Dagur - 04.05.1996, Síða 6

6 - DAGUR - Laugardagur 4. maí 1996
„Vandasamt en heillandi
að vera íslendingur“
„Mér finnast það mikil forréttindi að vera íslendingur, en
jafnframt mjög vandasamt hlutverk. Hið fámenna íslenska
þjóðfélag gerir mjög miklar og stífar kröfur til hvers einstak-
lings og hver og einn þegn er mun þýðingarmeiri hér, en með-
al fjölmennari þjóða. Þetta finn ég glöggt þegar ég ber okkur
saman við Bretland, þar sem ég bjó með fjölskyldu minni um
þrettán ára skeið. Það eru forréttindi að geta haft jafn mikil
áhrif á samfélag sitt og við íslendingar gerum og getum. En á
hinn bóginn er oft vandi að standast kröfurnar sem gerðar eru
samkvœmt hinni íslensku mœlistiku,“ segir Guðrún Agnars-
dóttir, lceknir og forsetaframbjóðandi.
í þessari viku ferðuðust Guðrún
og Helgi Valdimarsson, eiginmað-
ur hennar, vítt og breitt um
byggðir á Norðurlandi og kynntu
sér mannlíf og menningu. Jafn-
framt gaf Guðrún fólki kost á að
kynnast sér og sínum viðhorfum,
þá meðal annars til embættisins
sem hún hefur gefið kost á sér í. -
Ferð sína um norðlenskar byggðir
hófu þau á Hvammstanga, en ein-
mitt þar hóf Guðrún sín læknis-
störf. Það var sumarið 1966, en þá
var hún aðstoðarlæknir Helga,
eiginmanns síns, sem var þar hér-
aðslæknir.
Ólst upp í allt annarri
Reykjavík
„Eg er fædd 2. júní 1941 á heim-
ili foreldra minna í Reykjavík.
Þau eru Agnar Guðmundsson og
Bima Petersen. Föðurafi minn var
Júlíus Guðmundsson, stórkaup-
maður, ættaður af Austfjörðum,
en föðuramma var Elín dóttir
Magnúsar Stephensen, landshöfð-
ingja. Móðurafi minn var Hans
Petersen, sem seinna varð um-
boðsmaður fyrir Kodak-ljós-
myndavörur, en móðuramma mín
var Guðrún Margrét Jónsdóttir, af
Guðlaugsstaðaætt í Húnaþingi,"
segir Guðrún, sem ólst upp í húsi
foreldra sinna við Skólastræti í
Reykavík, sem er lítil gata í Þing-
holtunum og liggur á milli Banka-
strætis og Amtsmannsstígs.
„Ég ólst að mestu leyti upp í
götu þar sem allir þekktust, móð-
urfjölskylda mín bjó þarna að
stórum hluta. Amma mín í næsta
húsi og systur móður minnar og
þeirra fjölskyldur voru einnig
þama í grendinni. Þegar ég lít til
baka finnst mér eins og Skóla-
stræti hafi verið lítið byggðarlag.
Þama voru nokkur lítil fyrirtæki;
ljósmyndastofa, trésmíðaverk-
stæði, snyrtistofa, hjólreiðaverk-
stæði, hárgreiðslustofa og vinnu-
stofa listamanns. Allt þetta var í
einum hnapp og íbúar götunnar
voru ekki nema fáir tugir.“
Samfélagið var börnum
vinsamlegra
„Það var síðan ekki nema stein-
snar í iðandi mannlífið niðri á
Lækjartorgi og um allan bæinn fór
maður ferða sinna gangandi,“ bæt-
ir Guðrún við. „Þegar við krakk-
amir heyrðum í slökkvibíl hlupum
við á eftir honum, en slökkvistöð-
in í Reykjavík var á þessum árum
við Tjarnargötu. Þetta var því tals-
vert önnur Reykjavík en sú sem er
nú, og bærinn var jafnframt allt
öðruvísi á fyrstu áratugum aldar-
innar. Þá var bærinn - sem nú
heitir borg - það fámennur að
móðir mín og stúlkurnar sem unnu
með henni í verslun við Banka-
strætið þekktu alla sem um göt-
urnar gengu og vissu ef þar fór
utanbæjarmaður.“
Það er skoðun Guðrúnar að þær
aðstæður sem hún ólst upp við og
hún segir frá hér að framan hafi
verið harla góðar. „Þetta var gott
samfélag og það var að ýmsu leyti
vinsamlegra og betra fyrir böm,
en það sem nú er. Það var ekki
ágengt með sama hætti og er í
dag. Þegar ég lít til baka og minn-
ist kvöldanna heima í Skólastræti
þá voru þau kyrrlát, allir sátu og
dunduðu sér; lásu eða hlustuðu á
útvarpsleikritið. Á laugardags-
kvöldum fóru síðan allir í bað.
