Þjóðviljinn - 02.08.1953, Page 7

Þjóðviljinn - 02.08.1953, Page 7
. .-Junmidasui 2. ágúst 1953 —■- ÞJÓÐVILJINN — MmM&ór Kiljan Vsaxness: „Ríkir og snauöir á. Islandi eiga Þíngvöllu j vfnt, hver sem kann að nytja gxeði staðarins: öll þjóðin fiimur sanilieyrileik sinn alveg sérstalclega á þessum stað af því liann er brennipúnktur sögu vorrar“. Vér heyrum iðulega talað um smáar og stórar þjóð:r, um smáþjóðir og stórþjóðir. Það er siður að virða stónþijóð- ir mikils i ræðu og riti, rétt einsog það i'ggi í hlutarins eðli að stórþjóð beri einhver sérstök virðíng, en um smá- þjóð er jafnan rætt af nokk- urri vorkunn, einsog það væri thálfömurlegt hlutskifti að til- heyra þesskonar söfnuði. Hitt er sjaldgæfara, að heyra menn skilgreina hvað þeir e'gi við þegar þeir gera uppá milli smáþjóðar og stórþjóðar, eða skýra hvað því valdi að ein þjóð er kölluð smá, önnur stór. Þessi greinarmunur, sem virðist of sjálfsagður til þess að menn hirði að útskýra ha.nn, er l>ó bersýnilega reist- ur á talfræðdlegum forsend- um: stór er sú þjóð er stend- ur saman af mörgum einstak- língum, en hin smáþjóð, er samanstendur af fám. Mér virðist sem þetta ó- sjálfráða talfræðilega mat -k þjóðum hafj sama galla og flestar þær skilgreiníngar aðr- ar sem gera mergð eða fyrir- ferð að höfúðkosti hlutar eða aðalatrið?. Eftir sömu reglu mætti kalla mýbit stórþjóð af því flugurnar eru svo margar, en kýr smáþjóð af því þær eru tiltölulega fáar; þeir sem. iegoja eitthvað uppúr slíku talfræðilegu mati, mundu sennilega bæta því v'ð áð kýr ý'erði oft að leggja á flótta undan flugu og af því megi ráða 'ágæti mývargs. Því verður að vísu ekki neitað að mýflugur séu miklu fleiri en kýr. Og það er alveg rétt, mýflugur eru merkilegar, að geta lát'ð jafnstórar skepn- ur og kýr leggja á flótta, og meira að segja blóðgað þær. Þannig er stórþjóð nógu fjöl- menn til að reka fámeanar þjóðir á flótta og bíta þær til tolóðs. Við nánari atliugun hlýtur þó að rísa vafi um stórleik sem sé í því falinn að vera svo mai’gmennur að geta b'tið aðrar þjóðir til tolóðs. Ég skal skjóta því hér inn að þjóðir þær sem Norðurálfa á að þakka mentun sína, forn- grikkjar og gyðíngar, voru fyrir svona 2500 árum, þegar meáníng þeirra stóð sem hæst, ekki mikið fleiri að höfðatölu en vér íslend- íngar enun nú. Þessar austrænu smá.þjóð r hafa með heimspeki, trúarbrögðum og siðfræði, þeim hugsjónum sem þær arfleiddu* Vesturlönd, lagt gruudvöllinn að mestallri mentun hvítra manna, það má segja að siömenníng Vestur- landa búi i skjóli forngrikkja og gyðínga enn þawi dag í dag. Að kalla þessar þjóðir smáar, er ekki alveg laust við að vera broslegt. Víkjum aftur að hinni fyrri skilgreiníngu á . stórþjóð og smáþjóð. Nú mætti segja að dæm'ö sem ég tók af mývargi og nautgripum sé að því leyti villandi sem hér séu bornar saman misjafnlega fyrirferð- armiklar dýrateguudir; en þjóðir, bæði þær sem nefndar eru stórar, og e'ns hinar sem kallast smáar, samanstandi af mönnum sem allir. upp og of- an. séu einhversstaðar milli eins ög tveggja metra á láng- veg'nii. og einhversstaðar milU hundrað ' og tvö liundruð punda að þýngd. Nú skulum við, held ég, sieppa öllu leingdarmáli hér, því ann- ars gætum við freistast til að mæla stórleik þjóða eftir því live lángar þær yrðu ef aUir einstaklíngar