Dagblaðið Vísir - DV - 19.04.1995, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR 19. APRÍL 1995
13
Um málefni eggjabænda
Kristján Ari Arason blm. skrifar í
DV 4. og 6. apríl sl. um málefni
eggjaframleiöenda. Hér fara á eftir
athugasemdir við þessi skrif.
Kristján segir aö eggjabændur
kaupi kvóta til aö halda uppi verði.
Ekki hafa þeir haft erindi sem erf-
iöi vegna þess aö frá 1989 er raun-
verðslækkun á eggjum 29,6%, m.v.
nóv. hvert ár (sjá töflu 1). Blm. gef-
ur eflaust lítið fyrir það en þetta
er árangur sem neytendur njóta.
í töflunni sést og aö ef eggjaverð
hefði hækkað til jafns við vísitölu
neyslUvöru kostaði kílóið 112,17 kr.
meira en það gerir nú, eða kr. 519,17
kr. Þetta er mjög mikilvægt en
þrátt fyrir að blm. spyrði mikils
um málið var þetta ekki þar á með-
al.
Selja milliliðalaust
Eggjabændur selja afurð sína
millihðalaust þannig að heildsölu-
verð eggja er það verð sem bóndinn
fær að frádregnum afslætti. Tafla
2 sýnir að raunverðslækkun á því
frá 1989 er 16,7% eða 58,68 kr. Þá
er afsláttur ekki talinn með. Krist-
ján birti þetta ekki þótt því hefði
verið komið á framfæri við hann.
Munurinn á verðlækkun til neyt-
enda og bænda á skýringu í lækkun
virðisaukaskatts á matvælum um
áramótin 1992/1993 úr 24,5% í 14%.
Fram að því höfðu bændur fengið
hluta af virðisaukaskatti endur-
greiddan og neytendur nutu þess í
lægra vöruverði. Var það liður í
þeirri ákvörðun stjórnvalda að
milda áhrif matarskattsins svo-
nefnda þegar honum var komiö á
árið 1988.
Þetta sýnir óvefengjanlega að
þrátt fyrir núverandi fyrirkomulag
í eggjaframleiðslu hefur hagur
neytenda vænkast jafnt og þétt og
mun vonandi halda áfram að gera
það.
Þá gerir blm. endurgreiðslu á
kjarnfóðurgjaldi að umtalsefni. Þar
hafa tölur eitthvað skolast til í koll-
inum á honum. Þessi endurgreiðsla
nemur ekki 11 kr. á kílóið heldur
3,58 kr. og munar um minna. Til
að sanna málflutning sinn klykkir
blaðamaðurinn út með því að vitna
á nýútkomna skýrslu Samkeppnis-
stofnunar um verðsamanburð á
matvörum hérlendis og í Kaup-
mannahöfn og Ósló. Hann ber sam-
an verð á eggjum á þessum stöðum.
Eftir lestur greinarinnar þarf eng-
um að koma á óvart að hann skuli
eingöngu bera saman mun á lægsta
Kjallariiin
Bjarni Stefán
Konráðsson
framkvæmdastjóri Félags
eggjaframleiðenda
6 manna nefnd ákveður og það
heildsöluverð sem Samkeppnis-
stofnun ákveður er því bæði há-
marks- og lágmarksverð sem ekki
má víkja frá.
Ýmsar búgreinar hafa lengi bar-
ist fyrir því að dregið yrði úr álög-
um á þær. Það er í verkahring lög-
gjafans aö skapa landbúnaði hag-
kvæmt rekstrarumhverfi og nauð-
synleg skilyrði til þess að geta þrif-
ist.
Niðurstaðan er þessi: Fullyrðing
Kristjáns stenst ekki. Eggjaverð
hefur lækkað um tæp 30% á 6
árum. Það er í samræmi við lækk-
un annarra búvara sem hafa lækk-
að meira en önnur matvara und-
anfarið.
Bjarni Stefán Konráðsson
Hérlendis er opinber verðlagning á
eggjum. Það grundvallarverð sem 6
manna nefnd ákveður og það heildsölu-
verð sem Samkeppnisstofnun ákveður
er því bæði hámarks- og lágmarksverð
sem ekki má víkja frá.
verði á þessum stöðum en ekki því
hæsta. Munur á hæsta verði skv.
könnun Samkeppnisstofnunar er
25% hér og í Kaupmannahöfn og
9% hér og í Ósló. Skv. tölum sem
ég hef undir höndum kostuðu egg
í „Irmu“ í Kaupmannahöfn 331 kr.
