Þjóðviljinn - 24.07.1953, Blaðsíða 6

£)' — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 24. julí 1953
þJÓOVIUINN
Otgefandl: SatDSlningarflokkur alþýCu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Siguröur Guðmundsson.
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Biaðamenn: Asmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guö-
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjórl: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, aígreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg.
1». — Síml 7500 (3 línur).
Aakriftarverð kr. 20 á mánuði i Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljane h.f.
----- ■*
Tilgangi Marshallhjálparinnar náð, segir Tíminn
ísland ofurselt bandarískum her — efna-
hagslíf þess fjötrað — stóriðjunni rænt
handa bandarískum leppum
Islenzk menning í égöngum
Þaö þótti lygilegt hér á árunum, er haft var eftir
Halldóri Kiljan Laxness, að í sumum allstórum borgum
'Ameríku væri aðeins ein bókabuð, en sumstaöar mætti
fá bækur í apotekum!
Nýlega var birt hér í blaöinu rannsókn bandarísku
'Gallup-stofnunarinnar á bókabúöum þar í landi .Kom í
Ijós, aö 1450 bókavsrzlanir eru í Bandaríkjunum eða um
það bil ein bókaverzlu á hverja 100 þúsund íbúa. Þaö
samsvai'ar bví að á íslandii væri ein bókabúö í Reykja-
vík og hálf á Akureyr/!
Okkur þykir þetta hlægilegt í dag og við lítum meö
fyrirlitningu á þann andlega vanþroska, sem þetta ber
vott um hjá ríkri þjóð, sem jafnvel er aö streitast við
að gera kröfu til áö vera ein forystuþjóö heims.
En við skulum gæta aö okkur, íslendingar, þótt við
höfum enn alia ástæöu, til þess aö líta með stolti niður
á svona ómenningu. Viö skulum minnast varnaöaroröa
Þorsteins Erlingssonar, er hann varar viö því hvaö um
menn veröa, er þeir bætta að berjast fyrir lífshugsjón
sinni:
.,Þú minnkar bráðtun sjálfur, — og þá er allt við hæfi“.
Hvert stefnir í dag um íslenzka bókmenningu og aöra
menningu vora?
Bókaútgáfa fer minnkandi, og einkum þó útgáfa góöra
bóka. í þjóöfélagi þar sem farið er að miða allt meir og
meir við peningagildi en ekki menningar- og mann-
gildi, er sú hætta sívaxandi aö gróöafíknin ein ráöi um
bókaútgáfu. Reynslan hefur orðið sú í Bandaríkjunum
að útgáia lélegustu ,,hasar“-blaða og klámrita hefur fariö
rr.est í vöxt á sama tíma sem bcztu rithöfundar Banda-
ríkjanna fá ekki bækur sínar útgefnar sakir brjálæöis
þess, er fasistarnir nú útbreiða þar.
Það er nauösynlegt aö geröar séu tafarlaust ráöstaf-
anir til þess að hér sé snúið viö. Það verður áð búa þann-
ig að íslenzkri menningarbókaútgáfu aö hægt sé aö
rétta hlut hennar og láta þjóö vora skipa þann sess
meðal menningarþjóöa, sem hún hefur löngum skipaö.
En hvað er þaö, sem skapar þessa hættu?
Þaö, sem ógnar nú íslenzkri menningu, eru bin skað-
skemmandi ábrif amerísku ómenningarinnar.
Amerísku kvikmyndirnar eru hættulegasta og versta
fyrirbrigðið, hvaö þetta snertir. Kvikmyndirnar hafa í
þióðlífinu álíka mikil áhrif og barnaskólarnir 1 því aö
rrjóta fólkiö. Og amerísku kvikmyndirnar eru svo til
skammar léiegar. að þaö er viðburður, ef góö kvikmynd
fcemur þaöan. Nú er svo komið aö viö íslendingar, bók-
menntaþjóöin framar öllum öörum, fréttum rétt á skot-
spónum af beztu kvikmyndum Evrópu, en sjáum margar
þeirra aldrei.