þeirra væru bundn'r saman á endununi og síðan mældir í kílómetrum — hverju guð forði. Hitt væri nær veruleikanum, eða. að minsta kosti nær eölisfræð- inni, að meta stórle'k þjóða eftir vikt, þannig að sú væri kölluð mest stórþjóð, er sann- anlega legði sig mest ef allir einstaklíngar hennar væru vi'ktaðir og kroppþúngi þeirra síðan lagður sáman. Með þessari aðferð er næsta auðvelt að sanna að flestar þjóðir séu stórþjóðir í saman- burði við oss ísle.ndínga. Dan- ir eni eftir þessum reikíngi hérumtoil 25 s’nnum meiri stórþjóð en íslendíngar. Og ef viö tökum dæmi af banda- ríkjamönnum, sem eru nálæg- ustu ná.grannar okkar að þr«n leyti sem þeir hafa troðið sér upp á okkur hér í landi ckk- ar, þá hafa þeir samanlagðan kroppþúnga sem er þrásund sinnum meir: en þýngd allra is- lendínga. Þeir eru þannig stórþjóð gagnvart íslendíngum að því leyti sem þeir leggia fram 100.000 kíló í mannfólki á móti hverju hundraði kfóa sem við le.ggjum fram í sama^ Slíkur reginmunur getur sem- sé oröið á smáþjóð og stór- þjóð ef reiknað. er eftir kjöt- magni. Aðeins er sú skiftíng þjóða, sem grnudval'ast á mismimandi k jötmagni ber- sýnilega fundin upp af slátr- urum e£a mönnum sem reka kjötverslun, þótt því verði ekki neitað að stundum virð- ist þetta vera hið eina mat á þjöðum sem flestir meiri háttar stjóriunáiamenn skilji og taki gilt. En ef við tökum nú forngrikkja til samanburð- ar, þá þjóð sem ég sagði áð- an að grundvallað hafi menn- íngu Vesturlanda, og ráði á- samt gyðíngum hugmynda- he'mi vorum enn í dag, ■— hversu þúng er sú þjóð nú ef liún væri viktúð? Ég varpa fram þessari spurníngu en ég skal ekki reyna að svara henni. Nema ég veit að fróðír mena telja forngrikkja ihorfna þjóð og byggi annað fólk Grikkland vorra daga. — Það er hvergi hægt að benda á þá þjóð sem flestar hugmyndir vorar um mentun hafa verið reistar á í tvö þúsund ár, — hún hefur hvorki tölu né vikt. Ég held að tala einstak- línga eða sambjöppuð þýngd þeirra veiti eing'.n svör i:m það hvort þjóðir séu smáar eða stórar. einfaldlega af því að þeir eiginleikar sem skapa þjóð e'ga lítt eða ekki skylt við kroppþúnga eða tölu. Ef eirhver hópur manna á aft- urémóti þá eiginleika sem þjóðerni samanstendur af, þá skiftir það ekki máli hvort sá hópur e'r stór éða. lítill, þútigur eða léttur. Þeir eigin- leikar sem S'ka.pa þjóð cru ekki tækir á rnæli né vog, Það sem öðru framar mynd- ar þjóð er tilfiimíng einstak- línga á e/nliverju tiÞeknu landssvæði um samheyrileik; um að þe:r séu partur af einni heild, limir á einum lík- ania — þrátt fyrir ýmiskonar ars skipar þeim í stéttir og flokka. I þessum samheyrileik er sú tilfinning ríkur þáttur a.ð landið, þetta sérstaka la.nd, lieyri oss öllum t:l að nokkru leyti — jafat sælum og fá- tækum, já, eingu síður þeim rneðal vor sem ekki eiga þumlúng lands. Oss finst vér séum hjartabundnir landinu í toei'd, og jTnsimi stöðum lands'ns alveg séx-staklega, og 'þá er ekki spurt um landgæði eða hitt hver sé þínglýstur eigandi þessara. ti-teknu staða, Tökum til dæmis stað einsog Þíngvfel’i, — rík'r og snauðir á Islandi eiga Þíngvöllu jafnt, hver sem kann að nytja gæði staðarins: ö’l þjóðin fin.nur samheyrileik sinn alveg sér- staklega á þessum stað af því hann er brenn'púnktur sögu vorrar. Hin sterku teingsl