enn og aftur - nefna okurvextina og
handahófskennda verkstjórn landsfeðranna.
Ábyrg öfl í samfélaginu hafa ekki gefið hinu sí-
versnandi atvinnuástandi nægan gaum né held-
ur leitað leiða til að draga úr því. Verkalýðsfor-
ystan hefur til dæmis þurft að semja sérstaklega
við ríkisvaldið um að veita fjármagni til atvinnu-
skapandi verkefna, þótt fjárveitingar til þeirra
hluta eigi að vera sjálfsagðar þegar illa árar.
Framlög ríkisins hafa þar að áuki verið of fá og
smá og verkefnin valin af handahófi, enda engin
stefnumörkun fyrirliggjandi um markvissar
langtímaaðgerðir til að vinna bug á atvinnuleys-
inu.
Það er löngu orðið tímabært að snúa við blað-
inu og styrkja stoðir atvinnulífsins með mark-
vissu og samstilltu átaki allra ábyrgra afla. Það
verkefni hefur forgang umfram öll önnur í náinni
framtíð. BB.
Að nálgast málíð
á nýjan hátt
Nú þegar mál sveitarfélaga eru mjög
til athugunar er aó hefjast rannsókn á
aðferð, sem gefur tækifæri til að nálg-
ast málið á nýjan hátt. Mér þykir rétt
að kynna málið áhugasömum Norð-
lendingum.
I rannsóknarverkefninu Öðru vísi
atkvœðagreiðsluaðferðir á að reyna
nokkrar aðferðir, sem ekki hafa
tíðkazt. Aðferöir þessar hafa vissa
kosti umfram aðferðir, sem tíókaóar
hafa verið. Verkefnið er á ábyrgó nor-
rænnar samstarfsnefndar um þjóðfé-
lagsrannsóknir, sem vísindaráó land-
anna skipa, og er skipulagt til fjögurra
ára. Verkið hafa á hendi Ottar Brox,
prófessor og rannsóknastjóri, Norsku
byggðarannsóknastofnuninni í Osló,
Hannu Nurmi, prófessor í stjórnmála-
fræði, Háskólanum í Abo, Sven Berg,
prófessor í tölfræði, Háskólanum í
Lundi, og Björn S. Stefánsson, dr. sci-
ent, Háskóla Islands.
Atbeini með markaðs-
atkvæðum í sveitarstjórnar-
málum
Svo til öll sveitarfélög eiga skyld er-
indi yfir mörkin til nágranna. I ein-
stökum hlutum sumra sveitarfélaga
eru misjafnar áherzlur á mál. Sum
sveitarfélög eru vel samstæð, en önn-
ur ósamstæð. Sums staðar gætir rígs,
metings og tortryggni. Með markaðs-
atkvæðum má leita nióurstöðu í mál-
um í ósamstæðu sveitarfélagi og í
samfélagi ólíkra sveitarfélaga.
Eiginleikar atkvæða-
markaðar
I mannlegu félagi þykir gott, aó hver
fái að ráða því, sem hann lætur sig
helzt varða. Fyrr eða síóar hljóta aö
koma upp þau mál, að sjónarmið rek-
ist á. Með atkvæóamarkaði eiga mál
til lengdar að ráðast þannig, að jafn-
vægi verði í áhrifum, fyrst þannig aó
hver ráði því sem hann lætur sig helzt
varða, og svo þannig að í ágreinings-
málum fari ýmist hver ræður niður-
stöðu.
Fyrirkomulag
- Hver þátttakandi fær í reikning sinn
atkvæöi jafnt og þétt, t.d. eitt á dag.
- Hver og einn býöur fram mis-
mörg atkvæði í máli eftir mál, mörg á
mál, sem hann telur brýnt, ekkert í
málum, sem hann lætur sig engu
varða.
Björn S. Stefánsson.
- í einstöku máli geta verió fleiri
eða færri afbrigói. Málsaðili raðar
þeim í samræmi vió áhuga sinn. Hann
býður ekkert atkvæði á afbrigði, sem
hann kýs sízt, fá atkvæói á afbrigði,
sem han metur ekki mikils, og vax-
andi fjölda eftir því, sem hann telur
afbrigðið eftirsóknarverðara.
- Það afbrigði, sem fær flest at-
kvæði, sigrar.
- Þeir, sem stóðu að sigrinum,
greiða fyrir jafnmörg atkvæói og and-
stæðingar þess afbirgðis buóu. Mál,
sem allir fagna, kostar því ekki neitt
atkvæði.
Einkenni íhlutunar með
markaðsatkvæðum
Ef mál hefur vakið andstöðu, standa
þeir, sem unnu, eftir með færri at-
kvæði en áður. Þeir, sem urðu undir,
eiga að geta sætt sig við, að mál þeim
andstætt hafi náö fram aó ganga, þar
sem þeir eru betur settir eftir í at-
kvæðaeign miðað vió þá, sem unnu
málið, og því í hlutfallslega sterkari
stöðu til að hafa áhrif með atkvæóum
í næstu málum. Til lengdar má ætla,
að jafnvægi náist.
Það borgar sig, talið í atkvæðum,
að leita slíkrar lausnar í máli, sem
vekur litla andstöóu. Það borgar sig að
sýna sanngirni í mótun máls og at-
kvæóagreiðslu, þar sem ætla má, að
það veki sanngjaman hug og aó slík
framganga skili sér í minni atkvæða-
kostnaði.
Sérstaða, sem aðrir hafa beitt sér
gegn, kostar atkvæði (nái hún fram að
ganga). Tillögur um samræmingu má
hafa misjafnlega einstrengingslegar -
atkvæðagreiðslan leiðir í ljós, hvemig
þaó er metið.
