Dagur - 04.05.1996, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Laugardagur 4. maí 1996
Lengmgaraðgerðir á FSA
Fyrir tíu árum síðan framkvæmdi Halldór Baldursson,
sem þá var læknir á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akur-
eyri, fyrstu lengingaraðgerðina hér á landi. Síðan FSA
byrjaði með þessar aðgerðir hefur Borgarspítalinn
einnig gert nokkrar lengingaraðgerðir en þar var notuð
önnur tækni. Aðgerðir fyrir sunnan hafa þó legið niðri
um skeið og því koma sjúklingar víðsvegar að af land-
inu til Akureyrar í lengingu
Dagur hafði samband við lækninn
Þorvald Ingvarsson, sem fram-
kvæmir lengingaraðgerðir á FSA,
og ræddi við hann um hvers konar
aðgerðir væru hér á ferðinni. Þor-
valdur kom til Akureyrar fyrir
nokkrum mánuðum en áður bjó
hann í Svíþjóð, þar sem hann
lærði bæklunarskurðlækningar.
„Eg var mest í barnabæklunar-
skurðlækningum og þar notuðum
við þessa aðferð, sem er notuð hér
við lengingaraðgerðir, ekki bara
til að lengja bein heldur einnig til
að rétta ýmiss konar skekkjur,
bæði meðfæddar og þær sem voru
komnar til vegna slysa,“ segir
Þorvaldur.
Aðferðin sem hann vísar til er
rússnesk að uppruna, kennd við
lækninn Gavriil Ilizarov. Fyrir
nokkrum árum fóru 2-3 dverg-
vaxnir íslendingar til Rússlands í
lengingu hjá þessuni lækni. í fram-
haldi af því fóru nokkrir íslenskir
læknar, þar á meðal Halldór Bald-
ursson, til Rússlands og þannig
barst þessi vitneskja til íslands.
Uppgötvaðist „óvart“
„Sagan segir að þegar Ilizarion
var læknir á herspítala hafi þar
verið maður sem missti fótinn.
Hann var settur í strekk þar sem
vír var settur í gegn um stúfinn og
síðan ióð sem togaði í fótinn. Af
einhverjum ástæðum gleymdist
maðurinn í þessum strekk. Síðan
var tekin af honurn röntgenmynd
og kom í ljós að beinið í stúfnum
hafði verið brotið, það hafði tog-
ast í sundur, og þama sýndi sig að
hægt var að lengja bein með togi.
Því má segja að þessi aðferð hafi
uppgötvast „óvart“ eins og svo
margt innan læknisfræðinnar. En
ég sel þessa sögu nú ekki dýrar en
ég keypti hana,“ segir Þorvaldur.
Hvemig sem upphafið var er
framlag rússneska læknisins til
þessara vísinda óumdeilanlegt og
sú aðferð sem hann uppgötvaði er
notuð víða um heim. Lengingar-
aðgerðir hafa þó verið nokkrum
vandkvæðum bundnar á FSA síð-
ustu ár því almennilegan tækja-
búnað hefur vantað. Úr þessu hef-
ur verið bætt þar sem nýlega feng-
ust tæki sem notuð voru í stríðinu
í fyrrum Júgóslavíu. Júlíus Gests-
son, yfirlæknir á slysadeild, var í
Bosníu um tíma, og þá sá hann
þessi tæki og voru þau keypt þar
sem þau voru töluvert ódýrari en
sams konar útbúnaður annars
staðar.
Beinið togað sundur
Lengingar eru framkvæmdar af
ýmsum ástæðum og er hægt að
lengja fætur um allt að 20 senti-
metra. Svo mikil lenging tekur að
minnsta kosti tvö ár, segir Þor-
valdur. Lengingar geta verið væn-
legur kostur fyrir dvergvaxið fólk,
sem er það lítið að ýmislegt í hinu
Þorvaldur Ingvarsson, bæklunarskurðlæknir, mátar lengingarútbúnaðinn á beinagrind sem ber hið virðulega nafn
„Beini“. Þeir sem fara í lengingaraðgerð þurfa að hafa þennan útbúnað á fætinum í nokkra mánuði, mismunandi
lengi eftir því hve lengingin er mikil. Mynd: ai
daglega lífi reynist erfiðleikum
bundið, eins og t.d. að fara á kló-
settið, setjast á stól eða keyra bíl.
Algengustu aðgerðirnar eru þó
sennilega þegar annar fóturinn er
styttri en hinn og einnig kemur
fyrir að þessi aðferð er notuð þeg-
ar þarf að fjarlægja stór æxli í
beinum. Þá er bein tekið í sundur
og hluti beinsins togaður þangað
sem æxlið var. Þorvaldur segir al-
gengast að lærbein eða leggir séu
lengdir en einnig sé hægt að nota
aðferðina til að lengja bein í
fingri, upphandlegg eða fram-
handlegg. „Reyndar er erfitt að
lengja framhandlegg vegna sina
en það er þó gert,“ segir hann.