vor við ’and og sögu, sem vér fin.num iivað best á s+að einscg Þíngvöllum, þó vér finnum þau revndar líka hver og einn í sínu toygðarlagi, eða jafnvel á fjallvegum, e'ða toara hjá göm’u tóttarbroti, — þessi tekigsl eru þiað sem gera sérstakan hóp manna að’ þjóð, cn ekki höfðatala né önnur fyrirferð. Þá þjóð sem er ekki hjartabundin landi sinu fyrir sÖguna, hana skortir eimi lielsta eiginléik þjóðar, og slik þjóð er jafndauf og lítil- fjörleg þó hún sé talin í miljónum. Vér íslendíngar er_ um jafnvel hjartabundnif Reykjanesi, saga vor í þúsund ár mælir úr hinu svarta hrauni þess. Því miður hafa altaf verið til þjóðir, ef þjóð- ir skyldi kalla, sem virðast ekki eiga höfuðeinkeuni ann- að en laungunina til að troða. sér uppá annað fólk, alstaðar þar sem þær eiga ekki' heimá. Slíkar þjóðir vantar venjulega flesta þá eiginleika sem skapa þjóð, og eru altaf í eðli sínu smáþjóðir einsog mýbitið, hvað sem þær eru fjölmenn- ar. Þessu hv'm’eiða ,,þjóðar“- einkenni hefur sjaldan fylgt mikill vélfarnaður til leingd- ar. Annað atriði, þúngvægt í því að skapa möonum þann samheyrileik sem he’tir þjóð- erni, er túngan. Túnga.n er ein þeirra sameigna sem gerir oss öll að e;nni þjóð, jhver sem aðstöðumunur vor í Iífinu kann að vera að öðru leyt'. Um túnguna. er því líkt farið og flesta aðra þætti er skapa þjóð, að um hana er erfitt að nota lýsíngarorðin stór og' smár. Það er einginn viðhlít- andi mælir til, sem fái sýnt. a.ð íslenska, töluð af rúmlega hundrað þúsúnd manas, sé smærri túnga en t. d. kín- verska, sem töluð er ég veit ekki af hvað mörgum hundr- uðum miljóna. En ef ætti að gefa þjóðum einkunn fyrir þiær gre:nar sem þjóðerni samanstendur af, þá held ég að sú þjóð sem ekki á sér þjóðtúngu hljóti að fá gríðar- legan mínus. Nauðgestir vorir hér á Islandi, bandaríkjamenn, eru að þvi leyti smærri og fá- tækari þjóö en vér, að þeir eiga aungva þjóðtúngu. Þe'r bjargast við mál annarrar þjóðar. Og með því toókmentir eru alveg sérstaklega og um- fram alt bundnar túngu, þá er aðeins í vafasömum skilningi og með hæpnum rétti hægt að um toandarískar bólc- mentir: bókmentir þeirra eru- í raun réttri enskar toókment- ir samdar í Norðurameriku einsog skáldskapur Stephans G. eru íslenskar bókmentir samdar í Norðurameriku. Vita- skuld eru þessar toókmentir háðar ýmsum þeim skilyrðum sem toandarískir staðhætt’r skapa — en það er ekki til neitt mál sem heitir banda- ríska. Það eru til þjóðir í heimin- um sem eru nýfarnar að skr'fa, og aðrar sem eru jafn- vel enn ekki farnar að skrifa. Vér íslendíngar höfum -átt skáldskap frá ómunatið og vér höfum stöðugt verið að skrifa bækur i meira en 800 ár. Vér höfum verið sagaþjóð og skáldaþjóð frá upphafi. Ekki aðeins saga vor í sagnfræði- legum sk'lníngi, heldur einnig alt líf hið innra með þjóðinni hefur íklæðst formi skáld- skapar á tú.igu vorri, —- ekki einsog mark’aust glys sem hángir utaná því fólki mörgu, sem kallað er á e'nhverju hrognamáli ,,litterert“, heldur er skáldskapur oss jafn sam- gróinn og náttúrlegur og túngan sjá’f. Ég má ekki gleyma áður en ég lýk þessum orðum, að- minna á það, að meðan þjóð Framhald á 11. síðu. aðstöðumun einstaklínganna sín á milT, jafnvel toann að- ’ tala stöðumun í efnaliag sem ann-

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.