Dagur - 25.11.1995, Blaðsíða 9

Laugardagur 25. nóvember 1995 - DAGUR - 9
Nokkrar
staðreyndir:
• 31. deseniber I994 hölðu
greinsi samtals c)i einstakling-
ur á Islandi með smii af völd-
um HIV, sem er veiran sem
veldur alnæmi.
• Samtals lial'a greinst 35 ein-
staklingar á Islandi með al-
næmi, lokastig sjúkdómsins,
og eru 25 þeirra látnir.
• A undantorniim þremur ár-
uin het'ur heildarhliitlall smit-
aðra sem leljast gagnkyn-
hneigðir aukist jal'n og þétt.
Árið 1992 var hlutur gagnkyn-
hneigðra ll%, árið I993 13'4
og árið 1994 16%. Á þessum
þremur árum var hlutfall ný-
smitaðra sem teljast til gagn-
kynhneigðra 32c/.
• Fyrir hverja konu eru 5,5
karlmenn smilaðir og hlutfallið
fyrir þá sem komnir eru með
alnæmi er ein kona á móli sex
körlum.
Hcimild: 1-aiullækniscmbæuið
Nemendafélag Verkmenntaskólans á Akureyri stóð í síðustu viku fyrir fyrirlestri um alnæmi. Páll Ósk-
ar Hjálmtýsson, Einar Þór Jónsson og Ingi Rafn Hauksson, sem aílir eru samkynhneigðir og tveir þeir
síðastnefndu eru smitaðir af alnæmisveirunni, ræddu við nemendur um sjúkdóminn alnæmi. Þeir fé-
lagar komu víða við og málefni samkynhneigðra voru ofarlega á baugi enda var alnæmi á Vestur-
löndum lengi tengt við samkynhneigða karlmenn. Gagnkynhneigðir eru þó ekki síður í hættu vegna þessa
sjúkdóms og hlutfall gagnkynhneigðra í hópi nýsmitaðra fer vaxandi. Páll Óskar benti m.a. á að í tengslum
við vinnu sína í skemmtanaiðnaðinum hefði hann orðið var við mikið lauslæti meðal gagnkynhneigðra og
stór hluti þeirra lifði óábyrgu kynlífi.
Péll Qsker Hjélmtýssoru
Páll Óskar hefur verið nokkuð
áberandi undanfarin ár, ekki að-
eins fyrir þær sakir að hann er
vinsæll skemmtikraftur, heldur
einnig vegna þess að hann hefur
verið óhræddur við að segja skoð-
anir sínar og ræða samkynhneigð
sína opinberlega. Hann er sá eini
þremenninganna sem hefur ekki
greinst með alnæmisveiruna.
Veiran greindist hjá Einari Þór
fyrir tíu ámm en þrjú ár eru liðin
síðan Ingi Rafn fékk að vita að
hann væri smitaður.
í spjalli sínu við nemendur
lögðu allir áherslu á að þó þrír
samkynhneigðir karlmenn væru
mættir til að tala um alnæmi væru
gagnkynhneigðir einnig í hættu og
gætu smitast af veirunni. Hins
vegar virtust samkynhneigðir oft
eiga auðveldara með að horfast í
augu við alnæmi og viðurkenna
fyrir öðrum að þeir væru smitaðir.
Þetta tengdist því hugsanlega að
samkynhneigðir sem hafa komið
úr felum, þ.e. viðurkennt kyn-
hneigð sína opinberlega, hafa þeg-
ar gengið í gegn um ákveðna eld-
raun. „Við höfum þurft að berjast
gegn fordómum en það hafa hinir
ekki. Þeir hafa því kannski síður
þetta ákveðna kæruleysi sem er
nauðsynlegt til að sigla í gegn um
erfiðleika sem þessa,“ sagði Ingi
Rafn.
Notar ekki Iyf
Þegar Ingi Rafn kom úr felum var
mikill áróður í gangi fyrir að nota
smokkinn. „Slysin gerast engu að
síður,“ sagði hann og benti á sjálf-
an sig sem dæmi.
