Dagur - 28.12.1994, Blaðsíða 7

Mióvikudagur 28. desember 1994 - DAGUR - 7
Skoðunarátak
Ár
Krabbameinsleit á Akureyri s.l. 25 ár.
Krabbamcinslcit á Akureyri 1969-1985.
Heilsugæslustöðin á Akureyri annaó-
ist reksturinn. Fjóröa tímabilið spann-
ar einnig þriggja ára tímabil (1986-
1988), en auk skoóana á leitarstöóinni
á Akureyri, Dalvík og Olafsfirði, tóku
kvensjúkdómalæknar á Akureyri um-
talsvert magn sýna. Síóan þá (1989-
1994) hefur leitin verið fastmótuö,
beitt hefur verið innköllunarkerfi, þrír
kvensjúkdómalæknar hafa aö jafnaði
starfað við leitina og boðið hefur ver-
ió upp á brjóstaröntgenmyndatöku
fyrir konur á aldrinum 40-69 ára, auk
leghálsskoóunar og innri þreifingar
og brjóstaskoðun fyrir konur á aldrin-
um 20-39 ára.
I töflu 1 eru tölur yfir þriggja ára
mætingu 25-69 ára kvenna í legháls-
krabbameinsleit á sl. 12 árum. Miðaó
er við lok hvers árs.
Mætingin í leghálskrabbameins-
leitina hefur aukist jafnt og þétt ár frá
ári og megum við því vel við una, þó
betur megi gera og markmiðið hlýtur
ætíð að vera að auka enn mætinguna
og stefna að 85% þriggja ára mæt-
ingu. Sérstaka áherslu þarf að leggja á
að auka mætingu yngri kvenna.
Það þarf að koma til aukin fræósla
um gildi leitarinnar fyrir yngri konur,
hvemig leitin getur veitt fyrirbyggj-
andi greiningu leghálskrabbameins og
kennt konum að skoða sjálfar eigin
brjóst. Þessa fræðslu þarf að veita á
heilsugæslustöðinni og ætti hver
heilsugæslulæknir aó hafa þaö sem
reglu að fræða ungu konurnar um
krabbameinsleitina, eins ætti það aö
vera regla í foreldrafræóslu mæðra-
verndar að geta krabbameinsleitarinn-
ar.
I töflu 2 eru tölur yfir þriggja ára
mætingu í brjóstaröntgenmyndatöku
fyrir sl. 6 ár. Miðað er við konur á
aldrinum 40 til 69 ára.
Þessar tölur sýna hins vegar því
mióur, að mætingin í brjóstaröntgen-
myndatöku hefur nokkuð dregist
saman hér á Akureyri á sl. ári og er
mætingin sýnu verri hér á Akureyri
samanborið vió Dalvík og Ólafsfjörð,
því verðum við að gera allt, sem hægt
er til að bæta mætinguna.
Hvað veldur því, að konur hér á
Akureyri eru svona tregar að mæta í
brjóströntgenmyndatöku? Skoðun
leghálskrabbameinsleitar og brjóst-
krabbameinsleitar er hér aðskilin. Má
ætla að þaó auki ekki aðsókn í leitina.
Kemur því vel til greina aó mínu
mati, að sameina leghálskrabbameins-
leitina og brjóstakrabbameinsleitina á
einn og sama staðinn nú þegar þ.e.a.s.
á F.S.A. enda má ætla að það stuóli
óneitanlega að aukinni hagræðingu
við skoðun þeiiTa kvenna, sem í dag
þurfa að mæta í leghálsskoðun og
innri þreifingu á Heilsugæslustöðina
og síðan í brjóstaröntgenmyndatöku á
röntgendeild F.S.A. Slíkur aóskilnað-
ur þessara skoðana þekkist hvergi á
landinu nema hér á Akureyri. Því þarf
að breyta.
Hver hefur svo árangurinn verió af
allri þessari leit? Skilar leitin
einhverjum árangri?
Því má strax svara játandi. Leitin
hefur ótvírætt sannaó sig og skilaó
góðum árangri. Því til staófestingar
má benda á eftirfarandi staðreyndir:
Fyrsta árið (1969) sem krabba-
meinsleitin var starfrækt hér á Akur-
eyri greindust 5 konur mcð staðbund-
ið krabbamein í leghálsi, 5 konur með