Það er Háskóla íslands til skammar að kvikmyndahús
hans, Tjarnarbíó, skuli sýna lélegar amerískar myndir.
Það kvikmyndahús ætti að setja stolt sitt í að ná fyrst
©g fremst góðum kvikmyndum og sýna þær. Þeir menn,
sem hér bera ábyrgð á ættu aö muna aö það er ekki nóg
að festa á nafnspjöld, ef menn fara til Bandaríkjanna,
„President of the Board of Directors of the University
€inema“ (hváð útleggst: forseti stjórnarnefndar háskóla-
kvikmyndahússins), það þarf líka aö þora aö berjast
gegn amerí.skum ómenningaráhrifum, jafnvel þó þaö
kosti það, áö ameríska sendiráöiö kalli menn fyrir og
S]>yrj i af hverju ekki séu sýndar fleiri amerískar kvik-
rrvndir.
Léleg amerísk tímarit fylla glugga íslenzkra bókabúöa.
Reyfararusliö breiöir mei’r og meir úr sér.
Sú starfsemi, sem verj'ð er að reka und.r amerískum
áhrifum á ísland/, er að minnka þjóð vora andlega og
grafa undan menningu hennar. Niöurrifsstarfsemi amer-
ískrar ómenningar á íslandi er hættulegri þjóðarmenn-
ingu vorri en allt andlegt volæði 17. og 18. aldar var, —
því tæki spillingarinnar hjá amerísku auöjöfrunum eru
fullkomin og eyöileggingarstarfiö stutt af valdhöfum
landsins og hemámsflokkúm þeirra.
ÞaÖ þarf að hefjast handa til varnar af méiri krafti en
þegar er gert, ef íslenzk menning á ekki að bíða óbætan-
legt tjón.
Tíminu, málgagn þeirra rík-
isstjórna, sem undanfarin ár
hafa byggt stjóm landsins á
betlistefnu og ölmusupólitík,
hugleiðir í gær þær fregnir,
aA- Bandaríkjastjórn muni nú
hætta „gjafastarfsemi". —
„Helzti rökstuðningurinn fyrir
iþessu er s'á, að takmarkinu
með Marsjallhjálpinni hafi ver
ið náð, þar sem efnahagur
Vestur-Evrópuþjóðanna hafi
hatnað, og að langvinn gjafa-
starfsemi sé ekki til bóta“.
Þá vita lesendur Tímans það!
★
Og þetta málgagn banda-
sísku betlistefnunnar heldur
áfram: „Þótt segja megi, að
Marsjallhjálpin hafi á vissan
hátt verið í þágu Bandaríkj-
anna, verður ekki á móti því
mælt, að hún lýsti stórliug
og víðsýni, sem er til sóma
fyrir Bandarikjamenn“.
Þó þetta síðasta Iof megi
skilja á fle:ri veg en eúm, er
hér enn sunginn sami söng-
urinn og Bjarni Benediktsson
og Bjöm Ólafsson kyrja við
ihátíðleg tækifæri.
íslenzkum bændum ætlar
Tíminn enn að trúa þeim
söng, að Bandaríkjaauðvald-
ið hafi tekið upp Marsjall-
stefnuna af göfuglyndi og
vorkunnsemi við aðrar þjóðir.
Nokkuð mun þó reynt á trú-
gir.ni lesenda Timans með
þeim boðskap, bæði er það
að þeir vita það flestir, ef
ekki allir, að milliríkjavið-
skipti auðvaldsrikja eiga lit-
ið skylt við „göfuglyndi" og
„fórnfýsi“. Og svo er hitt,
að bandarískir stjómmála-
menn liafa alls ekki far ð
dult með raunverulegan til-
gang Bandaríkjastjómar méð
Marsjallhj'álpin.ni svonefndu.
Sumt af því getur hafa kom-
izt til eyrna lesenda Tímans,
og er þá hætt við að þeim
þyki tekið furðu hóflega til
orða er blaðið segir að „segja
megi, að Marsliallhjálp'n hafi
á vissan hátt verið í 'þágu
Bandarikjanna"!
