Dagur - 04.05.1996, Blaðsíða 7

Laugardagur 4. maí 1996 - DAGUR - 7
,Já, ég er nú búin að þekkja hana Guðrúnu mína í 35 ár. Hún getur lagað sig að hverjuni sem er, og það er mikils-
vert fyrir leiðtoga þjóðarinnar,“ segir Helgi Valdimarsson, eiginmaður Guðrúnar. Myndin er tekin á hcinúli þeirra í
Reykjavík.
Af alnæmi og mæðuveiki
í sauðfé...
Guðrún vann að rannsóknum á
hæggengum veirusjúkdómi í
börnum sem kom í kjölfar misl-
inga og vann meðal annars að
ónæmisrannsóknum þessu sam-
hliða. Þegar Guðrún flutti aftur
heim til Islands árið 1981 voru
þessar rannsóknir lagðar á hilluna,
en þess ber að geta að tíðni nefnds
veirusjúkdóms meðal barna hefur
minnkað eftir að byrjað var að
bólusetja börn gegn mislingum.
I dag vinnur Guðrún hjá Til-
raunastöð Háskóla Islands á Keld-
um og rannsakar þar viðbrögð
ónæmiskerfisins við mæðuveiki
og visnunarsjúkdómum. Hefur
meðal annars komið í ljós að al-
næmisveiran og mæðuveikiveiran
í sauðfé eru náskyldar - og geta
rannsóknir á mæðuveikisveirunni
jafnvel varpað nýju ljósi á þá ráð-
gátu sem alnæmisveiran er. - Jafn-
hliða störfum á Keldum er Guð-
rún, í hlutastarfi, forstjóri Krabba-
meinsfélags Islands og veitir hin-
um læknisfræðilega þætti í starfi
félagsins forstöðu. Annar aðili sér
svo um hinn rekstrarlega þátt. Þá
er Guðrún umsjónarlæknir Neyð-
armóttöku fyrir fómarlömb
nauðgana, sem starfrækt er við
slysadeild Sjúkrahúss Reykjavík-
ur. Jafnhliða þessum störfum allt
frá tímum þingmennskunnar hefur
Guðrún sinnt fjölmörgum félags-
og trúnaðarstörfum, ekki síst á
sviði heilbrigðismála.
Hreifst af hugarfars-
breytingu kvenna
„Við fluttum aftur heim til íslands
árið 1981. Við höfðum reyndar
lengi verið á leiðinni heim, en
vorunt alltaf að bæta einu og einu
ári við. En þegar við vorurn loks
flutt heim fannst mér sem ég hefði
aldrei utan farið,“ segir Guðrún.
Hún segist fyrst í stað hafa ein-
beitl sér í störfum sínum að ýms-
um veirurannsóknum, eins og hún
hefur menntað sig til, en fljótt hóf
hún afskipti af félagsmálum, sem
leiddu aftur til þess að vorið 1983
var hún kjörin til setu á Alþingi.
„Já, á Bretlandsárunum fylgdist
ég með þjóðfélagsumræðunni þar
í landi og eins hér heima. A vissan
hátt hreifst ég af þeirri hugarfars-
breytingu sem þá varð meðal ungs
fólks - og ekki síður meðal
kvenna. Þegar heim var komið
vildi ég strax leggja lið málstað
þeimt kvenna sem vildu breyta
áherslum í samfélaginu og koma
sínum málstað á framfæri með
starfi Kvennalistans. Einnig kom
til ótti minn við kjarnorkuvígbún-
að í heiminum, því ef ég vildi að
hann breyttisl þá gat ég ekki ætl-
ast til að aðrir gerðu það fyrir mig.
Þetta varð þess valdandi að ég
gerði mér ljóst að sitthvað heyrði
til míns friðar, eins og sagt er.
Með þessum hætti skynjaði ég
mig sem pólítíska veru og að ég
gæti breytt ýmsu - og gæti gert
meira en hafa skoðanir fyrir fram-
an sjónvarpið eða rökræða yfir
kaffibolla,“ segir Guðrún.
Bretarnir ypptu öxlum
Hún segist í Bretlandi hafa rætt
ýmis þarlend þjóðfélagsmál við
vinnufélaga sína og hvatt þá til að
láta hendur standa fram úr ermum
við að bæta samfélag sitt. Við-
kvæði Bretanna hefði hins vegar
yfírleitt verið að yppta öxlum og
segja að hver og einn þeirra væri
aðeins hluti af 50 milljón manna
þjóð og því gæti hann harla lítið
gert. Með þessum hætti hafi hún
meðal annars skynjað þau forrétt-
indi að vera Islendingur, því með-
al fámennar þjóðar geti liver og
einn haft svo mikil áhrif á samfé-
lag sitt, sem raun ber vitni hér á
landi. Fyrir Islending hafi ekki
verið auðskilið í fyrstu hvaða
hindrun fjölmennið sé hverjum
einum manni erlendrar þjóðar sem
vill bæta heiminn.