Þetta fundust mér skemmtilegir
tímar sem einkenndust af öryggi í
heimilislífi. Freistingarnar, sem
ungu fólki bjóðast, voru ekki eins
margar og eru í dag.“
Skipsfreyja á Gullfossi
Guðrún kom að fjölmörgum störf-
um á námsámm sínum. Hún vann
í bæjarvinnunni í Reykjavík, við
barnagæslu, var í fiski, eitt sinn
sumarpart í sveit á Skarði í Lands-
sveit og var við afgreiðslu í versl-
un eitt sumar - og við þau störf
alltaf í jólafríum frá skóla. „Þegar
ég var sextán og sautján ára var ég
tvö sumur skipsfreyja á Gullfossi
og annaðist sölubúð í skipinu, þar
sem seldur var ýmiskonar toll-
frjáls varningur. Sumrin á Gull-
fossi var skemmtilegur tími. Á
þeim tíma þótti ævinlega mikið
ævintýri að fara til útlanda, og það
var ekki eins hversdagslegt og er í
dag,“ segir Guðrún ennfremur.
Vorið 1961 lauk Guðrún stúd-
entsprófi frá Verslunarskóla ís-
lands og þá um haustið hóf hún
nám í læknisfræði við Háskóla ís-
lands. Hún segir að aldrei hafi
komið til álita að fara í háskóla-
nám í þeim greinum sem eru aðall
verslunarskólanáms, svo sem við-
skipta- eða lögfræði. „Nei, enda
þótt mér þætti afar gaman í Versl-
unarskólanum hafði ég ævinlega
mestan áhuga á greinum tengdum
náttúrufræði. Var þá til dæmis
með í huga líffræði, jarðfræði,
fomleifafræði - og um skeið velti
ég fyrir mér jafnvel námi í rs-
lensku. En læknisfræðin varð fyrir
valinu og enn er ég mjög sátt með
að hafa valið þá námsgrein, sem
ég hef gert að ævistarfi mínu.
Námið var afar göfgandi og gef-
andi á allan hátt - eins og starfið
hefur verið,“ segir Guðrún.
Sumar á Hvammstanga
- en svo til Lundúna
Guðrún starfaði sem aðstoðar-
læknir á Hvammstanga sumarið
1966. Eiginmaður hennar, Helgi
Valdimarsson, var um þær mundir
héraðslæknir á Hvammstanga og
mótaði starfsemi læknisembættis-
ins þar til nútímalegra hátta eins
og nú tíðkast í heilsugæsluþjón-
ustu landsins. „Það var gott að
vera þetta sumar á Hvammstanga.
Þama skynjaði maður taktinn í líf-
inu úti á landi. Ég man að mér
þótti eftirtektarvert að þótt byggð-
arlagið stæði við sjó, það er Mið-
fjörð, þá var þama engan fisk að
hafa í soðið, annan en þann sem
var fluttur til okkar frosinn frá
Akranesi."
Áfram skal haldið með að rekja
æviferil Guðrúnar, en hún og
Helgi, eiginmaður hennar, fluttu
utan til Lundúna sumarið 1968 -
ásamt tveimur ungum bömum sín-
um. Þau hófu þá framhaldsnám í
læknisfræði og fór Guðrún til
frekara náms í veirufræði og Helgi
í ónæmisfræði. „Ég valdi veiru-
✓
„Eg gerði mér ljóst að
sitthvað heyrði til míns
friðar, eins og sagt er.
Með þessum hætti
skynjaði ég mig sem
pólítíska veru og að ég
gæti breytt ýmsu - og
gæti gert meira en hafa
skoðanir fyrir framan
sjónvarpið eða rök-
ræða yfir kaffibolla.“
fræðina af tveimur ástæðum," seg-
ir Guðrún. „Annars vegar fannst
mér hún í eðli sínu afar spennandi
og hins vegar vegna þess að færi
maður í almennt sérfræðinám
þýddi það afar krefjandi vinnu á
sjúkrahúsunum; stranga vakta-
skyldu aðra hvora nótt - og helgi.
Ég sá að erfitt yrði að standast
þessa miklu vinnuskyldu meðan
börnin væru ung og því vildi ég
vera í námi sem gæfi svigrúm til
samvista við þau. Og hins vegar
sá ég að í veirufræðinni væri verk
að vinna; að veirur væru til alls
vísar og gérðu mikinn óskunda í
mannheimum. Tilvist þeirra vildi
ég rannsaka enn frekar og var
sannfærð um að þær væru skæðari
sjúkdómsvaldar en þá var talið,
eins og nú hefur komið á daginn.“
„Mér fínnast þaö mikil forréttindi að vera íslendingur, en jafnframt mjög vandasamt hlutverk. Hið fámenna ís-
lenska þjóðfélag gerir nijög miklar og stífar kröfur til hvers einstaklings og hver og einn þegn er mun þýðingarmeiri
hér, en meðal fjölmennari þjóða,“ segir Guðrún m.a. hér í viðtalinu.