góðkynja æxli í legi, 5 konur meó
æxli í eggjastokkum, 1 kona meó æxli
í leggöngum og 10 konur meó stórt
legsig. 23 þessara kvenna voru þá
lagóar inn á Sjúkrahús Akureyrar í
aðgerð eins og segir í ársskýrslu
Krabbameinsfélags Akureyrar frá ár-
inu 1970.
Sé litið á ástandió fyrir landið í
heild fyrir árið 1969, þá kemur í ljós,
aó 21 kona dó úr leghálskrabbameini
það árið. Tæpum 10 árum síðar dóu
aðeins 2 konur úr leghálskrabba-
meini. Vert er að geta þess, að þær
höfðu aldrei mætt í hópskoðun leitar-
stöðvanna. Þetta sýnir, aó það hefur
oróið marktæk lækkun á dánartíðni
kvenna sem fá leghálskrabbamein.
Þessi lækkun byggist meðal annars á
því, að með tilkomu leitarinnar grein-
ast fleiri konur með sjúkdóminn á
fyrsta stigi meðan tilfellum á hærra
stigi hefur fækkað. Dánartíðni þeirra
kvenna sem greinast með legháls-
krabbamein og ekki hafa sótt leitina,
er tifalt hærri en þeirra, sem mæta í
skoðun. Þetta byggist á því, að sjúk-
dómurinn er miklu lengra genginn hjá
þeim en hinum, þegar hann greinist,
og batahorfur því síóri.
Af þessu má draga þá ályktun, aó
þær konur, sem sjaldan eða aldrei
hafa mætt í skoóun, séu í hvað mestri
hættu á að greinast með legháls-
krabbamein á háu stigi. Þetta kemur
raunar fram í skýrslum krabbameins-
leitarinnar, því sé litið til þeirra 77
kvenna, sem greindust með legháls-
krabbamein á tímabilinu 1980-1984,
þá höfóu 2/3 hluti þeirra aldrei mætt
eða ekki mætt í skoðun síðustu þrjú
árin fyrir greiningu sjúkdómsins.
I töflu 3 eru upplýsingar um hvað
fundist hefur vió leghálskrabbameins-
leitina hér á Akureyri s.l. 5 ár.
Það hafa því alls greinst 402 konur
meö frumubreytingar s.l. 5 ár, þar af
fundust 162 ný tilfelli í almennri leg-
hálskrabbameinsleit á leitarstöð, en
240 ný tilfelli greindust í skoðun hjá
sérfræðingum. Reiknast það vera
2,54% þeirra sýna, sern tekin voru á
leitarstöð og 4,32% þeirra sýna, sem
tekin voru hjá sérfræóingum.
1 töflu 4 eru upplýsingar um hvaó
fundist hefur í brjóstakrabbameins-
leitinni hér á Akureyri s.l. 5 ár.
Af töflunni má sjá að langflestar
konur greindust meó brjóstakrabba-
mein í skoðunarátakinu í byrjun árs-
ins 1989, en þá hófst brjóstakrabba-
meinsleitin hér á Akureyri. Síðan þá
hafa álíka margar konur með brjósta-
krabbamein greinst við röntgenrann-
sókn ár hvert. Sérstaka athygli vekur,
að jafn margar konur greinast utan
leitar með brjóstakrabbamein og við
hópskoðun og enn fleiri greinast meó
brjóstkrabbamein án undangenginnar
röntgengreiningar.
Er of dýrt að fara í krabba-
meinsskoðun? Ég tel það ekki vera
svo dýrt að borga 1500 kr. annað
hvert ár fyrir jafn nauðsynlega
skoóun og krabbameinsleitin er, sér-
staklega þegar tekið er tillit til þess,
að margar konur geta fengið skoðun-
argjaldið endurgreitt úr sjúkrasjóði
viðkomandi stéttarfélags. Má geta
þess hér, aó eftirtalin stéttarfélög á
Akureyri veita þessa fyrirgreióslu:
Félag bókagerðarmanna, Félag póst-
manna, Félag verslunar- og skrif-
stofufólks og Verkalýðsfélagið Ein-
ing á Akureyri.
Því miður er það þó svo, að þær
konur, sem fremur kjósa aó fara í
krabbameinsskoðun til kvensjúk-