í lok mars. Sú verslun er sambæri-
leg við stórmarkaði í Reykjavík þar
sem verðið er hæst 369 kr. Verð-
munurinn er í þessu tilfelli tæp
11%. Þetta eru allt aörar tölur en
koma fram hjá Samkeppnisstofn-
Kaupa kvóta
Þ. 6. apríl sl. bætir Kristján um
betur og fullyrðir að eggjaverð sé
mun hærra hér en í nágrannalönd-
unum vegna þess að eggjabændur
kaupi kvóta. Ég trúi því ekki að
hann viti ekki að þessi munur á sér
allt aðrar skýringar. Ég skora á
hann að kanna verðmyndun eggja
og smásöluálagningu því ekki
skortir hann áhuga á efninu og er
það vel. Hann veröur hins vegar
að aðgæta allar hliðar málsins.
Engir hafa meiri áhuga á því að
lækka eggjaverð en bændur. En
það verður ekki gert með gífuryrð-
um í fjölmiðlum heldur með mál-
efnalegri athugun á rekstrarkostn-
aði og hvemig megi lækka hann.
Þar er Kristján eflaust góður liðs-
maður.
Hérlendis er opinber verðlagning
á eggjum. Það grundvallarverð sem
Tafla 1 Þróun smásöluverðs eggja miðað við neysluvöruvisitölu i nóvember hvert ár 1989 = 100. Heimild: Hagstofa íslands.
Smásöluverð eggja í Rvík og nágrenni. Framreiknað smásöluverð eggja 1989 = 100 Raunverðs- lækkun %
1989 407,00 kr. 407,00 kr. 100,00 _
1990 388,36 kr. 447,17 kr. 86,85 13,15
1991 365,83 kr. 479,28 kr. 76,33 23,67
1992 344,87 kr. 487,63 kr. 70,72 29,28
1993 342,69 kr. 520,06 kr. 65,89 34,11
1994 365,40 kr. 519,17 kr. 70,38 29,62
Tafla 2
Þróun heildsöluverðs eggja 1989-1994 I nóvember, miðað við
þróun neysluvísitölu 1989 = 100, heimild: Árbók landbúnaðarins.
Heildsöluverð Framreiknað 1989 = 100 Raun-
á verðlagi heildsöluverð verðs-
hvers árs lækkun %
1989 275,70 kr. 275,70 kr. 100,00 0,00
1990 267,00 kr. 302,91 kr. 88,14 11,86
1991 271,00 kr. 324,66 kr. 83,47 16,53
1992 271,00 kr. 330,32 kr. 82,04 17,96
1993 283,00 kr. 352,29 kr. 80,33 19,67
1994 293,00 kr. 351,68kr. 83,31 16,69
Eigi skal hjóla
Fólk fær borgað fyrir ýmislegt
nú til dags. Eitt af því er að hafa
vit fyrir öðrum. Sumir rembast við
að réyna að fá fólk ofan af því að
drekka og reykja og er það harla
gott. Ekki síst ef það bæri einhvern
árangur. Einnig hefur fólk eytt
miklum tíma í að kenna mönnum
ráð til að forðast að fá eyðni. í mínu
ungdæmi var hættulegast að
gleypa tyggigúmmí. Það límdi sam-
an í manni garnirnar. Svo var
óhollt aö velta sér niður brekku.
Lífsháski
Einn morgun var mér sagt á einni
útvarpsstöðinni að í slæmri færð
ætti ég að skilja hjólið mitt eftir
heima. Hvemig á ég þá að komast
í vinnuna? hugsaði ég, og hefði
þótt gott að fá ráð við því. En það
fylgdi ekki söguni.
Ég get ekki tekið strætisvagn af
því að þeir ganga bara þangað sem
þeim sýnist. Það skiptir þá engu
máli hvert ég þarf að fara.
Ekki gat ég tekið lest. Þær eru
ekki til á íslandi. Ekki heldur spor-
vagnar. Og ég hafði ekki bíl til
umráða.
KjaHariim
Benedikt Axelsson
kennari
Reiðhjólið er mitt farartæki og
ég hjóla á því um allar trissur í
hvernig færð sem er og lendi oft í
bráðum lífsháska. En það er ekki
vegna færðarinnar því að ég fer
afar varlega. En það virðast furðu
margir vera þeirrar skoðunar að
þeir eigi heiminn eftir að hafa
bundið við sig tveggja milljóna
króna bíl, ekki síst vegna þess að á
slíku tryllitæki er hægt að flýta sér
alveg ógurlega hratt.