Umdæmi atkvæðamarkaðar
sveitarfélaga
Nálæg sveitarfélög geta tekið höndum
saman um aó hafa samráð sín á milli
meó markaðsatkvæðum. Þau geta
ákveðið, að samráðió nái til afmark-
aðra mála eða til hvers þess sem ein-
stakir aðilar kæra sig um.
Hugsanleg framkvæmd í upphafi
er, að umsjónarmaður (BSt) móti mál
í samráði við sveitarfélögin og leggi
fram til skoðanakönnunar án ábyrgðar
sveitarstjómanna eitt mál á mánuói.
Þá þyrfti að vera vitneskja um það í
hvert sinn hvaða mál kunni að konia
upp á næstu mánuðum, þótt þau séu
ekki þegar fullmótuð.
Lítill og stór í samráði
I fljótu bragði getur sýnzt, þar sem lít-
ið sveitarfélag og stórt standa að sam-
ráði með markaðsatkvæóum, að stóra
sveitarfélagið eigi alls kostar vió hitt,
ef atkvæðatekjur eru í hlutfalli vió
mannfjölda. Það er rannsóknarefni,
hvort svo sé. Hugsum okkur, að
ákveðið sé, að afstaða til skóla- og
heilbrigóismála skuli fundin með
markaðsatkvæðum. Litla sveitarfélag-
ió ræður yfir hlutfallslega fáum at-
kvæóum, en ber ekki heldur ábyrgð á
mörgum. Því sýnist sem það geti haft
sanngjöm áhrif í sameiginlegri um-
fjöllun. Gera má ráð fyrir, að sveitar-
félögin komi ekki fram sem einn mað-
ur, heldur ráði hver sveitarstjómarfull-
trúi yfir atkvæðum. Ætla má, aó af-
staða þeirra skarist á ýmsa vegu með
tilliti til málefna og þess gæti í at-
kvæðaboðum þeirra. - Það, sem hér
segir um lítinn og stóran, getur einnig
átt við innan eins sveitarfélags, sem er
ósamstætt, t.d. eftir sameiningu
(ólíkra) sveitarfélaga. Þá er gert ráð
fyrir, að hlutar sveitarfélagsins eigi
fulltrúa í atkvæðagreióslu.
Hugmyndin er, að með markaðsat-
kvæðum sé opinskátt leitað niður-
stöóu, sem ekki sé bindandi, og menn
geti því skorazt undan því að
framfylgja nióurstöðu, sem þykir
ósanngjöm.
Björn S. Stefánsson.
GATT-samkomulagið:
Öllum innflutnmgshöftum breytt í tofla
- óleyfilegt að banna innflutning landbúnaðarafurða nema á
grundvelli heilbrigðisreglugerða
íslendingar munu ekki verða
verulega varir við áhrif af ný-
gerðu GATT-samkomuIagi, sem
taka á gildi í ársbyrjun eða í síð-
asta lagi í júlí 1995, ef undan
eru skilin málefni landbúnaðar.
Við gildistöku samkomulagsins
er gert ráð fyrir að við taki sex
ára aðlögunartími, fram til árs-
ins 2001, en að honum loknum
verður öllum innflutningshöft-
um breytt í tolla og óleyfilegt
verður að banna innflutning
landbúnaðarafurða nema á
grundvelli heilbrigðisreglna auk
þess sem skilyrði fyrir notkun
þeirra verða hert.
Samkvæmt GATT-samkomu-
laginu er ætlunin að skera niður-
greiðslur og innflutningshöft á
landbúnaóarvörum niður á sex ár-
um. Af þeim sökum lækkar stuðn-
ingur við bændur í aðildarlöndum
samkomulagsins um 20% og nió-
urgreióslur vegna útflutnings um
36% að verðmæti og 21% að
magni til. Þá verður öllum inn-
flutningshöftum breytt í tolla og
þeir síðan lækkaðir um 36% frá
því sem ákveðió verður í upphafi
aðlögunartímans. Hvað magn
leyfilegs innflutnings á landbún-
aóarvörum varðar veróur gengiö
út frá meðaltalstölum yfir neyslu á
árunum 1986 til 1988 við ákvörð-
un þess. Ekki er farið að ræóa um
á hvern hátt að slíkum innflutningi
verói staðið en gert er ráð fyrir að
heimild veröi í búvörulögum til að
leggja verðjöfnunargjöld á inn-
fluttar landbúnaðarvörur og hefur
frumvarp til slíkra laga þegar ver-
ið lagt fram á Alþingi vegna gild-
istöku samningsins um Evrópska
efnahagssvæðið um komandi ára-
mót. Framvinda þeina mála mun
þó aó einhverju leyti geta byggst á
pólitískum ákvörðunum á hverjum
tíma.
Hvaó almennar niðurgreiðslur
varóar veröur skilgreint, sam-
kvæmt GATT-samkomulaginu,
hvaöa niðurgreiðslur verða leyfi-
legar og hverjar ekki. Gert er ráð
fyrir að beita megi tilteknum nið-
urgreiðslum t.d. vegna vísinda-
rannsókna og byggðastefnu. Að
öðrum kosti megi ekki beita nið-
urgreiðslum ef þær skaða sam-
keppnisaóila innan aðildarríkja
tollabandalagsins. Þá er kveðió á
um skýrari reglur til að verjast
undirboðum og refsitollar eiga að
falla niður á fimm árum.
Breytingar á tollum á innflutn-
ingi til íslands meö gildistöku
GATT-samkomulagsins veróa aó
líkindum svo litlar aö fáir verði
varir við þær. Ekki er talið að
lækka þurfi tolla eða tollabinding-
ar verulega frá því sem verið hef-
ur frá því í ársbyjun 1988 en þá
lækkuðu tollar verulega hér á
landi. ÞI