dómalæknis njóta ekki ofangreindrar
endurgreiðslu og er það mióur. Raun-
ar verður krabbameinsleitin þeim
nokkuð dýr, því auk viótalsgjalds hjá
sérfræðingnum þurfa konurnar að
greiða 900 kr. fyrir skoðun sýnisins
hjá frumurannsóknarstofu Krabba-
meinsfélags íslands og þær konur,
sem þar að auki eru sendar af sér-
fræóingnum í brjóstaröntgenmynda-
töku á röntgendeild FSA, þurfa þar að
auki að greiða 1500 kr. fyrir þá
skoóun. Þetta hefur því leitt til þess,
að sumar þessara kvenna óska eftir
því, aó sérfræóingurinn framkvæmi
brjóstaþreiFingu þess í stað og fresta
því aó fara í brjóstaröntgenmynda-
töku til aó spara sér skoðunargjaldið.
Má ætla, aö þetta eigi sinn þátt í því,
að mætingin í brjóstaröntgenmynda-
töku hér á Akureyri er að dragast
saman.
Þessu þarf aó breyta, og skora ég á
Krabbameinsfélag Islands, að lækka
ofangreint skoðunargjald fyrir
brjóstaröntgenmyndatöku hjá þeim
konum, sem sendar eru í skoðun af
sérfræðingum. Sanngjamt veró að
mínu mati er 600 kr.,J)á borgar konan
Krabbameinsfélagi Islands samtals
1500 kr. fyrir skoðunina, hvort sem
hún leitar í skoóun til sérfræóings eða
fer í skoðun á leitarstöð. Einnig skora
ég á ofangreind stéttarfélög aó veita
þessum konum endurgreiðslu á fram-
angreindu skoðunargjaldi.
Af framansögðu vil ég draga þá
ályktun, aó ég tel nauðsyn á því, aó
sameina leghálskrabbameinsleitina og
brjóstakrabbameinsleitina hér á Akur-
eyri á einn og sama staðinn, þ.e.a.s. á
FSA, svo fljótt sem unnt er, því skora
ég á Krabbameinsfélag íslands, að
beita sér fyrir því nú þegar, aö sam-
eining þessara skoðana verði að veru-
leika strax á næsta ári. Með því tel ég,
að skapist betra eftirlit, aukin hagræð-
ing við leitina og vonandi betri mæt-
ing. Þá tel ég nauósynlegt, aó allir
leggist á eitt meö að fræða konur um
gildi leitarinnar og vil ég sérstaklega
hvetja heilsugæslulækna til þess að
minna konur á leitina. Einnig ætti
Krabbameinsfélag Islands að hafa
það sem árvissan þátt í starfi sínu, aó
minna á og auglýsa krabbameinsleit-
ina hér á Akureyri a.m.k. tvisvar á ári,
einnig ætti félagið að halda fræðsluer-
indi fyrir almenning eóa birta greinar
árlega í blöðum bæjarins um gildi
krabbameinsleitarinnar.
Unnið úr ársskýrslum Krabbameinsfélags
Islands, Krabbameinsfélags Akureyrar
og nágrennis og Heilsugæslustöðvarinnar
á Akureyri.
Akureyri 15.desember 1994.
Jónas Frankiín.
Höfundur er kvensjúkdómalæknir og formadur
Krabbameinsfélags Akureyrar og nágrennis.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
J I
r' —
—1
> f ■ J
t * í-" A

Dalvík Ólafsfjö Akureyi öur

—ér~

1983 1984 1986 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993
Ár
Þriggja ára mæting 25-69 ára kvenna í leghálskrabbameinsleitina si. 10 ár.
Akureyringar -
Nærsveitamenn

Flugeldar í 20 ár
Styðjum björgunarstarf í heimahéraði
Kaupum flugelda hjá Hjálparsveit skáta
Útsölustaðir Stórmarkaður í Lundi v/Skógarlund,
Bílasalan Stórholt, söluskúrar v/Hagkaup og Hita.
Opið frá kl. 10.00-22.00 27. des. til 30. des.
Opið frá 9.00-16.00 31. des.
Flugeldasýning 29. des. kl. 20.30 við Lund
(austan megin við Möl & sand).
Flugeldar eru okkar fjáröflun