Aðferð Ilizarions byggist á því
að stálhringir eru settir á útliminn,
fyrir ofan og neðan þann stað sem
beinið er tekið í sundur. Síðan eru
þræðir settir í gegn um beinið og
festir í stálhringina sem sjá um að
allt haldist á sínum stað. Beinið er
síðan tekið í sundur með sérstakri
tækni og þarf að bíða í 5-6 daga
og leyfa því að jafna sig. Beinið er
síðan skrúfað í sundur u.þ.b. einn
millimetra á dag og eftir því sem
það er skrúfað meira í sundur
lengist það meira því nýtt bein
myndast í gatinu á milli. A meðan
á lengingu stendur þarf sjúklingur
ekki að liggja heldur er hann
hvattur til að stíga í fótinn og
hreyfa sig.
Þegar búið er að lengja eins
mikið og stóð til er hætt að skrúfa
í sundur, ramminn er festur og
sjúklingurinn gengur um með
ramman þar til beinið er gróið.
Oftast er miðað við að fyrir hvem
sentimetra sem lengt er þurfi
ramminn að vera á fætinum í
a.m.k. einn mánuð. „Þessi tækni
er ekki mjög flókin en hins vegar
er gífurlega mikið púsl í kringum
þessar aðgerðir og ýmis atriði sem
þarf að huga að,“ segir Þorvaldur
að síðustu. AI
„Var í góðum höndum“
Auður Guðmundsdóttir þarf að ganga með þennan útbúnað næstu mánuði en að þeim tíma loknum ætti vinstri fót-
urinn að verða orðinn jafnlangur þeim hægri. Mynd: sb:
- Auður Guðmundsdóttir fór í
lengingaraðgerð á FSA
Síðasta lengingaraðgerðin á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri var
framkvæmd 18. mars síðastliðinn á 24 ára gamalli konu frá Mosfells-
bæ, Auði Guðmundsdóttur. Annar fóturinn á Auði var styttri og því
ákveðið að lengja lærlegginn um 3 sentimetra til að báðir fætur yrðu
jafnlangir.
„Ég veit ekki hvemig þetta byrj-
aði. Ætli ég hafi ekki dottið ein-
hvem tímann þegar ég var
krakki,“ segir Auður um ástæðu
þess að annar fóturinn var styttri.
Auður var í þrjár vikur á sjúkra-
húsinu eftir aðgerðina en er nú
komin heim í Mosfellsbæ. Hring-
imir og teinamir eru þó enn á fæt-
inum og við þá losnar hún ekki
fyrr en eftir 3-4 mánuði en að
þeim tíma liðnum vonast hún eftir
fullum bata.
„Aðgerðin gekk ljómandi vel,
raunar var lygilegt hve vel hún
gekk. Mér þótti svolítið skrýtið að
þurfa að fara til Akureyrar í þessa
aðgerð en Þorvaldur flngvarsson,
innsk. blm.] er nýbúinn að læra að
framkvæmda svona aðgerðir og
svo kom líka læknir frá Svíþjóð
sem var með honum. Ég var því í
góðum höndum,“ segir hún.
Skrýtið í byrjun
Auður gat stigið í fótinn mjög
fljótlega eftir aðgerð og getur
gengið um þó varla sé hún fær um
mikil hlaup með hringi og teina
fasta við fótinn. Engu að síður er
hún jákvæð og virðist ganga vel að
aðlagast. „Ég er yfirleitt í jogging-
buxum, sem hægt er að smella frá.
Þegar kemur sumar fer ég síðan
bara í vítt pils,“ segir hún og er hin
kokhraustasta. Hún viðurkennir að
í byrjun hafi verið mjög skrýtið að
hafa teina í gegnum löppina og
hafi tekið hana nokkum tíma að
venjast því. „Ég var ekki mjög sátt
fyrst en nú sætti ég mig við þetta
og er ánægð með hve vel gengur.
Löppin er þegar farin að lengjast
og ég finn strax mun.“
Fyrst eftir aðgerðina var Auður
deyfð niður og fann því ekki mik-
ið til og verkimir nú em ekki
meiri en að hægt sé að halda þeim
niðri með hóflegum skömmtum af
verkjalyfjum.
Bíltúrar með kærastanum
Auður var að vinna í Bílanesti í
Mosfellsbæ áður en hún fór í að-
gerðina og reiknar með að byrja
þar aftur um leið og hún verður
vinnufær. Þar til að því kemur
þarf hún hins vegar að vera heima
og segist hún eyða tímanum með
ýmsu móti. Stundum leiki hún sér
í tölvunni, saumi eða leggi kapal.
„Öðru hvoru er pirringur í mér og
stundum koma leiðinlegir dagar
en yfirleitt gengur vel. Læknirinn
hringir í mig reglulega og kærast-
inn minn er duglegur að fara með
mig í bfltúra þannig að þetta er
ekki svo slærnt." AI