Dagblaðið Vísir - DV - 02.09.1994, Page 14

14
FÖSTUDAGUR 2. SEPTEMBER 1994
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð I lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
•
*
Atta hundruð þúsund
Þjóðleikhúsið ætlar að hefla leikárið í vetur með því
að frumsýna óperuna Vald örlaganna með Kristján Jó-
hannsson sem aðalsöngvara sýningarinnar.
Kristján er auðvitað aufúsugestur í sínu heimalandi,
enda bæði dáður og virtur og löngu viðurkenndur sem
einn af betri tenórsöngvurum heims.
Svo gerist það í sömu andránni að hljóðfæraleikarar
Þjóðleikhússins boða til verkfalls til að knýja fram launa-
hækkanir og DV upplýsir að Kristján fái átta hundruð
þúsund krónur fyrir hverja sýningu.
Hér verður ekki lagður neinn dómur á kjaramál hljóð-
færaleikara en sjáífsagt eru þeir ekki ofhaldnir af launum
sínum. Þó má fullyrða að launagreiðslur til hljóðfæraleik-
aranna blikna í samanburði við greiðslurnar til söngvar-
ans. Þjóðleikhúsið er ekki aðeins á valdi örlaganna. Þetta
er kaldhæðni þeirra. Átta hundruð þúsund krónur á
sýningu slaga hátt upp í árslaun hjá íslenskum almenn-
ingi. Söngvarinn fær átta milljónir fyrir tíu sýningar!
Þjóðleikhúsið hefur ekki staðfest þessa upphæð en
segir um leið að kostnaður af söng Kristjáns verði að
mestu borinn uppi af kostun fyrirtækja. Nú er það í
sjálfu sér athyghsvert að íslensk atvinnufyrirtæki hafi
efni á slíkum greiðslum sem eflaust reynist haldgott vega-
nesti fyrir verkalýðshreyfinguna þegar kemur að end-
umýjun kjarasamninga. Það hlýtur eitthvað að verða
aflögu fyrir starfsmennina úr því listamennimir em átta
hundmð þúsund króna virði fyrir hvert eitt kvöld.
Hitt er engu að síður spuming, einkum siðferðilegs
eðlis, hvort Þjóðleikhúsinu sé stætt á þessu rugli. Þjóð-
leikhúsið hefur barið lóminn og rekið upp neyðaróp á
hverju ári yfir rýrum Qárveitingum til rekstursins. Þjóð-
leikhúsið hefur á sínum snærum starfsfólk með laun sem
ekki em til skiptanna. Hljóðfæraleikarar munu hafa um
það bil sex þúsund krónur fyrir sýningu! Leikaramir
með ennþá minna. Er þá bjóðandi upp á það, við þessar
aðstæður, að einn einstaklingur, hversu góður sem hann
er, fái átta hundrað þúsund krónur í hvert skipti sem
hann treður upp?
Hvemig verður vinnumórallinn í húsinu á eftir? Þarf
nokkur að vera hissa þótt hljóðfæraleikaramir rétti fram
htla fingur?
Hugsanlega tíðkast það í erlendum óperuhúsum að
greiða há laun til bestu söngvaranna. jÞau hafa þá efni á
því, hús sem ýmist era rekin af einkaaðilum ehegar þá
era margfalt stærri, frægari og íjársterkari en Þjóðleik-
húsið okkar. Á Scala, Covent Garden eða Metropohtan
er þetta hægt. Hvort heldur í hstum, viðskiptum, atvinnu-
íþróttum eða vísindastörfum erlendis er keppt um starfs-
krafta og upptroðslu framúrskarandi einstakhnga og
himinháar greiðslur í boði. Þar er munurinn á Jóni og
séra Jóni risavaxinn. Þar komast menn upp með að borga
mihjónir, enda markaðurinn óhkt stærri.
En hér heima, þar sem mihjónamæringar era nánast
óþekktir og jöfiiuður ríkjandi, flokkast slíkar launa-
greiðslur undir óskhjanlegan oflátungshátt. Ekki hjá
Kristjáni Jóhannssyni, sem eflaust setur upp það sem
hann er vanur, heldur hjá þeim hinum sem ganga frá
samningum við hann. Þetta er dómgreindarleysi á hæsta
stigi.
Verst er þó að þetta uppátæki verður ekki menning-
unni th framdráttar. Óperuflutningur byggist ekki á ein-
um manni. Það þarf aðra söngvara. Og hka hljóðfæraleik-
ara. Það þarf marga strengi í eina fiðlu.
Ehert B. Schram
„Það var til að vernda katólska sem breski herinn var sendur til Norður-írlands 1969.“ - Algengt var að
íbúar borga eins og Belfast ögruöu breskum hermönnum í návigi. Simamynd Reuter
Vonarneisti
íUlster
í fyrsta sinn í 25 ár virðist hreyf-
ing komin á málin í Ulster eða
Norður-írlandi. Ulster er sex sýslur
írlands þar sem enskir og skoskir
mótmælendur, margir þeirra kalv-
ínistar, settust að á 16. og 17. öld
og hafa síðan veriö í miklum meiri-
hluta.
Þeir fengu því framgengt, þegar
hinn hluti írlands losnaði undan
breskum yfirráðum 1920, að Ulster
yrði áfram undir bresku krúnunni
svo lengi sem meirihluti íbúanna
krefðist þess. íbúamir eru rúmlega
hálf önnur milljón, þar af tveir
þriðju mótmælendur en þriðjungur
katólskur.