Pingsetan var stíft námskeið
„Þingseta mín var stíft sjö ára
námskeið,“ segir Guðrún Agnars-
dóttir, en hún sat á Alþingi frá
1983 og fram til 1990 og átti sæti
í flestum nefndum þingsins. „Með
þingsetunni fékk ég mikla innsýn í
ýmsa þætti þjóðlífsins og kynntist
fólki sem býr og starfar við afar
ólík og misjöfn skilyrði. I annan
stað lærði ég einnig sitthvað um
ýmsa málaflokka - og einnig lærði
ég á stjómkerfið í landinu, svo
sem hvar ákvarðanir eru teknar, af
hverjum og hvert ferlið er í
ákvarðanatöku opinberra aðila.
Með þessu öðlaðist ég mikla
þekkingu sem ég hafði ekki áður,
en áður hafði ég staðið í þeirri
meiningu að ég vissi talsvert um
þjóðfélagsmálin. Satt best að segja
tel ég að öll séum við mörkuð af á
vissunt básurn, það er að segja að
lífssýn okkar markist við okkar
daglegu viðfangsefni og fólkið
sem við umgöngumst frá degi til
dags,“ segir viðmælandi okkar.
Forsetinn var
sameiningartákn
Það var í lok mars sl. sem Guðrún
tilkynnti um framboð sitt til emb-
ættis forseta Islands. Þá hafði nafn
hennar verið um nokkra hríð í um-
ræðu um hugsanlega frambjóð-
endur - og raunar hafði Guðrún
einnig verið nefnd á nafn sem arf-
taki frú Vigdísar Finnbogadóttur,
núverandi forseta íslands, löngu
áður en hún lét þau boð út ganga
síðastliðið haust að hún gæfi ekki
kost á sér til endurkjörs.
„Ég tel mikilvægt að forseti ís-
lands sé sameiningartákn þjóðar-
innar og leggi sig fram um að
styðja þau mál sem stuðla að sam-
einingu þjóðarinnar, fremur en
sundrungu hennar,“ segir Guðrún.
Hún segir forseta Islands geta haft
frumkvæði um að hefja umræðu
um ýmis þjóðfélagsmál og geti
jafnframt haft mikilsvert hlutverk
um að hefja hverskonar nýsköpun
í þjóðfélaginu. Þar á hún við mál
sem tengjast atvinnulífinu í land-
inu og einnig á hinum menningar-
og félagslega vettvangi, svo sem
við að leysa aðsteðjandi vandamál
þar, segirGuðrún.
„Þá verður forseti íslands jafn-
framt að hveta þjóð sína til að afla
sér góðrar menntunar á öllum
sviðum, hvort sem um ræðir
grunn-, framhalds- eða endur-
menntun. Slíkt eykur sköpunar-
þrótt okkar og færni og bætir
stöðu okkar meðal annarra þjóða.
Það verðum við að hafa í huga nú,
þegar samkeppni þjóða í milli er
sífellt að aukast. Með öðrum orð-
um þá segi ég að forseti íslands
geti verið leiðtogi þjóðarinnar í
því efni sem ég nefndi hér að
frantan; að virkja einstaklingana
til að skapa hér á Islandi blómlegt
samfélag, en til slíks eru í fámenn-
inu alveg einstök tækifæri,“ segir
Guðrún ennfremur.
Þingræðið er hornsteinn
stjórnskipunar
í umræðu um forseta íslands og
valdsvið hans að undanförnu hef-
ur nokkuð verið rætt um það
ákvæði stjómarskrárinnar sent
heimilar forseta Islands á hverjum
tíma að vísa einstökum lögum,
sem Alþingi hefur samþykkt, til
þjóðaratkvæðagreiðslu. Ér þetta
ákvæði nokkuð umdeilt - og hafa
ýmis sjónarmið verið nefnd. „Ég
get sagt það strax að mér finnst að
í lögum eigi vera ákvæði þar serr
gert er ráð fyrir rétti fólks til þjóð-
aratkvæðagreiðslu ef um mikil-
væg mál er að ræða. Ég nefni þá
til að mynda lög sem snerta sjálf-
stæði þjóðarinnar. Hins vegar á að
líta á þau ákvæði í stjómskipunar-
lögum sem heimila forseta að vísa
málum til þjóðarinnar sem algjört
neyðarúrræði, - enda hefur það
verið gert,“ segir Guðrún.
Hún segist jafnframt einskis
máls minnast frá sjö ára þingsetu
sinni, sem hún telji að forseti hafi
átt að vísa til þjóðkjörs. „Ég lít á
þingræðið sem hornstein okkar
stjómskipunar, en tel þó ekkert
vantraust á það þó þjóðin kjósi urn
ákveðin mál og mikilvæg. Þau
mótrök gegn almennum atkvæða-
greiðslum hafa verið nefnd að þær
séu afar dýrar - og ekki forsvaran-
legt að efna til þeirra slag í slag
vegna ýmissa rnála, sem túlkuð
eru sem smámál. Ég trúi því að
fólk myndi aðeins æskja almennr-
ar atkvæðagreiðslu um stærri mál,
hvort sem það er á vettvangi þjóð-
málanna eða þeirra sveitarfélaga
þar sem það býr,“ segir Guðrún.
