Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.1994, Side 11

MIÐVIKUDAGUR 21. SEPTEMBER 1994
11
Merming
Myndlist á bók og diski
Nú þegar útgáfa á bókum um ís-
lenska myndlist - og myndlist yfir-
leitt - hefur dregist saman eins og
raun ber vitni verður maður að
láta sér nægja að fylgjast með því
sem norrænir vinir vorir gefa út
af myndlistarefni. Nýverið rak á
fjörur mínar bók sem myndlistar-
stofnunin Rooseum í Málmey hefur
gefið út um sænska myndlistar-
manninn Jan Háfstrom í tilefni af
yfirlitssýningu á verkum hans sem
nú stendur yfir. Háfstrom er meðal
þekktustu hstamanna Svía um
þessar mundir, fjölhæfur áhuga-
maður um jafnt þjóðfélagsmál sem
fagurfræði, skapandi margræðra
og efnismikilla verka um togstreitu
náttúru og byggðar, manns og sið-
menningar. Formrænt séð skipar
hann sér í sveit með ljóðrænum
naumhyggjulistamönnum eins og
Robert Ryman, Agnes Martin og
Robert Smithson.
Ekkert hefur verið til sparað að
gera þessa bók veglega úr garði,
enda er Rooseum ein af stönd-
ugustu stofnunum sinnar tegundar
á Norðurlöndum. Pappír, band,
prentun, litgreiningar, útlit og þýð-
Land, saga og sál
Nýjasta ljóðabók Matthíasar Johannessens hefst á löngum bálki sem
heitir „Að vökunnar mildandi ljósi“. Hann er settur saman úr prósaljóð-
um og fríljóðum, og tekur yfir rúman helming bókar. Auk þess eru þrír
aðrir bálkar tölusettra fríljóða: „Við seglhvítan væng“, „Ferð inn í haust-
ið“ og „Vestur með vötnum". Inni á milh er með breyttu letri ljóð með
hefðbundnum hætti.
Síðasta ljóðabók Matthíasar hét „Árstíðaferð um innri mann“, og sá
titih segir töluvert um þessa bók líka. Hér ber mikið á myndum víðsveg-
ar af landinu. Mest sýnist mér bera á hijúfu landslagi, urð, klettum, ís.
En fuglar eru fyrirferðarmiklir líka, einkum í tónum. Svo sem siöur er
f ljóðum, þá eru þessar náttúrumyndir mjög litaðar af sálarlífl mælanda
ljóðanna. Og það gerist á mismunandi hátt. í fyrsta lagi af andstæðum
hrjúfrar náttúru og viðkvæmra lífvera. Einnig er minnt á ýmis atriði úr
sögu þjóðarinnar og bókmenntum; Gísla saga Súrssonar er sífelld viðmið-
un í síðasta bálkinum, Eggert Ólafsson, ljóð hans og fræg ljóð um hann
síðast í fyrsta bálkinum. Hér er feigðin viðvarandi stef, minningar ljóðmæ-
landa eru mikið um fólk sem nú er dáið.
Orðalag er víða mjög persónulegt, hér er aht krökkt af nýmyndunum
skáldsins. Það eru sérkennilegar lýsandi samsetningar í stíl Hómers-
kviða, svo sem auðkenndu orðin hér (bls. 23):
Bókmenntir
Örn Ólafsson
en hrappseyjarþögn og riturnar renna spyrjandi augum til himins þar
sem Dímonarklakkar í Kehismynd rísa úr aðfallsöldu og hugur minn
hvíslar snæfjallagrárri þögn að lundgæfu bergi og klakkprúður topp-
skarfur reigir höfuð úr hreiðri og goggsvörtu gargi heilsar óvæntum
gesti, en húsfreyjan reisir stéhð á þangblautri syllu og drithvítu skeh-
óttu bergi [...]
Nú myndu flest skáld láta sér nægja framangreint, að hnita ýmisleg
atriði saman th að orka á lesendur. En hér lætur ljóðmælandi ekki þar
við sitja, heldur útskýrir beinlínis fyrir lesendum hvemig skUja beri.
Ljóðmælandi verður lésendum þá nákominn, ljóðin verða í rabbtóni, og
þeim mun auðteknari. Það mun mörgum vel Uka, en persónulega er ég
meira fyrir að láta lesendur ráða í ljóðmyndirnar, og ég held það verði
áhrifameira th lengdar. Þessar túlkanir innan ljóða eru mjög í stíl svokall-
aðra „opinna ljóða", sem Matthías hefur töluvert ort af í gegnum árin.
