Þjóðviljinn - 14.06.1953, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 14. júní 1953
Thomas Mann var fyrir
skömmu í Róm, að taka á
móti bókmenntaverðlaunum
sem honum voru veitt þar..
ítalski blaðamaðurinn San-
og sú sem einkennir það mest,
er eftir allt saman hann sjálf-
ur, höfundur allra hinna. Við
reynum varla að spyrjast fyrir
um bókmenntalegar fyrirætlan-
. - 1 1 b»i-
evrópska menningu, og þeir eru
hreyknir af því vegn-a'Þess að
þeir þekkja gildi þessarar
menningar. Evrópumenn hafa
hinsvegar hálfgerða fyrirlitn-
landj yðar“. Viðtalið fór fi'am
á þýzku og meðan túlkurinn
þýddi leiðrétti hann sig: „Það
er lesið mikið hjá ykkur nú,
miklu meira en áður“.
Einhver spyr h.ann um álit
hans á skiptingu Þýzkalands
og Mann svarar að hún sé til
mikils skaða og hann óski þess
að takist að sameina landið
sem fyrst.
Sá sem þekkir verlc Thom-
asar Manns kemst ekki hjá þv:
.aði „kommúnisma Thomasar
Manns“. Hann svaraði því til
að honum mundi ekki vera erf-
itt að sýna að hann h'efði aldrel
verið kommúnisti, en hann
kærði si.g ekki um spurningar
sem væri aðeins ætlað að vera
'gildrur. Það hefði mátt sýná
þessum blaðamanni annan
kafla úr fyrrnefndu bréfi Thom
asar Manns þar sem hann tal-
:ar um mennina sem hann hittij
í þýzka alþýðulýðveldinu.
erio Tuttino skrifaði þessa
grein í því tilefni.
í salarkynnum Excelsior-hó-
tels í Róm voru boðsgestir enn
heldur fáir þégar Thomas Mann
kom inn. Hann gekk hratt, smá-
stígur, beinn í baki, ekki sér-
lega hávaxinn, en framkoma
hans vekur strax virðingu. Eng-
inn hafði tóm til að hugsa um
að hann er orðinn sjötíu og
átta ára. Thomas Mann hafði
komið inn eins og hver annar
boðsgestur, umhugað um að
vekja ekki athygli. Hann var
reyndar kominn inn í miðjan
salinn án þess að margir veittu
honum athygli. Við skoðuðum
af djúpri aðdáun hið bjarta
einbeitta andlit, hvasst augna-
ráðið sem stundum verður
næstum hörkulegt: við vorum
í nálægð mesta rithöfundar hins
borgaralega heims. Hann hef-
ur lýst uppgangi borgarastétt-
arinnar, hápunkti og endalok-
um, og persóna hans sjálfs er
ímynd stéttarinnar.
Við færum okkur nær, dá-
lítið hikandi, fullir þeirrar virð-
ángar sem aðeips hinir sterk-
ustu einstaklingar vekja með
manni. Thomas Mann veitir
öllum skjót og vingjamleg
svör; hann lýsir gleði sinni að
vera kominn aftur til Rómar
í fyrsta skipti í langan tíma,
og finna sig umluktan samúð
og virðingu ítalskra mennta-
manna. Okkur verður fljótt
ljóst að við hittum ekki einkum
höfund Töfrafjallsins og Dokt-
ors Faustus — þó hann sé að
vísu hér líka — heldur mann
okkar tíma, sem hefur lifað
harmleik hans og þjáðst af
völdum hans — og hefur sem
húmanisti leyst vandamál dags-
ins í nánu og djúpstæðu sam-
bandi við þennan heim. Öllum
verður ljóst að raunverulegasta
persóna verks Thomasar Manns,
ir hans, heldur miklu frekar
um starf hans í dag og á
morgun, því við vitum að hann
er næmastur allra á það sem
varðar hjörtu mannanna í dag.
Mönnum er kunnugt að
Thomas Mann, útlægur úr
Þýzkaland Hitlers, leitaði hæl-
is í Bandaríkjunum og varð
bandarískur borgari árið 1944.