★
Hins vegar er þa'ð rétt hjá
Tímanum og hinum ‘banda-
rísku húsbændum hans, að
tilganginum með Marsjall-
ihjálpinni er náð.
Hér á íslandi hefur Banda-
ríkjastjór.n náð þeim tilgangi,
sem fólst í ósvífnislcröfu henn-
ar 1945 um þrjá staði á ís-
landi fyrir bandarískar her-
stöðvar til 99 ára — og miklu
meira. Hún hefur fengið
samjtiing, sem iheimilar henni
afnot af öllu íslandi handa
her sínum — á friðartímum
jafnt og í ófriði. Hún hefur
með mútum sínum — m.a.
Marsjall„gjöfunum“ alræmdu
keypt sér fylgi stjómmála-
flokka á Islandi, sem hafa
misnotáð vald sitt til að of-
urselja landið bandarískum
her. Og einmitt þetta var
an.nar aðaltilgangur Banda-
ríkjastjórnar með Marsjall-
hjálpinni. I sem flestum lönd-
um skyldi stjórnmálamönnum
og heilum stjómmálaflokkum
mútað, svo þeir ofurseldu ætt-
lönd sín bandarískum her.
★
Hinn aðaltilgangur Marsjall-
stefnunnar var að þrengja
amerísku auðmagni og áhrif-
um inn í efnahagslíf annarra
landa, til að tryggja jþví arð-
ránsaðstöðu yfir helzt öllum
þeim hluta heims sem enn
býr við auðvaldsskipulag.
Það hefur hvað eftir anna'ð
verið sýnt fram á það hér í
blaðinu hve djúptæk og við-
tæk bandarísk áhrif eru nú
iþegar orðin í efnahagslífi Is-
lands og atvinnulifi, vegna
þess að islenzku stjómmála-
flokkarnir, Sjálfstæðisflokkur-
inn, Framsókn og Alþýðu-
flokkurínn lög'ðu sig flata
undir bandarísku yfirráðin,
tóku með þökkum v!ð mútun-
um og drógu lokur frá hurð-
um.
★
En hefur ekki þessi göfuga
Marsjallhjálp „gefið“ íslend-
ingtmi risafyrirtæki, spyrja
þeir í kór, Eysteinn, Bjarni
Ben. og Bjöm Ölafsson. Hvað
með áburðarverksmiðjuna?
Til áburðarverksmiðjunnar
fer beint og óbe’nt um helm-
ingur allrar Marsjall-„gjaf-
anna“. Það er því ómaksins
vert, að gefnu tilefni frá
Timanum, að rifja upp stað-
reyndirnar um gang þess
máls. Það verður tæpast gert
i styttra máli en með orðum
Einars Olgeirssonar, úr
gagnmerkri grein um Mar-
sjali„hjálpina“, er b'rt var í
Rétt.i, 1. hefti þessa árs:
„Við skulum rifja upp nokkur
atriði i sambandi við sögu áburð-
arverksmiðjumiar, sem ég rakti
nokkuð í þingræðu um ]>ai mál
sl. vetur, — einkum l>á með tillití
til þess að sýna fram á sérstak-
an áluiga amerískra manna á
þvi máli.
1. Við samþykkt núgitdandi
laga um áburðarverksmiðju, sem
upphaflega voru lögð fam af
ríkisstjóm'nui í þeirri mynd að
hún væri ríkiseign, leggur Björn
Ólafsson, einn handgengnasti
maður ameríska auðvaldsins. til
á síðasta stigi máls-'ns að verk-
smiíían skuli „rekin sem hluta-
félag“, ef hægt sé að fá einka-
aðila til að leggja fram 4 mi lj.
kr. í hlutafé af 10 millj. hlutafé
a'ls og skuli þá ríkið eiga 6 millj.
Þetta fæst samþ.vkkt á síðustu
dögum þingsins gegn atkvæðum
Sósíalistaflokksins.