Eins og þau er eftirfarandi dæmi á sérlega hversdagslegu máh (bls. 14):
Viö horfðum á tréð sem ég hafði gróðursett eigin höndum á árum áður
og garðyrkjumaðurinn sagði, Hér er sveppagróður - og benti - og þama
hefur stofninn fúnað og skemmst, nei, það dugar ekki að khppa, við
verðum að fella þetta tré. Eina tréð sem ég hef gróðursett, sagði ég, En
því er ekki við bjargandi, sagði hann, Við fellum tréð, sagði ég og hug-
ur minn beindist ósjálfrátt að fúnum stofni og feysknum greinum míns
innra manns. '
En svo einfalt orðaðir textar geta leynt á sér, eins og ljóð þrungið mót-
sögnum, og snýst þó óvænt í lokin (bls. 15):
Merking fjallsins andstæða við himin en það kallast á við andstæðu
sína því hún gefur fjallinu merkingu einsog ég leita sjálfs mín í þér og
andstæða þín er ég sem þú leitar einsog himinn opnist að fjalli, þannig
er einnig ástin, hún leitar sín sjálfs og finnur sjálfa sig enn í andstæðu
sinni einsog eldfiah sem leggur umhverfi sitt undir ösku og hraun,
þannig leitar ást mín andstæðu sinnar í þér sem ferð hana eyðandi eldi.
Matthías Johannessen:
Land mitt og jörö.
Hringskuggar 1994, 53 bls.
dmarit fyrir alla
Á NÆSTA SÖLUSTAÐ
EÐA í ÁSKRIFT Í SÍMA
ingar texta, allt er þetta eins og
best verður á kosið.
Ljóð til myndlistarmanns
Sérstaka athygh vekur að bókin
er byggð upp sem Ijóðabálkur sem
sænsk skáldkona, Katarina Frost-
enson að nafni, hefur ort th
Háfstroms, auk þess sem umslag
aftast í henni hefur að geyma
geisladisk með samtölum lista-
mannsins (á ensku) við nokkra
starfsbræður og gagnrýnendur, þá
Bókmenntir
Aðalsteinn Ingólfsson
Steven H. Madoff, Richard Nonas
og Ingram D. Marshall. Inn á mhh
ljóðanna og geisladisksins eru síð-
an Utmyndasíður, viðtal Lars
Nittve safnstjóra við Háfstrom,
hugleiðingar hans um lífið og th-
veruna ásamt upplýsingum um fer-
il.
Við þetta verður bókin nánast
eins og sjálfstætt listaverk, bók-
verk, sem gaman er að handfiatla
og eiga. Maður veltir fyrir sér hvort
listaverkabókaútgáfan sé að þróast
í þessa átt, að slíkar bækur komi í
auknum mæli til með að innihalda
ekki einasta prentað mál, heldur
ýmislegt tölvutækt efni, geislaplöt-
ur, jafnvel mynddiska.
En þegar nýjabrumið er farið af
þessari bók er hætt við að lesanda
þyki tengslin mihi oft ágætra ljóð-
anna og verka Háfstroms ekki sér-
staklega náin; sömuleiðis að fin
prentun og pappír henti ekki gróf-
ari verkum hans og að samtöhn á
geisladiskium séu fremur ómark-
viss - þótt gaman sé að heyra í við-
mælendum.
Þeir sem vUja nálgast þessa bók
geta haft samband beint við Roose-
um í Málmey.
Katarina Frostenson - Jan Háfstrem,
112 bls.
Rooseum, Malmö 1994
Kæliskápur
C1270 w
H. 149, b. 55, d. 60
190 1 kælir - 80 1 frystir
Verð kr. 63.420,-
60.249,- stgr.
Umboðsmenn um land allt
BRÆÐURNIR
DIORMSSONHF
Lágmúla 8, Sími 38820

markt
toPpli
topp 40
íslenski listinn er birtur í DV á hverjum fimmtudegi og á
fimmtudagskvöldum á milli kl. 20 og 23 kynnir Jón Axel
Ólafsson stöðu laganna á Bylgjunni og greinir frá sög-
um á bakvið athyglisverða flytjendur og yfldtfK
lög þeirra. Á Bylgjunni, laugardaga milli g \
kl. 16 og 19 er staða laganna 40 svo ^
kynnt á ný og þau endurflutt. ^
BOTT UTVARPI
fSLENSKI LISTINN er unninn I samvinnu DV. Bylgjunnar og Coca-Cola á fslandi. Mikill fiöldi fólks tekur þátt I aö velja JSLENSKA LISTANN f hverri
Yflrumsjðn og handrit eru f hðndum Ágústs Héðinssonar, framkvæmd f höndum starfsfólks DV en tæknlvinnsla fyrir útvarp
er unnln af Þorstelnl ÁsgeirssynK