En nú er hann kominn aftur
til Evrópu og hefur setzt að í
Sviss. Mar.gir líta á það sem
útlegð, sem hann hefur sjálfur
valið úr fósturlandí sínu. Blaða-
mennirnir hlífa honum ekki í
dag. Við spurðum hann:
— Ætlið þér að fara a'ftur
til Bandaríkjanna?
— Hvers vegna skyldi ég
ekki fara þangað í ferðalag
fyrr eða seinna? Ég hef unnið
í Bandaríkjunum löng ár. En
ég er fæddur í Evrópu og mig
langar til að enda líf mitt í
Evrópu.
Og kona hans bætir við:
— Enginn gæti hindrað okk-
ur .að snúa aftur til Banda-
ríkj.anna ef við viljum. En við
viljum heldur dveljast hér nú.
Einhverjir munu minnast
.málsgreinar úr bók hans Rom-
an eines Romans, þar sem hann
segir, eftir að hafa lýst hinni
hátíðlegu athöfn er fjölskylda
hans tók við borgararéttindum:
„Þannig erum við orðin
bandarískir borgarar, og við
erum fegin að við urðum það
undir stjórn Roosevelts, í Ame-
ríku Roosevelts (en það er rétt-
ara að tala ekki mikið um
það)“.
í þetta skipti herðum við upp
hugann og spyrjum hinn fræga
rithöfund um skoðun hans á
menningarsambandi Ameríku
og Evrópu.
— í Ameríku eru margir
menn sem hafa tileinkað sér
ingu. á amerísku menningar-
ástandi. Ég álít að Evrópu-
menn megi ekki láta undan
hinum .ameriska tækni-isma,
því iað hrein tækni nálgast
villimennsku; villimenn geta
tileinkað sér tæknina en ekki
menninguna.
Við hlið okkar stóð Novikov,
fréttaritari Tass í Róm. Þegar
hann tók í hönd hans sagði
hann: ,,Ég hef aldrei komið til
Rússlands og mér þykir það
mjög leitt“. Novikov segir hon-
um iað margar bóka hans hafi
verið þýddar í Sovétríkjunum
og Thomas Mann svarar: „Ég
veit að það er mikið lesið í
að minnast bréfs hans frá 1949
til þýzks prófessors sem hafði
vítt harðlega samúð hans með
þýzka alþýðulýðveldinu. Þar
stóðu meðal annars þessi orð:
„Þér talið mikið um póli-
tískan .rétt fólksins og freisi í
Vestur-Þýzkalandi. Þar með
virðist þér afneita því sem þér
hafið sjálfur sagt um misnotk-
un þeirra réttinda. Sú misnotk-
un er í sannleika svívirðileg.
Alþýðuríkið, jafnvel þó þar sé
Mræði, hefur þann kost að það
er hið svívirðilega og skaðlega
sem þar er dæmt til þagnar".
Sama kvöld bað einhver hann
.að afneita því sem hann kall-
„Ég minnist manna seml
vinna átján stundir á sólarhring
og fórna öllu til að ger.a að
raunveruleika það sem Þeirf
álíta sannleikann og til þess að
skapa þjóðfélagshætti seml
munu, ,að því er Þeir segja,
gera stríð og villimennsku
óhugsanlegt. Sem mannleg verai
getur maður ekki verið and-'
stæður slíkri viðleitni. Það
verður að forðast að stefna!
gegn þessu stjórnarfari, í nafnii
haturs sem ekki styðst við
neina reynslu, fræðikenninga
-sem oft hafa reynzt vera!
aðeins skálkaskjól of persónu-1
legra hagsmuna".
SKÁK
Ritstjóri: GuSmundur Arnlaugsson
Gligoric sigrezr Nufdori
Nú er annað einvígi þeirra Naj-
dorfs og Reshevskys senniloga
hafið suður í Buenos Aires. Það
á að standa 18 skákir, 3000 dollar-
ar eru lagðir undir og eiga að
skiptast í hlutfallinu 3:2 milli
þess sem sigrar og hins sem
tapar. Fáir munu spá Najdorf
sigri eftir þá útreið er hann fekk
í fyrra sinnið, enda benti skák
þeirra í Helsinki í fyrrasumar til
þess að einhverjar feyrur væru í
sjálfstrausti Najdorfs þegar Res-
hevsky er annars vegar. Najdorf
tefldi ágæta vel í Helsinki og
hlaut flesta vinninga allra fyrsta
borðs manna, en gegn Reshevsky
tefldi hann eins og hugfangjnn
og lét ræna frá sér drottningu
snemma í taflinu.