Katólskir hafa alltaf verið annars
flokks borgarar í Ulster og búa við
þrengri kost en mótmælendur. Þeir
hafa líka veriö ofsóttir af öfga-
mönnum mótmælenda og þaö var
til að vemda katólska sem breski
herinn var sendur til Norður-
írlands 1969. Síðar varð hann skot-
spónn katólskra og tákn um þá
kúgun sem ailir írar hafa orðið að
þola af Bretum um aldir.
IRA og Eire
IRA er hryðjuverkasamtök sem
kallar sig sama nafni og hinn upp-
runalegi frelsisher írlands fyrr á
öldinni. Hann hefur mjög takmark-
aö fylgi en samt nokkra samúð,
ekki síst meðal Bandaríkjamanna
af írskum uppruna sem em fjár-
hagslegur bakhjarl IRA nú. Stjórn-
málaarmur IRA kallast Sinn Fein
og er löglegur enda þótt vitað sé
að sumir forystumennimir séu
jafnframt leiðtogar IRA.
Að formi til gerir stjóm Eire til-
kall til yfirráða yfir öllu írlandi,
þar með talið Ulster, en í raun er
Kjallaiinn
Gunnar Eyþórsson
blaöamaður
sáralítill áhugi á því í Dyflinni að
innlima Ulster enda gæti það falið
í sér ekki aðeins efnahagslegt öng-
þveiti, heldur verulega hættu á
borgarastríöi ef mótmælendur
halda fast við að vera áfram hluti
Bretlands sem þeir gera. Þvert á
það sem ætla mætti er katólski
minnihlutinn í Ulster heldur ekki
einróma samþykkur sameiningu
við Eire. Um þriðjungur katólskra
er andvígur sameiningu og Sinn
Fein fékk aðeins um 10% atkvæöa
í Ulster í kosningunum 1992 og að-
eins 1,8% í Eire.
Bretar
Bretar hafa lengi ekkert viljað
frekar en þvo hendur sínar af Ulst-
er en hafa hingað til verið bundnir
af samkomulaginu frá 1920. Ulster
er stórkostlegur baggi á ríkissjóði
Breta og kostar hann sex milljarða
punda árlega. Enda þótt atvinnu-
leysi sé mikið er það minna en í
Eire og lífskjör katólskra í sýslun-
um sex sem mynda Ulster eru þrátt
fyrir allt betri en í Eire og allar
almannatryggingar í betra horfi.
Nú er talað um að endurskoöa
sambandslögin frá 1920 um að Ulst-
er sé hluti Stóra-Bretlands gegn því
að írar í Eire samþykki í þjóöarat-
kvæðagreiðslu að falla frá tilkalli
til Ulsters. Forsenda er vopnahlé
IRA. En IRA er aðeins hluti vand-
ans. Öfgasinnar mótmælenda eru
ennþá ofstækisfyllri en IRA og þeir
láta sitt ekki eftir Uggja í hryðju-
verkum. Þótt hreyfing sé nú komin
á máUn eftir aldarfjórðungs hjaðn-
ingavíg geta þeir enn hleypt öUu í
bál og brand hvað sem líður IRA.
Gunnar Eyþórsson
„Þvert á þaö sem ætla mætti er ka-
tólski minnihlutinn í Ulster heldur
ekki einróma samþykkur sameiningu
við Eire.“
Skoðanir aimarra
í kjölfar EFTA-landanna
„Utanríkisráðherra landsins hefur gefið okkur
vonir um að við gætum náð að fljóta í kjölfar ann
arra EFTA-landa inn í Evrópusambandið ef við
kærðum okkur um fyrir hina margumtöluðu ríkjar-
áðstefnu sambandsins árið 1996. ... Einnig má í því
sambandi benda á að bara það að umsókn okkar um
inngöngu hefði borist fyrir ríkjaráðstefnuna myndi
þýða að Evrópusambandið tæki sjónarmið okkar inn
í umræðuna á ráðstefnunni, hvaö svo sem síöar
*yrði.“
Magnús Árni Magnússon, form. SUJ i Alþbl. 1. sept.
Eftirlit með samkeppni
„íslendingar hafa verið nokkrir eftirbátar ann-
arra þjóða í Evrópu við eftirlit með samkeppnishátt-
um en fyrstu mánuðir í starfi nýs Samkeppnisráðs
gefa tilefni til að ætla aö þessi mál séu komin í góð-
an farveg. Á þetta mun þó reyna frekar á næstunni
þegar stærri mál koma til kasta ráðsins á borð við
kærur á hendur framleiðendum fyrir meinta mis-
munun gagnvart verslunum."
KB í Viðskiptabl. Mbl. 1. sept.
Efnahagsgjá
„Það ætti að vera keppikefli í stjóm efnahags-
mála að vinna aö því að gera alla þjóðina efnahags-
lega sjálfbjarga en ekki einungis hluta hennar. ...
Nú er svo komið aö íjölskyldurnar í landinu bera
16,4% af kostnaði viö heilbrigðiskerfið, samkvæmt
upplýsingum sem komu fram hjá aðstoðarmanni
heilbrigðisráðherra. ... Sértekjur ýmissa ríkisstofn-
ana hafa veriö hækkaðar verulega á undanfomum
árum sem þýöir aukin útgjöld almennings sem notar
þjóntistu þeirra. Allt þetta verður til þess að breikka
bina efnahagslegu gjá mili þeirra 'ríku og fátæku í
landinu." Úr forystugrein Tímans 1. sept.