Innan Alnæmissamtakanna er
hópur smitaðra sem hittist einu
sinni í viku og er markmiðið að
styðja hvem annan. í hópnum er
fólk á öllum aldri. Meirihlutinn er
samkynhneigðir karlmenn en þar
eru þó einnig bæði konur og karl-
ar sem eru gagnkynhneigð. Þama
er líka fólk á öllum stigum al-
næmis og þeir sem eru nýlega
smitaðir læra af reynslu hinna.
„Þegar ég kom fyrst inn í þennan
hóp var ég hissa að finna fyrir
ákveðnum gálgahúmor. Brandarar
um alnæmi voru gripnir á lofti og
þetta létti andrúmsloftið heilmik-
ið.“ Þó Ingi Rafn sé smitaður er
hann ekki kominn með alnæmi og
sem stendur er hann ekki á nein-
um lyfjum. „Ég ákvað að láta lík-
amann vinna sjálfan þar til hann
getur það ekki lengur," sagði
hann.
Ólíkt Inga Rafni sagðist Einar
Þór þiggja lyf með þökkum en
sjúkdómurinn er kominn á hærra
stig hjá honum. „Ég smitaðist fyr-
ir tíu árum en síðustu 1-2 árin hef
ég verið með alnæmi. Ég hef þó
ekki fengið neinar alvarlegar sýk-
ingar sem gætu leitt mig til dauða
á stuttum tíma.“ sagði hann.
Alnæmisveiran vinnur
skemmdarverk sín með því að
eyðileggja T4 frumur í líkamanum
en þessar frumur eru hluti af varn-
arkerfi líkamans. Æskilegt er að
magn þessara fruma fari ekki neð-
ar en 800 en þegar þær eru orðnar
færri en 200 er talið að viðkom-
andi sé með alnæmi. Einar Þór
sagðist vera kominn niður í 40
frumur. „Það er hægt að lifa ótrú-
lega lengi með opið eða brotið
ónæmiskerfi. Stundum jafnvel í
einhver ár þó það sé einstaklings-
bundið," sagði hann en sjálfur lít-
ur Einar Þór hraustlega út og ekki
á honum að sjá að hann þjáist af
hættulegum sjúkdómi.
„Þegar ég á að lýsa alnæmi
dettur mér oft í hug dæmisaga um
tvö hús sem læknirinn minn sagði
mér,“ sagði Einar Þór. „Bæði hús-
in líta vel út, eitt er úr steypu en
hitt úr þurru timbri. Ef lítill neisti
er borin að steypuhúsinu kastar
það honum frá sér. Timburhúsið
mun hins vegar sennilega fuðra
upp og verða alelda á stuttum
tíma.“
Gagnkynhneigðir lauslátir
„Tilkoma alnæmis neyddi fólk til
að tala um kynlíf,“ sagði Páll Ósk-
ar og taldi að í kjölfarið hefði
heldur slaknað á fordómum í garð
samkynhneigðra. í upphafi voru
það einkum samkynhneigðir sem
smituðust af alnæmisveirunni og
algeng skýring var að margir
þeirra lifðu óábyrgu kynlífi. Páll
Óskar er ósammála þessari skýr-
ingu. „Af einhverjum ástæðum
hefur lauslætisstimplinum verið
klínt á homma. Það eru til lauslát-
ar konur og hommar. Gagnkyn-
hneigðir karlmenn, sem sofa hjá
mörgum, eru hins vegar bara
töff,“ sagði hann og fékk fyrir
vikið mikið lófaklapp hjá kven-
kyns áheyrendum.
Páll Óskar sagði að þann tíma
sem hann hafi spilað með Millj-
ónamæringunum og hafi verið í
miðri hringiðu skemmtanalífsins
hafi hann orðið var við mikið
lauslæti meðal gagnkynhneigðra
og ótrúlega margir lifi óábyrgu
kynlífi. „Ég sá mörg sorgleg
dæmi. Ég man t.d. eftir einni
stúlku. Á þessum tveimur árum
sem ég var að spila eignaðist hún
tvö böm og þurfti að gefa þau
bæði frá sér enda aðeins sextán
ára gömul. Þetta er ekkert grín og
allt vegna þess að ekki var sagt
nei. Nei, ekki nema við notum
smokk; nei, ég vil ekki fara upp í
rúm með þér eða nei, hvað heitir
þú annars?“
Páll Óskar lagði áherslu á mik-
ilvægi þess að nota smokk, ekki
aðeins til að verjast alnæmi heldur
einnig öðmm kynsjúkdómum og
svo stúlkur verði ekki óléttar.