2. Á næsta þingi 'ýsa ráðlierr-
ar Framsóknar því yfir. vegna
ádeilna okkar sósíalista á það
óreiðuástand, sem lögin iira á-
burðarverksmiðjuna komust í við
þessa breytingu. að hlutafélag'3
sé eiganídi verksmiðjtinnar. Við
sósíalistar mótmæltum þessu
harðlega. Ábiu-ðarverksm'ðjan
mun kosta upp undir 125 millj.
kr. (minnst 104) og ef hlutafé-
lag með 10 millj. kr. h utafé á
að eiga hana, þá sér hver maður
hvílíka eign er verið að gefa
liluthöfunum: Ríkið útvegar allt
fé ai Iáni og 6 milj. kr. í hluta-
fé, en cinkaaðilar aðcins 4 miilj.
kr. hlutafé.
3. Þegar rætt er um að byggja
áburðarverksmiðjuna suður á
Hvaleyri, koma liðsforingjar úr
ameríska liernum t'l að skoða
staðinn. Undarlegur áhugi amev-
ísks liervalds fyrir fsl. landbún-
aði.
4. Þegar sótt er um leyfi til
Wasliington fæst strax leyfi til
þess að byggja áburðarverk-
smiðju, en samtím's er neitað um
sementsverksmiðju, fyrst um
sinn að minnsta kosti.
5. Þegar farið er að undirbúa
byggingu, kemur í ljós að cins og
íramleiðs'an er hugsuð er liún
það skyldasta sprengiefni, sem
áburðarframleiðsla getur ver'ð.
Eftir harðar hJaðadeiIur, einkum
frá Þjóðviljanum, fæst staður
ákveðinn með tilliti til þessarar
spreng'hættu, og áburðarverk-
smiðjustjórnin lofar að framleiða
fleiri tegundir.
6. Þegar farið er að vinna við
byggingu áburðarverksni'ðjiinnar
kemur upp gruniur um að amer-
ískt eftirlit sé haft bak v'.ð
tjöldin með ráðningu verka-
manna til þess a~ hafa áhrif á
stjómmálaskoðanir þeirra.
7. Sú stofnun, sem ameríska
auðvaldið noíar einkum til yfir-
ráða yfir efnahagsmálum ís-
lands, Alþjóðabarikinn, sendir
mann til íslands. Sá maður útbýr
frumvarp um Framkvæmda-
banka, sem ameríska auðvaldið
fyrirskipar ríkisstjóminni að
samþykkja. í því frumvarpi er
ákveðið að ríkið skuli afhenda
Framkvæmdabankanum öll hluta
hréf sín í áburíarverksmiðjuna,
að upphæð 6 millj. kr.
8. Benjamin Eiríksson, formað-
ur bankamálanefndav, nú orðinn
bankastjóri Framkvæmdabank-
ans, lýsir því yfb’ v ð fjárhags-
nefnd efri deildar Alþingis að
hann hugsi sér að Framlcvæmda-
hankinn selji lilutabréf þessi
e'nkaaðihim.
9. Með framkvæmd á þessari
fyrirætlun væri áburðarverk-
smiðian komin öll á hendur
einkaað.Vja, sem með því að
kaupa alls hlutabréf á 10 millj.
kr„ e’gnast fyrirtæki, sem kost-
ar yfir 100 millj. kr.
Þnð tókst sakir árvekni Sósíal-
is( ? I >kksitós f-ð hiindra frarn-
kvæmd bessa verks fyrir kosn-
ingar. En þeir menn, sem hér
eru að verk!, ætla sér áreiðan-
lega að „ful'JwMHna verkið“ eftir
kosningar.
Því bað er auðséð að hér er á
ferfmni samsæri innlendra og
erlendra maiina að ná áburðar-
verksmiðjunni úr eign íslenzka
ríksins og í eign nokkurra fs-
lendinga, sem ameríska auðvald-
ið hefur velJxVknun á. Og amer-
ísf.tir auðmenn beita bak við
Framhald á 7. c;5u.