Najdorf tókst heldur ekki að
hreppa fyrstu verðlaun á síðasta
mótinu í Mar del Plata, því 16.
í röðinni. Þar varð Júgóslafinn
Gligoric efstur eins og áður hefur
verið sagt frá hér í dálkunum.
Þetta er í annað sinn að Gligoric
vinnur sigur í Mar del Plata,
hann vann 14 skákir, gerði 4 jafn-
tefli og tapaði einni. Najdorf vann
11, gerði 7 jafntefli og tapaði
einni — fyrir Gligoric. Fer sú
skák hér á eftir
Najdorf — Gljgoric
d2—d4
c2—c4
Rbl—c3
e2—e4
Rgl—f3
6 Bfl—e2
7 0—0
8 d4—d5
9 Rf3—el
10 Rel—d3
11 f2—f3
12 Bcl—d2
13 to2—b4
14 c4—c5
16 Hal—cl
17 c5xd6
18 a2—a4
19 a4—a5
20 h2—h3
21 Rc3—b5
22 f3xg4
23 h3xg4
24 Rb5—a3
25 Ra3—c4
26 Rc4—b6
27 Bd2xcl
Rg8—f6
g7—g6
Bf8—g7
d7—d6
0—0
e7—e5
Rb8—c6
Rc6—e7
Rf6—d7
f7—f5
f5—f4
Rd7—f6
g6—g5
h7—h5
Línurnar eru hreinar: sókn á
drottningarvæng gegn atlögu á
kóng. Hvort má sin meir?
15 Rd3—f2 Re7—g6
Hf8—f7
c7xd6
Bg7—f8
Hf7—g7
Rg6—h8
Þunglamalegir eru liðsflutning-
arnir!
g5—g4
h5xg4
a7—a6
Bc8—d7
Ha8—c8
Hc8xcl
Bd7—e8
Biskupar svarts verja drottn-
ingarvænginn vel og nú fer að
líða að því að skriður komist á
atlöguna á hvíta kónginn. Ridd-
arinn á b6 grípur í tómt, en
peðið á f4 er jafnoki g-peðanna
og riflega það. Svartur stendur
betur.
28 Bcl—a3 Rh8—f7
29 Ddl—c2 Rt7—-h6
30 g4—g5 Hg7xg5
31 Hfl—cl Hg5—g3
32 Ba3—b2 Rf6—g4
33 Rf2xg4 Rh6xg4
34 Be2xg4 Hg3xg4
35 Dc2—f2 -----
Nú er ljóst hvert stefnir,, hvítur
verður að snúast tjl varnar,
hann hefur ekki tma til að nýta
c-línuna.
35 ---- Be8-—g6
36 Hcl—c4 Dd8—e7
37 Bcl—b2 De7—h7
38 Df2—e2 Hg4—h4
39 Kgl—f2 f4—-f3!
40 De2—e3 Hh4—f4
41 g2xf3 Dh7—h2f
42 Kf2 —el Dh2—hlt
43 Kel—e2 Bg6—h5
44 Ke2—d2 Hf4xf3
45 De3—g5f Bf8—g7
46 Kd2—c2 Hf3—f2t
47 Bc3—d2 Dhl—dlf
48 Kc2—c3 Ddl—alt
og hvítur gafst upp. (49 Kc2
Bdlt 50 Kd3 Be2f 51 Ke3 Hf3t,
og mát i næsta leik.)