Orður ekkert lykilatriði
Aðspurð um afstöðu sína til orðu-
veitinga þá kveðast Guðrún telja
forseta Islands þurfa að sinna
mörgum brýnni viðfangsefnum -
en að veita orður og tignarmerki.
„Hins vegar er mitt mat að fólk
eigi að fá viðurkenningu l'yrir vel
unnin störf og það sem vel er gert.
Öll hvatning, uppörvun og hrós er
hverjum manni mikilvægt - og
slíkt eigum við að veita hvort öðru
eins oft og við getum. Þar á þjóðin
sjálf að ganga á undan með góðu
fordæmi - og orður eru ekkert lyk-
ilatriði,“ segir hún.
Svarfdælskur eiginmaður
Sem fyrr segir er eiginmaður Guð-
rúnar Helgi Valdimarsson, læknir,
sérfræðingur í ónæmisfræðum, og
eiga þau þrjú uppkomin börn,
32ja, 28 og 25 ára. Helgi rekur
ættir sínar í Svarfaðardal og þar
ólst hann að hluta til upp hjá móð-
urfólki sínu, á bænum Brautarhóli.
Þar var hann ævinlega í sveit á
sumrin og eitt sinn vetrannaður,
og segir hann að reyndar hafi litlu
munað að hann hafi tekið við bú-
skap þar. Foreldrar Helga, þau
Valdimar Jónsson og Filippía Sig-
urlaug Kristjánsdóttir, bjuggu svo
um langt skeið á Akureyri og þar
ól Helgi manninn frá því liann var
átta ára, þar til hann lauk stúdents-
prófi frá Menntaskólanum á Akur-
eyri vorið 1956.
„Ég minnist góðra ára og
skemmilegra á Akureyri. Og hér
hef ég einnig gaman að geta þess
að í mörg ár bar ég út Dag, það
var á ritstjóraárum Hauks Snorra-
sonar. Jafnframt lagði maður
gjörva hönd á margt á Akureyri;
var mikið í íþróttum og á sumrin
minnist ég þess að hafa unnið hjá
Gefjun, í vatnsveitunni og tvö
sumur var ég í brúarvinnu hjá Jón-
asi Snæbjömssyni, þeim þekkta
brúarsmið,“ segir Helgi.
Aðspurður segist Helgi hafa trú
á því að Guðrún, eiginkona hans,
yrði góður forseti íslands. „Já, ég
er nú búin að þekkja hana Guð-
rúnu mína í 35 ár - og ég segi að
hún hefur mikla hæfileika til að
hlusta á fólk og tala við fólk á
ýmsum sviðum þjóðlífsins. Hún
getur lagað sig að hverjum sem er,
og það er mikilsvert fyrir leiðtoga
þjóðarinnar. Þá get ég þess að
störf Guðrúnar, svo sem hjá
Krabbameinsfélaginu, við neyðar-
móttökuna vegna nauðgunar og
hjá Kvennalistanum hafa verið
mótunarstörf - og starf forseta ís-
„Satt best að segja tel
ég að öll séum við
mörkuð af á vissum
básum, það er að segja
að lífssýn okkar mark-
ist við okkar daglegu
viðfangsefni og fólkið
sem við umgöngumst
frá degi til dags.“
lands er einmitt rnikið mótunar-
starf og því rnyndi fyrri starfs-
reynsla nýtast Guðrúnu mjög vel,“
segir hann.
Góðir straumar
Á lokasprettinum í viðtalinu var
Guðrún spurð hvaða mat hún
legði á stöðu sína nú í upphafi
kosningabaráttu fyrir forsetakjör,
en sem kunnugt er hefur hún
mælst með næst minnst fylgi
frambjóðenda í skoðanakönnun-
um til þessa. „Ég segi nú að síg-
andi lukka sé best. Eg hef allt að
vinna og engu að tapa og með mér
er afar gott samstarfsfólk. Bæði ég
og það höfurn hvarvetna fundið
fyrir góðum straumum og fengið
jákvæðar undirtektir, nú þegar ég
er að byrja að kynna mig og mín
stefnumál í upphafi kosningabar-
áltu,“ segir Guðrún Agnarsdóttir,
forsetaframbjóðandi.
Viðtal og myndir:
Sigurður Bogi Sævarsson.
Helgi og Guðrún í hcimsókn hjá Helga bónda Símonarsyni á Þverá í Svarfaðardal, en hann er frændi Hclga, eigin-
manns Guðrúnar. Myndin er tekin þegar Guðrún var á kosningaferðalagi við utanvcrðan Eyjafjörð sl. þriðjudag.