Réttur
Oft er talað um rétt fólks í um-
ferðinni. Fólk heldur að það eigi
réttinn og megi hegða sér eins og
svín samkvæmt umferðarlögun-
um. Þetta verðum við sem hjólum
oft varir við. Það er nefnilega und-
antekning ef fólk sýnir okkur til-
litssemi.
Menn bmna fram úr okkur á
bílskijóðunum, svo nálægt okkur
að ekki munar nema hársbreidd
að þeir sendi okkur rakleiðis inn í
eilifðina. Svo rífst fólk og skamm-
ast og segir að við séum fyrir því.
Það vill sem sagt losna við okkur
af götunum svo að það geti spólað
og djöflast á nætursöltuðu malbik-
inu í friði á æðisgengnu kapphlaupi
um að reyna að koma á réttum tíma
í vinnuna hvað sem þaö kostar.
Spóla má það mín vegna til eiflíð-
arnóns.
Ég hjóla.
Benedikt Axelsson
En það virðast furðu margir vera þeirr-
ar skoðunar að þeir eigi heiminn eftir
að hafa bundið við sig tveggja milljóna
króna bíl, ekki síst vegna þess að á slíku
tryllitæki er hægt að flýta sér alveg
ógurlega hratt.
meoog
ámóti
Áaðeinkavæða
Landsbankann?
Skynsamlegt
til lengri tíma
„Ég tel að
einkavíeöing i
þeim skiln-
ingi að brevta
oignarhald-
: inu á Lands-
bankanum
gæti verið
skynsamlegt
til lengri tíma
litið. En ég tel Áml M. Mathiesen þlng-
einkavæð- ma4ur-
ingu ekki færa þar sem kaupandi
myndi ekki fást að bankanum í
dag. Bankinn á við mjög erfiða
íjárhagslega stöðu að etja sem
myndi koma í veg fyrir einka-
væðingu, jafnvel þótt menn vildu
gjaman gera það.
Ég tel skynsamlegra að breyta
Landsbankanum í hlutafélag út
frá þeim grundvelli að allir bank-
ar staríi á sama lagagrundvelli.
Þetta yrði eðlilegra og betra fyrir
alla aðila þannig að ekki sé verið
að ala á grunsemdum um aö
•bönkunum sé mismunað. Það
verða að gilda sömu reglur um
fyrirtæki sem standa í sam-
keppni. Ríkið má ekki meðvitað
vera aö hygla sínu fyrirtæki á
kostnað annarra í sömu grein.
Hlutafélagsformið myndi hæta
samkeppni á peningamarkaðn-
um. Samkeppnin yrði virkari og
raunverulegri. Þaö yrði öllum til
hagsbóta, sér í lagi neytendum.
Það yrði seinni tíma mál að
breyta eignarhaldinu á Lands-
bankanum og þegar menn sjá að
einhver vill kaupa hann.“
Þjóðiná
bankann
„Það eru
einkum þrjú
röksemmæla
gegn einka-
væðingu
Landsbank-
ans. í fyrsta
lagi eru ekki
til nægjan-
lega miklir
peningar í
landinu til að ma4ur-
byggja upp atvinnulifið og til að
eyða í fjárfestingu. Það er skyn-
samlegra að nota peningana
þannig heldur en að fara að teppa
milljarða króna i því að skipta
um eigendur á Landsbankanum.
Þjóðin á Landsbankann.
í öðru lagi óttast ég að færi svo
aö bankinn yrði seldur þá fengi
þjóðin aldrei nógu gott verð fyrir
hann. Það eru ekki til kaupendur
i landinu sem eru með nægjan-
lega mikið af fjármunum til þess
að um raunverulega sölu allra
þessara eigna væri að ræða. Ég
óttast að ef núverandi ríkisstjórn
heldur áfram þá verður bankinn
ekki seldur heldur gefinn.
í þriðja lagi er þá spurning:
Hverjir myndu kaupa bankann
eöa þykjast kaupa eða fá hann
gefins? Það eru auövitað stóru
fyrirtækin sem hafa verið að
hreiðra um sig í öllum rekstri
hérlendis. Ég sé engin rök fyrir
því að þessir aðilar eignuðust
banka, ofan á allt annað.
Loks tel ég að við þyrftum aö
treysta okkar veika efnahagslíf
betur áður en við tækjum svona
ákvarðanir. Þá er ég ekki síst meö
það í huga að ef við setjum bank-
ann á markað þá verðum við að
búa okkur undir það að útlend-
ingar kaupi. Víö erum ekki tilbú-
in til þess eins og sakir standa."