„HELGAFELL ER KOMIÐ!“
heitir greitt eftir Svipal, og er
hún á þessa leið: „Þegar tíma
ritið Helgafell hætti að koma
út 1946, þótti mér sem þetta
rit, og áreiðanlega fleiri áskrif
endiun, ævi þess verða styttri
en við hefðum kosið. Og svo
var ég svartsýnn, að ég gerí-i
ekki ráð fyrir því, áð það
mundi rísa aftur upp á þess-
ari jörð. — Eg varð undrandi,
þegar ég heyrði það í útvarp-
inu og las það í blöðunum, að
nýtt hefti af Helgafelli væri
komið út. Eg lét það því
ekki bíða að ltaupa heftið og
lesa. Og varð ég þar ekki fyr-
ir neinum vcnbrigðum. í sam-
bandi við það vil ég sérstak-
lega nefna grein eftir Björn
Th. Björnsson listfr., er
heitir Afmæliskveðja til Ás-
mundar Sveinssonar, mynd-
höggvara. Eg tel hana mikinn
feng öllum þeim, sem hafa á-
huga og smekk fyrir sannri
og m’killi list. 'Eg hef iesið
Tímaritinu ,,Helgaíelli'' ía
oí mikilli álagningu hjá
töluvert um slíkt efni, bæði
á íslenzku og erlendum mál-
um, en þessa grein tel ég
mjög aðgengilega fyrir al-
þýðu og einhverja þá snjöll-
ustu, sem ég hef lesið um
skylt efni. Einnig er í tíeft-
inu snjall og athyglisverður
ritdómur um Gerplu Laxness,
merktur „Crassus", og fleira
læsilegt. Verði framhaldið eft-
ir þessu hefti, megum við á-
skrifendur vel við una. Eg vil
geta þess, að grein þessi á
ekki að verða neinn ritdómur
um Helgafell, heldur hugleið-
ingar leikmanns í gleði sinni
yf;r því, r.ð hafa fundið það
gnað — Kvörtun undan
Kaupfélagi Kópavogs.
aftur, sem var týnt. — Og
sérstaklega er hún skrifuö til
þess að beina ósk tj] útgef-
enda Helgafells, að þeir sjái
svo um, ef kostur er, að fram-
hald komj á greinum þeim,
sem byrjað var á í síðasta
'hefti 4. árg., er heita „Fyrstu
íslenzku tímaritin" eftir Hall-
dór Hermannsson, og „Alþing
isumræður um aðbúnað lista-
mamia“ éftir Gils Gúðmunds-
son.“ — Svipall.
KÓPAVOGSBtJI skrifar: —
„Kaupfélag Kópavogs nefnist
verzlun sem hóf hér starfsemi
fyrir nokkru. Verzlun þessi
hefur þegar getið sér orð fyr-
ir okurstarfsemi, og er illt
til þess að vita um verzlun
sem ber kaupféiagsnafn. Eg
skal nefna dæmi. I þessari búð
kostar litill pakki af Lux —
100 grömm — kr. 5,40, og
aðrar pakkastærðir fást, ekki.
I nokkrum verzlunum í Reykja
vík, þar sem ég hef fram-
kvæmt athugun, kosta hclm-
ingi stærri pakkar -— 200 gr.
— ekki nema kr. 5.00—5.25.
Kaupfélag Kópavogs selur
þannig þessa vöru meira en
iielmingi dýrari en tíðkast í
Reykjavík. — Eg hef einnig
leitað uppi þessa mkmi pakka
í Reykjavík og þar kostuðu
þeir frá kr. 2,90 til 3 50 þar
sem ég fann þá. Okrið er ó-
breytt hvernig sem á þáð er
litið. Eg hef talað við verð-
gæzlustjóra, en hann segist
ekkert vald hafa til þess að
skipta sér af álagningu, þann-
ig að við neytendur erum al-
veg varnarlausir. Eg skal
geta þess að hægt er að nefna
fleiri dæmj hliðstæ'ð frá þess-
ari verzlun, og er óskemmti-
legt til þess að vita að kaup-
félag skuli ganga á undan
með slíka starfsemi." —
Kópavogsbúi.
SPURNING dagsins. — Á-
sókn herliðsins að vissum
veitingast.öðum í Reykjavík
er kunnari en frá þurfi að
segja, og hafa „hinir inn-
fæddu“ orðið a'ð víkja fyrir
þeim úr sessi, nauðugir vilj-
ugir. Stundum er svo yfirfullt
af þessum ófögnuOi um mat-
artíma, að ófært er að fá
borð, jafnvel fyrir fastagesti.
En skyldi það vera satt, sem.
heyrzt hefur, að jafnvel rót-
grónum íha’dsmönnum, kröt-
um og öðrum landssöluaðdá-
endum sé farin að ofbjóða svo
ágengni hersins, að‘ þeir séu
farnir að flýja Hressingarskál
ann og aðra þá staði, sem
herinn sækir mest?!