„Það eiga allir að vita þetta og ef
þessi vitneskja kemst ekki inn í
hausinn á ykkur getið þið sjálfum
ykkur um kennt. I Afríku er fjöldi
fólks fómarlömb alnæmis. Upp-
lýsingaflæðið er lélegt og fólk veit
ekki að það þarf að passa sig. Hér-
lendis er hins vegar ekki hægt að
kenna slæmu upplýsingaflæði um
því fræðslan er mikil. Ég vil skila
því til fólks að passa sig. Hættan
er fyrir hendi og það er engin
lækning til,“ sagði Páll Óskar.
Hver að passa sig
Páll Óskar beið í tvö ár með að
fara í mótefnamælingu. „Ég var
lafhræddur við að fara,“ sagði
hann. Þegar niðurstaðan kom og
hann var ekki með veiruna var
þungu fargi af honum létt. „Fólk
sem hefur tekið áhættu í kynlífi
ætti að fara í mótefnamælingu
bæði vegna þess að það er betra
að vita en vita ekki, m.a. svo þú
smitir ekki aðra, og einnig vegna
þess að það eru til lyf sem lengja
þann tíma sem smitaður getur lif-
að heilbrigðu lífi,“ sagði hann en
hafði jafnframt skilning á því að
sumir treystu sér ekki í mótefna-
mælingu. „Það er aldrei hægt að
kenna öðrum um að maður hafi
smitast heldur þarf hver og einn
fyrst og fremst að passa sjálfan
sig.“ AI
Ingi Rafn Hauksson (t.v), Páll Óskar Hjálmtýsson og Einar Þór Jónsson töluðu fyrir fullum sal nemenda úr Verkmenntaskólanum um mikilvægi þess aö lifa
ábyrgu kynlífí. Ingi Rafn og Einar Þór eru báðir smitaðir af alnæmisveirunni HIV. Myndir: BG
Gott oi heyra hvern-
ig smituium líiur
Sunna Gríms-
dóttir er nem-
andi á mynd-
listar- og
handíðabraut.
Líkt og Sig-
tryggur var
hún ánægð
með fyrriest-
urinn og Sunna.
fannst hann
fræðandi. „Þó ég vissi mikið er
gott að vita meira og heyra
hvemig þeim líður sem eru smit-
aðir. Það er líka gott að láta
minna sig á þessa hættu. Mér
fannst það athyglisvert sem Páll
Óskar sagði um gagnkyn-
hneigða; að þeir væru lauslátir.
Það er mikill sannleikur í því.
Fólk á mínum aldri er meðvitað
um alnæmi en stór hluti stundar
samt ekki ömggt kynlíf og virð-
ist vera alveg sama,“ sagði
Sunna.
- Heldur þú að fordómar
gagnvart þeini sem eru smitaðir
séu miklir?
„Ég veit það ekki. Sjálf
kynntist ég alnæmissjúklingum
þegar ég var í Bandaríkjunum
og sé þetta kannski öðravísi en
þeir sem þekkja minna til. En
mér finnst að umræðan um al-
næmi mætti vera meiri.“ Al
Allt of margir nota
ekki smokkinn
Sigtryggur.
Þcgar Páll
Óskar, Einar
Þór og Ingi
Rafn höfðu
iokið sér af
þótti við
hæfi að fá
álit nemenda
á því sem
rætt var um.
Sigtryggur
Símonarson er nemandi við
Verkmenntaskólann og hann var
ánægður með fyrirlesturinn.
„Mér fannst margt fróðlegt
koma fram. Ungt fólk er meira
meðvitað en áður um þennan
sjúkdóm og alltaf mikil fræðsla í
gangi. Hún mætti samt vera enn
meiri því það er t.d. allt of marg-
ir sem nota ekki smokkinn,“
sagði Sigtryggur. Hann var sam-
mála því sem sagt var að gagn-
kynhneigðir væru líka í hættu á
að fá alnæmi. „Þeir sem hafa
smitast upp á síðkastið eru fleiri
gagnkynhneigðir en hommar
þannig að þetta er ekki homma-
sjúkdómur eins og var einu sinni
talið.“